ក្បាល​ពស់​កន្ទុយ​ពស់ មនុស្ស​យើង​គ្រប់​គ្នា​មិន​ត្រូវ​ការ​ទុក្ខ ត្រូវ​ការ​តែ​សុខ​ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ​ព្រោះ​សត្វ​លោក​ត្រូវ​ការ​សុខ ជាប់​ជំពាក់​នឹង​សុខ ទើប​មិន​រួច​ទុក្ខ ។ សុខ​និង​ទុក្ខ​ប្រៀប​ដូច​សត្វ​ពស់​មួយ ខាង​ក្បាល​វា​មាន​ពិស ចូលទៅ​ជិត វានឹង​ខាំ បើ​ចាប់​កន្ទុយ​វា​ពិត​ជា​ស្រួល​ដៃ​ណាស់

ការ​លើក​ធម៌និង​វិន័យ​ជា​ការ​លើក​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ ការ​លើក​ធម៌និង​វិន័យ​ជា​ការ​លើក​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ ។ អ្នក​លើក​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​គឺ​ការ​លើក​ធម៌​វិន័យ​ទាំ​ង​អស់​មាន​ ៥​ប្រ​ការ​៖ ១. ស្តាប់​ព្រះ​ធម៌​ដោយ​សេចក្តី​គោរ​ព​ ២. សិក្សា​ព្រះ​ធម៌​ដោយ​សេចក្តី​គោរ​ព ៣. ទ្រ​ទ្រង់​ព្រះ​ធម៌​ដោយ​សេចក្តី​គោរព​ ទ្រ​​ទ្រង់​គឺ​ការ​ចាំ​ទុក​ រក្សា​ទុក​ ដោយ​ល្អ​ ៤. មិន​ត្រូវ​ទុក​ឲ្យ​មាន​ចម្ងល់​ក្នុង​ចិត្ត ។ ត្រូវ​ចូល​ទៅ​រក​បណ្ឌិត​ ត្រូវ​រក​ពិ​ភាគ្សា​ សាក​សួរ​ពហុ​សូត្រ ។ កំហឹង​ជា​ចង្កួត​ដ៏​ឆាប់​រហ័ស​ ពេល​ស្លាប់ជា​ពេល​អស់​កម្ម​សិទ្ធ ពេល​នាំ​ជីវិត​ចាក​កាយា​ ក្តី​ស្លាប់​ឥត​មាន​អ្នក​ត្រូវ​ការ​ តែ​មច្ចុមា​មិន​យោគ​យល់ ។ ប.ស.វ ប្រភព ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

របៀបធ្វើគម្ពីរស្លឹករឹត គម្ពីរនេះ កើតមាននៅប្រទេសកម្ពុជា អស់កាលយូរលង់ហើយ ។ តាំងពីមានព្រះពុទ្ធសាសនា ផ្សាយចូលមកដល់ប្រទេសកម្ពុជាកាលណា គេឃើញមានគម្ពីរស្លឹករឹត តាំងពីពេលនោះមក ។ ក្នុងសម័យដើម, ព្រះពុទ្ធវចនៈ ទាំងព្រះវិន័យ ព្រះអភិធម្ម ទាំងបាលី សម្រាយក្ដី ក្បួនហោរាស្ត្រ តម្រា សម្រាប់ទស្សន៍ទាយក្ដី ច្បាប់ផ្សេង ៗ សម្រាប់គ្រប់គ្រងប្រទេស មានច្បាប់ "ជ័យជេដ្ឋា" ជាដើមក្ដី នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា សុទ្ធតែគេចារចុះលើស្លឹករឹត ឬ ក្រាំងទាំងអស់ ដោយគេនិយមថាជាថាវរវត្ថុជាប់រឹងមាំ តម្កល់ទុកបានយូរអង្វែង ។ឯរបៀបដែលធ្វើស្លឹករឹតអោយបានចារជាអក្សរ កើតមានដូចតទៅនេះ ៖ ក- មុនដំបូងស្វែងរកដើមស្លឹករឹត ស្លឹករឹត ជារុក្ខជាតិព្រៃ ដុះនៅលាយឡំជាមួយនឹងឫស្សី និងរុក្ខជាតិផ្សេង ៗ ជារុក្ខជាតិមានតែដើម ធាង ស្លឹក ដុះចេញមកជាកំពូលប៉ុណ្ណោះ គ្មានមែកទេ (សម្បូរជាងគេនៅខេត្តក្រចេះ) ។ កាលណាគេត្រូវការប្រើប្រាស់ គេកាប់យកតែកំពូលរបស់វា មកកាត់ជាបីកំណាត់ - កំណាត់ខាងគល់ គេយកទ្រនុងចេញ, ទ្រនុងយកទៅធ្វើជាខ្នួច ឬចំណងផ្សេង ៗ រីស្លឹក គេយកទ្រនុងរបស់វាមកដេរភ្ជាប់ធ្វើជារនាំង សម្រាប់បាំង ឬ ប្រក់ ។ - កំណាត់ខាងកណ្ដាល ធ្វើជាស្លឹករឹត សម្រាប់ចារ ឬសរសេរអក្សរជាគម្ពីរ ឬក្បួនច្បាប់ផ្សេង ៗ ពីព្រោះវាស្មើ មិនរៀវ មិនក្រាស់ - ស្ដើង ។ - កំណាត់ខាងចុង គេដេរភ្ជាប់ដោយទ្រនុងរបស់វាធ្វើជាភ្ជល់ ។ ចំពោះស្លឹករឹត ដែលគេយកមកចារជាអក្សរ ចារឹកជាគម្ពីរ ឬក្បួនច្បាប់ផ្សេង ៗ, មុនដំបូង គេត្រូវយកស្លឹករឹតទៅសក សកអោយអស់ទ្រនុង ចៀរអោយស្មើ យកទៅហាលថ្ងៃអោយស្ងួត រួចហើយយកទៅហាលសន្សើមពេលយប់ ដើម្បីអោយវាលាកត្រង់មកវិញ ។ រួចគេធ្វើប្រដាប់សម្រាប់ចោះប្រហោង ២ លែជា ៣ ភាគ ចម្ងាយពីគ្នា ២០ សង្ទីម៉ែត្រ ចោះប្រហោង ២ ចម្ងាយពីគ្នាដូចស្លឹករឹតដែរ យកឆ្អឹងឆត្រ ១ គូ សម្រួចអោយត្រង់ ដោតនៅប្រហោងក្របខាងក្រោម រួចយកស្លឹករឹតដែលចោះប្រហោង ២ ហើយ ទៅចុះស៊កចំដែកស្រួចទាំង ២ ។ លុះស៊កបាន ចំនួន ២០០ សន្លឹកហើយ ត្រូវយកក្របមួយទៀត ទៅដាក់ពីលើ ស៊កអោយចំប្រហោងទាំងពីរ រួចបញ្ចូលទៅក្នុងផ្នោះ - ឃ្នាប ។ ផ្នោះនោះ គេធ្វើដោយឈើមានខ្លឹម រឹង មានប្រហោងទាំងពីរខាង ទំហំល្មមដាក់ស្លឹករឹតចូល បណ្ដោយក៏ប្រវែងស្លឹករឹតដែរ ។ លុះបញ្ចូលទាំងស្លឹករឹត ទាំងក្របហើយ គេរឹតដោយដែកអង្គំ ឬ ស្នៀតអោយណែនរឹងដូចឈើ រួចហើយផ្ដេកផ្នោះច្រឹបស្លឹករឹតដែលលើសចោលទុកត្រឹមតែប្រវែង ៥៥ សង់ទីម៉ែត្រ រួចយកដែលឈូសដ៏មុត ឈូសអោយស្មើបណ្ដោះអាសន្នទើបដោះចេញពីផ្នោះ យកខ្សែទ្រនុងរឹតមកចងបណ្ដោះអាសន្នរួចយកទៅ ឆ្អើរភ្លើង ឆ្អើរល្មមហើយទើបបកពង្រាយយកទៅវាយបន្ទាត់ ជា ៥ ឬ តាមតែលៃលក ។ ខ- របៀបវាយបន្ទាត់ មុននឹងចារ គេត្រូវវាយបន្ទាត់លើស្លឹករឹតជាមុនសិន ទើបចារទៅវាត្រង់ ។ ឯរបៀបវាយបន្ទាត់ ដូចខាងក្រោមនេះ៖ គេយកឈើបន្ទះទំហំ ទោល ២ សង់ទីម៉ែត្រ បន្ទារ ៣ សង់ទីម៉ែត្រ ឈូសអោយស្អាត យកមកវាយជាផ្នោះរាងបួនជ្រុងទ្រវែង បណ្ដោយប្រវែង ៧០ សង់ទីម៉ែត្រ ទទឹងប្រវែង ២០ សង់ទីម៉ែត្រ អោយរឹងមាំ រួចអារ - ក្រិត ៦ គំនូសឃ្លាតពីគ្នា ១ សង់ទីម៉ែត្រ ។ នៅចុងសងខាងផ្នោះ ត្រូវចោះប្រហោងទាំង ២ ខាងអោយធំ ខាងដើមមាន ៦ ខាងចុងមានតែ ១ យកឫស្សីបិតអោយមូលស្អាត ធ្វើរបួតស៊កចូលក្នុងប្រហោងនៅចុងសងខាងផ្នោះនោះ រួចយកខ្សែអំបោះដែលគេវេញអោយរឹងមាំ អោយឆ្មារល្មមធ្វើ បន្ទាត់បាន ទៅចងរបួតម្ខាងដែលមានតែ ១ រួចយកចុងខ្សែម្ខាងទៀតទៅចងនឹង របួតទាំង ៦ ដែលនៅចុងផ្នោះម្ខាងទៀត ។ គេចងរបៀបនេះ ដើម្បីងាយរឹតខ្សែទាំង ៦ អោយតឹងស្មើគ្នា ។ បើខ្សែណាមួយធូរ គេរឹតតែរបួតដែលចងខ្សែនោះ ។ គេដាក់ខ្សែនីមួយ ៗ អោយចំកម្រិតដែលអារអង្កន់ជាស្នាម រួចយកធ្យូងយ៉ាងខ្មៅ មកបុកអោយម៉ដ្ឋលាយជាមួយទឹកអោយខាប់ យកស្រកីដូងដំអោយទក់ជ្រលក់ទៅនឹងទឹកធ្យូង រួចលាបខ្សែបន្ទាត់ទាំង ៦ កូតទៅកូតមក អោយសព្វ រួចយកស្លឹករឹត ទៅដាក់តម្រៀបលើក្ដារស្មើ រៀបអោយត្រឹមលើខ្សែបន្ទាត់ ទាំងផ្នោះដាក់ទទឹងស្លឹករឹតខាងដើមខាងចុង លៃទុក ៤ សង់ទីម៉ែត្រ វាយបន្ទាត់ ១ ទុកជាខ្នាតសិន រួចហើយទើបចាប់វាយបណ្ដោយស្លឹករឹត ៥ បន្ទាត់ ឬ ៦ បន្ទាត់ តាមតែពេញចិត្ត ។ គ- របៀបចារអក្សរ មុននឹងចារ ត្រូវមានឧបករណ៍ ៣ គឺៈ ១- ឈើទ្រនាប់ ឈើទ្រនាប់សំប៉ែតប្រវែង ៣០ សង់ទីម៉ែត្រ បន្ទារប៉ុនស្លឹករឹត ឈូសអោយស្អាត យកសាច់សំពត់ដេរស្រោបពីក្រៅ ដើម្បីចារទៅទន់ផង ទប់កុំអោយរអិលផង ។ ២- ស្នាប់ដៃ ស្នាប់ដៃធ្វើដោយស្លឹករឹត ១ សន្លឹក រង្វង់ប៉ុនឈើទ្រនាប់សម្រាប់ស្រោបពីលើឈើទ្រនាប់ រួចច្រកស្លឹករឹតចូលក្នុងស្នាប់ដៃ ដើម្បីចារទៅកុំអោយរអិល ។ ៣- ដែកចារ ដែលចារដងឈើមូល ស្រួចដើមស្រួចចុង គេបង្កប់ដែកទាំងពីរខាង សំលៀងនឹងថ្មអោយមូល - មុត ។ (គេច្រើនយកម្ជុលដេរយន្តខាងគល់ ពីព្រោះ វារឹងមុតស្អាតល្អ) ។ ចាប់ផ្ដើមចារ ត្រូវយកស្លឹករឹតមួយសន្លឹកម្ដង បញ្ចូលក្នុងស្នាប់ដៃដាក់ស្នាប់ដៃនៅខាងលើបង្គាបមេដៃខាងឆ្វេង យកដែកចារកាន់ដៃខាងស្ដាំ ដាក់សង្កត់លើ មៃដៃ ខាងឆ្វេងលៃអោយល្មមទើបចាប់ផ្ដើមចារតទៅ ចារម្ខាងអស់ហើយ ត្រឡប់ ចារម្ខាងទៀត ។ ចុះលេខរៀងនៅដើមសន្លឹកជួនកាលគេប្រើជាអក្សរ ។ ឃ- របៀបលុបអក្សរ កាលណាគេចារអក្សរឡើងស្លឹករឹតហើយ គេលែងហៅថា ស្លឹករឹតទៀតហើយ គឺហៅថា "សាស្ត្រា" វិញ ។ ចារហើយត្រូវលុបអក្សរទៀត ទើបមើលបាន ។ លុះអក្សរ គឺធ្វើអក្សរអោយមើលឃើញច្បាស់ ។ គេត្រូវរកធ្យូងម្រែងភ្លើងយ៉ាងខ្មៅ លាយជាមួយជ័រទឹកយ៉ាង ថ្លាកូរអោយចូលគ្នាសព្វ រួចយកសាច់ក្រណាត់មកចងជាកញ្ចប់ជ្រលក់ក្នុងទឹកខ្មៅ យកជូតអក្សរលើស្លឹករឹត ជូតអោយពេញទាំងអស់ ទោះជាស្លឹករឹតទទេក៏ដោយ ។ ជូតសព្វហើយ ត្រូវយកដីខ្សាច់ល្អិតម៉ត់ស្អាត ទៅបាចលើស្លឹករឹត រួចយកក្រណាត់ទៅជូត ដៃម្ខាងទ្រាប់ក្រណាត់ទាញស្លឹកសាស្ត្រា ដៃម្ខាងទៀតទ្រាប់ក្រណាត់ទប់ ។ ធ្វើដូច្នេះ ទាល់តែអស់ជ័រទឹកស្អាតរលីង រួចយកទៅហាលថ្ងៃអោយស្ងួតស្រួល ទើបប្រមូលយកមកតម្រៀបស្លឹកតាមលេខទំព័រ មួយកណ្ឌម្ដង ៗ ដរាបដល់ចប់ ១ គម្ពីរ រួចហើយ រៀបចំឈូសដុសខាត់ អោយស្អាត ដើម្បីទឹបមាស ។ ង- របៀបឈូសសម្អាត លុះដល់អក្សរមើលឃើញច្បាស់ហើយ គេត្រូវឈូស ដុសខាត់អោយស្អាតសម្រេច ដើម្បីទឹបមាស ។ មុនដំបូង គេត្រូវឈូសឈើធ្វើក្រប ២ ទៀត សម្រេចមានទំហំ ប្រវែង ៥៥ សង់ទីម៉ែត្រ បន្ទារ ៥,៥ សង់ទីម៉ែត្រ ទោល ២ សង់ទីម៉ែត្រ ២ បន្ទះ ចោះប្រហោង ២ ដូចមុន រួចយកទ្រនុងរឹតយ៉ាងរឹងមាំ ១ គូ បិតអោយមូលស្អាត សម្រួចចុងដោតក្នុងប្រហោងក្របខាងក្រោមបញ្ឈរឡើងរួចយកស្លឹកទទេពីរសន្លឹកសិន ទើបស៊កស្លឹកដែលមានអក្សរជាបន្តបន្ទាប់ដល់ចប់ លុះចប់ហើយ ត្រូវស៊កសន្លឹកទទេ ២ សន្លឹកទៀត រួចទើបបញ្ចូលទៅក្នុងផ្នោះ រឹតអោយណែនរឹងដូចឈើ សំលៀងដែកឈូសអោយមុតស្មើ ឈូសអោយស្មើនឹងក្របទាំងពីរខាង យកក្រដាសខាត់សាច់ល្អិត ខាត់អោយឡើងរលោង រួចហើយទើបយកទឹកម្រ័ក្សណ៍យ៉ាងថ្លា លាបពេញទាំងអស់ យកទៅហាលថ្ងៃមួយស្របក់ធំ រួចយកជាតិហិង្គុលពណ៌ក្រហម បុកអោយម៉ដ្ឋ លាយដោយម្រ័ក្សណ៍ លាបពីលើម្រ័ក្សណ៍ទៀត ទុកអោយស្ងួតល្អ ទើបចាប់ផ្ដើមទឹបមាស ។ ច- រៀបទឹបមាស មុនដំបូង គេវាស់ចែកសាស្ត្រាជាបីភាគស្មើគ្នា ភាគខាងដើម និងខាងចុងគេទឹបមាស ភាគកណ្ដាល គេទុកនៅជាជាតិហិង្គុលក្រហមដដែល ។ មុននឹងទឹប គេយកមើមខ្ទឹមស ទៅមុខអោយល្អិតម៉ដ្ឋខៃ យកស្បៃមុងទៅខ្ចប់ រួចជូតអោយសព្វ ទើបយកមាសសន្លឹកសុទ្ធ ទៅបិទពីលើអោយរាបស្មើល្អ មួយសន្លឹកម្ដង ៗ រួចហើយគ្របអោយជិតចំនួន ៧ ទៅ ១០ ថ្ងៃ ទើបបករំគាយសន្លឹកចេញ រៀបចំស៊កខ្សែមួយកណ្ឌម្ដង ៗ ។ ឆ- របៀបធ្វើខ្សែសាស្ត្រា ខ្សែសាស្ត្រា