បាយ​ដែល​បរិភោគ​ទទួល​ទៀន​ បើ​រឹង​ស្រួយ​ពេក​ទៅ​ក៏​គេ​លំបាក​ទំពា ពិបាក​លេប ឯ​សំពត់​អាវ​ស្លៀក​ពាក់​វិញ​ បើ​សាច់​គ្រោត​គ្រាត​ខ្លាំង ក៏​មិន​មាន​អ្នក​ណា​និយម​ស្លៀក​ពាក់​ដែរ។ បាយ​ដែល​គេ​និយម​បរិភោគ គឺ​បាយ​ទន់​មាន​ជ័រ ល្មម​ល្មៃ មិន​ជ្រាយ​ពេក មិន​ស្រួយ​ពេក នឹង​មិន​ឆៅ ឯ​សំពត់​អាវ​គឺ​គេ​ត្រូវ​ការ​សំពត់​សាច់​ម៉ដ្ឋ សាច់​ទន់​ល្អ​ល្អិត​ស្លៀក​ពាក់​ទៅ​សប្បាយ​កាយ។ សេចក្ដី​នោះ​យ៉ាង​ណា​ចំពោះ​មនុស្ស​យើង​ដែល​មាន​កិរិយា​រឹង​ៗ​គ្រោត​គ្រាត មិន​ចេះ​ទន់​ភ្លន់ មាន​ពាក្យ​សម្ដី​មិន​សុភាព​រាបសា រមែង​មិនមាន​បុគ្គល​ណា​និយម​ចូល​ចិត្ត​រាប់​រក​ឡើយ ព្រោះ​រឿង​គ្រោត​គ្រាត ច្រងេង​ច្រងាង មិន​ទន់ភ្លន់ មិន​រាប់សា រមែង​មិន​ជា​ការ​ពេញចិត្ត​របស់​មនុស្ស​ដោយ​ទូទៅ។ កិរិយា​ទន់ភ្លន់ វាចា​សុភាព​ជា​ស្នេហ៍​ដ៏​ប្រសើរ​ធ្វើ​ឲ្យ​មនុស្ស​និយម​ចូល​ចិត្ត​ស្និតស្នាល ដូច​បាយ​ល្អ​មាន​រសជាតិគួរ​ដល់​ការ​ទទួល​ទាន និង​ដូច​សំពត់​សាច់ម៉ដ្ឋ ទន់​ល្មៃ​ដែល​ជា​ទី​ពេញ​និយម​នៃ​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ដូច្នោះ​ឯង។ ដោយ​ហេតុ​នេះ មនុស្ស​ដែល​មាន​កិរិយា​មារយាទ​ល្អ និង​មាន​ពាក្យ​សម្ដី​ទន់ភ្លន់ រាបសា ដូចផ្កា​ក្រអូប ឬផ្អែមល្ហែម​ដូច​ទឹក​ឃ្មុំ ទើប​មាន​ប្រៀប​លើ​មនុស្សដែល​រឹង​គ្រោតគ្រាត ខាង​ផ្នែក​ចរិយា​មារយាទ​ និង​ពាក្យ​សម្ដី។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ពន្លឺ​ធម៌​ព្រះពុទ្ធ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

ភារៈធ្ងន់​របស់​ម៉ែ កាល​បើ​ពោល​តាម​ច្បាប់​ធម្មជាតិ ឬ​ពោល​តាម​សេចក្ដី​ពិត​ដែល​ប្រាកដ​ឲ្យ​ឃើញ ម៉ែ​ឈ្មោះ​ថា​ធ្វើ​នូវ​របស់​ដែល​ធ្វើ​បាន​ដោយ​លំបាក ហើយ​សេចក្ដី​លំបាក​នេះ ឪពុក​មិន​អាច​ធ្វើ​ជំនួស​បាន​ឡើយ ពោល​គឺ​ ម៉ែ​ត្រូវ​មាន​រដូវ ត្រូវ