គេធញវើដោយអំបោះស្លាត់ ដែលមានជាតិរលោង - ទន់ គេយកទៅជ្រលក់អោយមានពណ៌ផ្សេង ៗ រួចក្រងចាក់ជាកន្ទុយកណ្ដុរ ៤ ឬ ៥ ធ្លុង រឹតអោយណែន ម្ខាងទៀតទុកអោយមានកន្ទុយរំភាយ ។ រួចហើយយកខ្សែទៅដោតនៅប្រហោងស្លឹកសាស្ត្រាខាងឆ្វេងតែមួយទេ ប្រហោងខាងស្ដាំទុកចោល ។ មុនដំបូង ត្រូវដោតស្លឹកចំណងជើង បន្ទាប់មក ស្លឹកទទេ ២ សន្លឹកទៀត ស្លឹកដែលមានអក្សរ ខាងចុងបំផុត ស្លឹកទទេ ២ សន្លឹកទៀត រួចបញ្ចូលកន្ទុយខ្សែក្នុងកន្លះ រឹតអោយស្មើគ្រប់កណ្ឌ ។ លុះចប់មួយគម្ពីរហើយ ត្រូវតម្រៀបពីកណ្ឌទី ១ ដល់ចប់ រួចយកក្របទាំងពីរ ដាក់គាបគ្នា យកខ្សែអំបោះវេញអោយតឹង ២ ខ្សែ ដែលម្ខាងមានកន្លុះស៊កកន្ទុយខ្សែក្នុងកន្លុះ ទាំងពីរឆ្វេងស្ដាំ ព័ទ្ធ ២ - ៣ ជុំ រឹតអោយណែនស្មើគ្នាចងអោយជាប់ រួចហើយយកសំបកគម្ពីរមករុំ ។ ជ- របៀបធ្វើសំបកគម្ពីរ សំបកគម្ពីរ ជាគ្រឿងប្រដាប់ខាងក្រៅ គេធ្វើសម្រាប់រុំការពារគម្ពីរខាងក្នុងអោយល្អស្អាត ស្ថិតស្ថេរបានយូរ ។ គ្រឿងប្រដាប់នេះ គេថ្វើដោយ - ដំបូង គេយកទ្រនុងរឹតរើសយកតែរឹង ៗ មកកាត់ប្រវែងគម្ពីរ បិតអោយស្មើស្អាត យកអំបោះមកវេញធ្វើខ្សែកម្រង ក្រងអោយញឹក អោយបានទំហំធំជាងគម្ពីរ ៣ ដង ។ - យកសាច់ក្រណាត់សស្ងាត ទៅដេរស្រោបកម្រងទ្រនុង រឹតទុកជាយទាំងពីរខាង ប្រវែងល្មមបត់មកទល់គ្នា ឬ លើសបន្តិចក៏បាន ។ - យកសាច់សំពត់ល្អមានពណ៌ផ្សេង ៗ ឬ ហូល ។ល។ ស្រេះអង្កាំខ្លះផងក៏មាន រុំពីខាងក្រៅទៀត ។ - មានខ្សែដែលដេរដោយសាច់សំពត់ល្អ - សំប៉ែតប្រហែលជា ១ សង់ទីម៉ែត្រ ប្រវែជាង ១ ម៉ែត្រ ដេរភ្ជាប់ទៅនឹងសាច់សំពត់ខាងក្រៅ សម្រាប់រុំ កុំអោយរាត់រាយ ។ រៀបរៀងដោយ សម្ដេចព្រះមង្គលទេពាចារ្យ អ៊ុម ស៊ុម អគ្គាធិការនៃពុទ្ធិកសិក្សា ចៅអធិការវត្តមហាមន្ត្រី រាជធានី ភ្នំពេញ ប្រភព ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

កូន​ជា​ទី​ស្រឡាញ់ ទ្រព្យ​របស់​អ្នក​ដទៃ មិន​ល្អ​ដូច​ទ្រព្យ​របស់​ខ្លួន​ឯង ។ ទ្រព្យ​របស់​ខ្លួន​ឯង​ដែលបាន​​ទទួល​ពី​អ្នក​ស្លាប់​ទៅ ពោល​គឺ​ ទ្រព្យ​មរតក មិន​ល្អ​ដូច​ទ្រព្យ​ដែល​​រក​បាន​ដោយកម្លាំង​ខ្លួន​ឯង ។ ទ្រព្យ​ដែល​រក​បាន​មក​ដោយ​ទុច្ច​រិត មិន​​ល្អ​ដូច​ទ្រព្យ​ដែល​​រក​បាន​ដោយ​សុច​រិត ។

រឿងព្រះនាគសមាលត្ថេរ (បិដកលេខ ៧២ ទំព័រ ២៦៩ និងអដ្ឋកថា) សូម្បី​ព្រះនាគ​សមាលត្ថេរនេះ ក៏បាន​បំពេញ​បុញ្ញសម្ភារមក ក្នុងកាលនៃ​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​អង្គ​មុនៗ ការ​សន្សំ​បុណ្យ​ទាំង​ឡាយ ដែល​ជា​ឧបនិស្ស័យ​នៃ​ព្រះនិព្វាន ក្នុងភព​មួយ​នោះ បាន​កើត​ក្នុង​ផ្ទះ​មាន​ត្រកូល ក្នុងកាល​នៃ​ព្រះមាន​ព្រះភាគ ព្រះ​នាម​សិខី ពេល​ដែល​ព្រះសាស្ដា​ទ្រង់​គង់​ព្រះជន្ម​នៅ ដឹង​ក្ដី​ហើយ​នៅគ្រប់គ្រង​ផ្ទះ រវល់​តែ​ជាប់​ជំពាក់​ក្នុង​(ការងារ) មិនទាន់​មាន​សេចក្ដី​ជ្រះថ្លា មិនបាន​ធ្វើ​កម្មគឺ ការ​ឃើញ ការ​ឮ និង​ការ​បូជា​ចំពោះ​ព្រះអង្គ​ឡើយ តែ​កាល​ព្រះសាស្ដា​ទ្រង់​បរិនិព្វាន​ហើយ ទើប​ញ៉ាំង​ចិត្ត​ឲ្យ​ជ្រះថ្លា​ក្នុង​ព្រះចេតិយ ដែល​តម្កល់​ព្រះសារីរិកធាតុ​នៃ​ព្រះមានព្រះភាគអង្គ​នោះ ហើយ​បាន​បូជា​បាដលិបុប្ឆា(ផ្កាច្រនៀង) ញ៉ាំង​សោមនស្ស​ឲ្យ​កើត​ឡើង រស់​នៅ​រហូត​អស់​អាយុ។ ដោយ​សាមនស្ស​នោះ​ឯង លុះ​ធ្វើ​កាល​កិរិយា​អំពី​អត្តភាព​នោះ​ហើយ ទើប​សោយសុខ​ក្នុង​ទេវលោក​ទាំង​៦ជាន់​ក្រោយ​មក សោយសម្បត្តិ​មនុស្ស ក្នុងឋាន​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ក្នុងពុទ្ធុប្បាទ​នេះ បាន​កើត​ក្នុង​ផ្ទះ​មាន​ត្រកូល​មួយ មាន​ឈ្មោះ​ហៅ ដែល​មាតាបិតា​ដាក់​ឲ្យ​ថា នាគសមាលៈ ព្រោះ​មាន​សរីរៈ​ដូច​ត្រួយ​ដ៏ស្រទន់​នៃ​ដើម​ខ្ទឹម មានសេចក្ដី​ជ្រះថ្លា​ក្នុង​ព្រះភគវាបួសហើយ មិនយូរប៉ុន្មាន ក៏បានជា​ព្រះអរហន្ត។ ក្នុងកាលជាខាង​ក្រោយ​មក លោក​រលឹក​ឃើញ​នូវបុព្វកម្មរបស់​ខ្លួន ហើយក៏កើត​សោមនស្ស កាល​នឹង​ប្រកាស​នូវ​អំពើដែល​ខ្លួន​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ហើយ​ក្នុង​កាល​មុន​នោះ ឲ្យ​ប្រាកដ​ច្បាស់​ទើប​ខ្លួន​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ហើយ​ក្នុង​កាល​មុន​នោះ ឲ្យ​ប្រាកដ​ច្បាស់ទើប​ពោល​គាថា​ទាំង​នេះ​ថា៖ ខ្ញុំ​បាន​រើស​ផ្កាច្រនៀង ដែល​គេ​បោះ​ចោល​ក្នុង​ផ្លូវ​ធំ ដោយ​អើពើ ហើយ​លើក​ឡើង​បូជា លើ​ព្រះស្កូប(ដែល​តម្កល់ ព្រះសារីរិកធាតុ) នៃ​ព្រះសិខី ជាផៅពង្ស​នៃ​លោក។ ក្នុងកប្បទី៣១ រាប់​អំពី​ភទ្ទកប្បនេះទៅ (ព្រោះ​តែហេតុ) ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​កម្មឯណា​ហើយ​ក្នុងកាល​មុខ ខ្ញុំ​មិន​ដែល​ស្គាល់​ទុគ្គតិ​ឡើយ នេះ​ជា​ផល​នៃ​ការបូជាព្រះស្ដូប។ ក្នុងកប្ប​ទី១៥ រាប់​អំពីភទ្ទកប្ប​នេះទៅ ខ្ញុំ​បាន​ជាស្ដេច​ចក្រពត្តិឈ្មោះ បុប្ផិយៈ (ភូមិយៈ) បរិបូណ៌ដោយ​រតនៈ​៧​ប្រការ​មាន​កម្លាំងច្រើន។ បដិសម្ភិទា ៤ វិមោក្ខ៨ និងអភិញ្ញា៦ ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យជាក់​ច្បាស់​ហើយ ទាំង​ព្រះពុទ្ធសាសនា (សាសនា​របស់​ព្រះពុទ្ធ) ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ប្រតិបត្តិ​ហើយ។ បាន​ឮ​មក​ថា ព្រះនាគសមាលត្ថេរ​មាន​អាយុ បានសម្ដែង​នូវ​គាថា​ទាំង​នេះ ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ នាគសមាលត្ថេរាបទាន និង​ អដ្ឋកថា ឈ្មោះ​វិសុទ្ធជនវិលាសិនី ចប់ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

បុរស​ម្នាក់​មាន​ជម្ងឺ បាន​ទៅ​រក​គ្រូ​ពេទ្យ​ឲ្យ​ព្យាបាល​គាត់ ។ គ្រូ​ពេទ្យ​ពិនិត្យ​មើល រួច​បាន​សរសេរ​សំបុត្រ​បញ្ជ​ា​ឲ្យ​ទិញ​ថ្នាំ ។ គាត់​មាន​ជំនឿ​ខ្លាំង​លើគ្រូ​ពេទ្យ​ ។ ត្រឡប់​ទៅ​ដល់​ផ្ទះ​វិញ គាត់​បាន​ដាក់​រូប​ថត​គ្រូ​ពេទ្យ​ ក្នុង​បន្ទប់​តាំង​សក្ការៈ​បូជា ។ គាត់​អង្គុយ​គោរព​រូប​ថត​នោះ ។ គាត់​ថ្វាយ​​ផ្កា ដុត​ធូប​រួច​ថ្វាយ​បង្គំ​បី​ដង ។ គាត់​យក​សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ​នោះ​មក​សូត្រ​ថា “ពីរ​គ្រាប់​ពេល​ព្រឹក ពីរ​គ្រាប់​ពេល​រសៀល ពីរ​គ្រាប់​ពេល​ល្ងាច” ។ គាត់​ចេះ​តែ​សូត្រ សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ​នោះ​រាល់​ថ្ងៃ​ពេគ​មួយ​ជីវិត ព្រោះ​គាត់​មាន​ជំនឿ​ខ្លាំង​ណាស់​លើ​គ្រូ​ពេទ្យ​ ។ ប៉ុន្តែ​សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ នៅ​តែ​ឥត​បាន​ជួយ​អ្វី​ដល់​គាត់​សោះ ។ គាត់​ចង់​ដឹង​ឲ្យ​ច្បាស់​ដែម​ទៀត អំពី​សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ​នោះ ក៏រត់​ទៅ​ជួប​គ្រូ​ពេទ្យ​ហើយ​ សួរ​ថា “ហេតុ​អ្វី​បនា​លោក​គ្រូ​ពេទ្យ​ចេញ​សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ​នេះឲ្យ​ខ្ញុំ​ ? តើ​វា​ជួយ​ខ្ញុំ​យ៉ាង​ម៉េច?” ក្នុង​ឋានៈ​ជា​អ្នក​ចេះ​ គ្រូ​ពេទ្យ​ពន្យល់​ថា “អើ ជម្ងឺ​របស់​អ្នក​​យ៉ាងនេះ នេះ​ជា​ហេតុ​ជា​ឫស​គល់​របស់ ជម្ងឺ ។ បើ​អ្នក​លេប​ថ្មាំ​ដែល​ខ្ញុំ​បាន​ចេញ​សំបុត្រ​ឲ្យ​ទិញ វា​នឹង​​រលីង​ដាច់​ឫស​គល់​ហេតុ​របស់​ជម្ងឺ​អស់ ។ កាលណា​ហេតុ​វា​បាន​រលីង​ដាច់​ឫស​គល់​អស់​ហើយ ជម្ងឺ​នឹងបាន​ជា​សះ​ស្បើយ​ជា​ស្វ័យ​ប្រវត្តិ” ។ បុរស​នោះ​គិត​ថា “អា ! អស្ចារ្យ​ហើយ ! គ្រូ​ពេទ្យ​ខ្ញុំ​មាន​ប្រាជ្ញា​ណាស់ សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ​របស់​គាត់​មាន​ប្រយោជន៍​ណាស់! “ ។ ត្រឡប់​ទៅ​ដល់​ផ្ទះ​វិញ គាត់​ចាប់​ផ្តើមឈ្លោះ​ប្រកែក​ជាមួយ​អ្នក​ជិត​ខាង​ថា ៗគ្រូ​ពេទ្យ​ខ្ញុំ​ល្អ​បំផុត គ្រូ​ពេទ្យ​ឯទៀត​សុទ្ធ​តែ​ឥត​ប្រ​យោជន៍” ។ ប៉ុន្តែ​តើ​គាត់​បាន​ចំណេញ​អ្វី អំពី​ការ​ឈ្លោះ​ប្រកែក​នោះ ? ពេញមួយ​ជីវិត គាត់​ចេះ​តែ​ឈ្លោះ​ប្រកែក​ឥតបាន​ផល​អ្វី​សោះ ។ ប្រសិន​បើ​គាត់​លេប​ថ្នាំ​នោះ​ទើប​គាត់​នឹង​បាន​ជាសះ​ស្បើយ​ពី​ជម្ងឺ​ពី​ទុក្ខ​របស់​គាត់ ។ ទាល់​តែធ្វើ​យ៉ាង​ហ្នឹងទើប​ថ្នាំ​ជួយ​គាត់​បាន ។ បុគ្គល​អ្នក​បាន​រដោះ​ទុក្ខ​គ្រប់​រូប ប្រៀប​ដូចជា​ជា​គ្រូពេទ្យ​ដោយ​ករុណា​ធម៌ ព្រះអង្គ​ប្រទាន​សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ និង​ដំ​បូន្មាន​ដល់​ប្រជាជន​អំពី​របៀប​រដោះ​ខ្លួនឲ្យ​រួច​ផុត​​ពី​ទុក្ខ​ បើ​អ្នក​នោះ ចេះ​តែ​ពង្រីក​ជំនឿ​ខ្វាក់​ចំពោះ​បុគ្គល​នោះ ៗ ដោយ​បង្វែរ​សំបុត្រ​ទិញ​ថ្នាំ​ឲ្យ​ទៅជា​គម្ពីរ​ រួច​​ចេះ​តែ​ប្រឹង​ឈ្លោះ​ប្រែក​ជា​មួយ​និកាយ​ដទៃ​ទៀត ដោយ​អះ​អាង​ថា ការ​ប្រៀន​ប្រ​ដៅ​របស់​អ្នក​បង្កើត​សាសនា​របស់​ខ្លួន​ ខ្ពង់​ខ្ពស់​ជាង​គេ ប៉ុន្តែ គ្មាន​អ្នកណា​ខ្វល់​នឹង​ប្រតិបត្ត​និង​ការ​ប្រៀន​ប្រដៅ​គ្មាន​ខ្វល់​នឹង​លេបថ្នាំ ដែល​គេ​បាន​ចេញ​សំបុត្រ​ឲ្យ​ទិញ​នោះ ដើម្បី​បំបាត់​ជម្ងឺ​នោះ​ចោល​ឲ្យ​អស់​សោះ ។ ជំនឿ​លើ​គ្រូពេទ្យ​មាន​ប្រយោជន៍​ណាស់ វា​អាច​លើក​ទឹក​ចិត្ត អ្នក​ជម្ងឺ​ឲ្យ​គោរព​តាម​ការ​ណែនាំ​របស់គាត់ ។ ការ​យល់​ពី​គុណ​ភាព​ឱសថ​វា​មាន​ប្រ​យោជន៍​នោះ លើង​ទឹក​ចិត្ត​អ្នក​ឲ្យ​លេប​ឱសថ ។ ប៉ុន្តែ បើ​ឥត​​លេប​ឱសថ​ពិតៗទេ អ្នក​មិន​អាច​បាន​ជា​សះ​ស្ប់យ​ពី​ជម្ងឺ​ឡើយ ។ អ្នក​ត្រូវ​លេប​ឱសថ​ដោយ​ខ្លួនឯងផង ។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅៈ សិល្បៈ​នៃ​ការ​រស់​នៅ​ (វិបស្សនាកម្ម​ដ្ឋាន ) រៀបរៀងដោយៈ ស.ន. ហ្គោឥនកា លិល្លីយុំា ហាត វាយអត្ថបទដោយៈ ឧបាសក សូត្រ តុលា ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

៙. មេត្តាប្រែថាការរាប់អាន សូមសត្វគ្រប់ប្រាណបានសុខា គ្រប់គ្នាយកខ្លួនជាឧបមា សត្វក្នុងលោកកាប្រាថ្នាសុខ ។ យើងស្រឡាញ់ខ្លួនមាំមួនពិត ដូច្នេះត្រូវគិតកុុំសាងទុក្ខ កុំយកខឹងស្អប់ជាប់ជាមុខ ត្រូវចេះឲ្យសុខសព្វសត្តា ។ អធ្យាស្រ័យសត្វចាត់ផ្សេងគ្នា បែងចែកការងារជាធម្មតា ប៉ុន្តែបំណងប៉ងប្រាថ្នា គ្រប់គ្នាត្រូវការប្រាថ្នាត្រើយ ។ ព្រោះសត្វលោកលង់ក្នុងសង្សារ ស្រវេស្រវាលិចខ្លះហើយ សត្វខ្លះខ្សោយខ្សោះឆ្ងាយកោះត្រើយ សត្វខ្លះបានស្បើយពីទុក្ខា ។ ព្រះធម៌ទីពឹងពំនឹងសត្វ ដឹកនាំឆ្លងកាត់វដ្ដសង្សារ យើងត្រូវនាំគ្នាស្ដាប់ទេស្នា ចម្រើនមេត្តារក្សាគ្នា ។ មានសីលមានទានទក្ខិណា មេត្តាប្រៀបដូចច្រូចគង្គា អ្នកស្លាប់អ្នករស់រួចវេរា អហោសិគ្នាជាសុខហោង៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

គ្រប់យ៉ាងក្នុងលោកនេះ ក្នុងជីវិតនេះ គឺវាអ៊ីចឹងឯង , សេចក្ដីសុខនៅត្រង់យើងសប្បាយចិត្ត , រស់នៅទីណាក៏ល្អដែរ បើចិត្តចេះគិតឃើញរឿងល្អ ។ ជីវិតកើតមក និងជីវិតរស់នៅបានដោយលំបាក ដូច្នេះត្រូវចេះថែរក្សាជីវិតឲ្យមានតម្លៃ , អ្វីដែលត្រូវឈប់គឺត្រូវតែឈប់ អ្វីដែលត្រូវធ្វើគឺត្រូវតែធ្វើ ,ត្រូវដឹងអ្វីជាប្រយោជន៍ អ្វីដែលឥតប្រយោជន៍ , ជីវិតមានតម្លៃដោយសារគុណធម៌ , ត្រូវចាំថា អ្វីដែលត្រូវធ្វើ គឺតួនាទី ហើយអ្វីដែលត្រូវមាន គឺសេចក្ដីអត់ធន់ ព្យាយាម ៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

អនវជ្ជសុខ ចេះសប្បាយជាមួយនឹងនឹងការងារដែលប្រាសចាកទោស គឺជា សេចក្ដីសុខ។ត្រូវធ្វើការងារឲ្យសមនឹងសមត្ថភាព សមនឹងឋានៈ របស់ខ្លួន ធ្វើដោយពេញចិត្ត អត់ធន់ព្យាយាម...។ កុំមានការ លោភលន់ចង់ឲ្យដូចអ្នកដទៃដែលមានអ្វីច្រើនៗនោះឡើយ កុំ ឲ្យដូចក្អែកគោកធ្វើត្រាប់តាមក្អែកទឹក ឃើញក្អែកទឹករកចំណី បានស្រួលងាយ ខ្លួនឯងគ្មានជំនាញត្រូវទាក់កនឹងសារាយក្នុងទឹក ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទៅ។ កន្លែងសុខនៅនឹងចិត្តរបស់យើង មិនចាំបាច់ឈរកន្លែងល្អដូចអ្នកដទៃនោះទេ ត្រឹមតែមានសេចក្ដី សុខនៅត្រង់កន្លែងដែលយើងឈរហ្នឹងទៅបានហើយ។ ស្រង់ពីសៀវភៅ ជំនួយសតិ ភាគ២១ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

សូម្បីតែគំនិតយល់ខុស (គឺយល់ខុសពីការពិត) ក៏ជាសភាវ ធម៌កើតពីបច្ច័យដែរ ជារបស់មិនទៀង ជាទុក្ខ ពួកអ្នកយល់ ខុសទាំងនោះមានការប្រកាន់ក្នុងទិដ្ឋិរបស់ខ្លួន ឈ្មោះថាលិច ចុះក្នុងទុក្ខ។ មិនលិចចុះក្នុងទុក្ខ សភាវធម៌ទាំងអស់ កើតពីបច្ច័យ មានបច្ច័យតាក់តែងឲ្យ កើតឡើងហើយ សុទ្ធតែមិនទៀង មានការអស់ទៅ សូន្យទៅ។ របស់ណាមិនទៀង របស់នោះជាទុក្ខ របស់ណាមិនទៀងជាទុក្ខ មានការប្រែប្រួល វិបស្សនាឃើញថា របស់នោះមិនមែនជា របស់យើង មិនមែនជាយើង មិនមែនជាខ្លួនរបស់យើងទេ។ ព្រះអរិយបុគ្គលទាំងឡាយ មិនប្រកាន់ក្នុងបញ្ចក្ខន្ធ ដឹងពីការ រលាស់ចោលនូវបញ្ចក្ខន្ធ រមែងមិនលិចចុះក្នុងទុក្ខឡើយ។ ដូចក្មេងមិនចូលសាលារៀន ពិតមែនតែអ្វីៗនោះមិនគាប់ចិត្តយើង ប៉ុន្តែយើងត្រូវឆាប់មាន ស្មារតីរលឹកដឹងថា អ្វីៗនោះសុទ្ធតែជាសភាវៈយ៉ាងត្រឹមត្រូវ ក្នុងការកើតឡើង គឺត្រឹមត្រូវតាមបច្ច័យ មិនថាកុសល អកុសល ឬអព្យាក្រឹតឡើយ។ ការដែលចេះតែចង់ឲ្យអ្វីៗផ្គាប់ចិត្តយើង វាជារឿងក្មេងៗទេ ពោលគឺក្មេងខ្ចីបញ្ញា កាលបើអ្វីៗជាបរមត្ថ សុទ្ធតែត្រឹមត្រូវ ម៉េចក៏មិនព្យាយាមសិក្សាចូលទៅដឹងថការពិត អប់រំបញ្ញាទទួលយករសនៃសច្ចធម៌ ស្ងប់ចិត្តរលត់តណ្ហា​ ការ ដែលចង់ឲ្យអ្វីៗត្រូវតាមចំណង់ គឺចង់ផ្គាប់កិលេសខ្លួនឯងតែ ប៉ុណ្ណោះ ដូចក្មេងដែលមិនចូលសាលារៀនអ៊ីចឹងឯង។ បៀតបៀនចិត្តខ្លួនឯង ដឹងថាខ្លួនឯងកើតទុក្ខសោកសៅមកពីអ្វីទេ? មកពីហួងហែង របស់មិនទៀងថាជារបស់ខ្លួនឯង។ តាមពិត ការមិនទៀងនៃ សង្ខារធម៌ជាអារម្មណ៍នៃវិបស្សនាល្អណាស់ ប៉ុន្តែព្រោះហេតុ តែការមិនយល់ ទើបបៀតបៀនចិត្តខ្លួន។ មានសេចក្ដីស្ងប់ជាទីពឹង នៅពេលណា ដែលយើងសម្រេចបាននូវសេចក្ដីសុខស្ងប់ ខាងក្នុងខ្លួនយើង នៅពេលនោះ គឺយើងមិនបានឲ្យសេចក្ដី សំខាន់ចំពោះកាមសុខ ដោយការខំប្រឹងប្រែងស្វែងរកយក មកសេពសោយនោះឡើយ ទាំងសេចក្ដីទុក្ខដែលកើតមក ពីការពឹងពាក់អ្នកដទៃ របស់ដទៃ​ ហើយមិនបានដូចចិត្ត នោះ ក៏ថយចុះទៅដែរ នេះចូលក្នុងបទថា មានខ្លួនឯងជា ទីពឹង។ មានទ្រព្យហើយមិនឲ្យទានព្រោះមោហៈ មានទ្រព្យសម្បត្តិជាទីពេញចិត្តហើយ មិនឲ្យទាន ព្រោះហេតុ មិនដឹងថា សត្វលោកប្រព្រឹត្តទៅតាមកម្ម។ បានទ្រព្យហើយ ធ្វើនូវការសន្សំទ្រព្យនោះៗដោយការជាប់ជំពាក់ រឹងតែប្រាថ្នា នូវវត្ថុកាមគុណឡើងទៀត។ មិនមានអ្នកណាអស់កិលេស ព្រោះមានមាសប្រាក់ច្រើននោះឡើយ ហើយក៏មិនមានអ្នក ណាអស់ទុក្ខព្រោះនៅមានកិលេសនោះដែរ។ បានជួបព្រះធម៌ហើយ ទៅជាថាអត់ពេល បានជួបព្រះពុទ្ធដីកាហើយ មិនស្ដាប់ មិនរៀនឲ្យបានចេះដឹង ត្រូវចំណាយពេលវេលាដើម្បីនេះ ដើម្បីនោះ តើនេះនោះហ្នឹង ក្រណាស់ទៅឬក្នុងវដ្ដសង្សារ កាលបានមកហើយឲ្យយើងអស់ កិលេសដែរទេ សំខាន់ជាងព្រះពុទ្ធដីកាទៅទៀតឬ? គ្រាន់តែមិនសូវកើតទុក្ខ ប៉ុណ្ណឹងល្អហើយ មនុស្សយើង តែកាលណាខ្លាចទុក្ខទាំងដែលមិនស្គាល់ទុក្ខ (ទុក្ខេ អញ្ញាណំ) រមែងប្រាថ្នាសេចក្ដីសុខដោយតណ្ហា ពោលគឺ ខ្លាចទុក្ខ ប្រាថ្នាសុខ ប៉ុន្តែសាងហេតុនៃសេចក្ដីទុក្ខឲ្យខ្លួនឯង ព្រោះអវិជ្ជាមិនដឹងក្នុងអរិយសច្ច។ តាមពិត មនុស្សយើងសព្វ ថ្ងៃនេះគ្រាន់តែមិនសូវកើតទុក្ខប៉ុណ្ណឹងប្រសើរណាស់ហើយ មិនចាំបាច់បានសុខអ្វីពីរបស់ក្នុងលោកនេះច្រើនពេកទៅនោះ ទេ ព្រោះថា សូម្បីតែព្រះនិព្វានដែលបរមសុខ ក៏ព្រោះទុក្ខមិន កើតឡើងហ្នឹងឯង។ ស្រង់ពីសៀវភៅ ជំនួយសតិ ភាគ២១ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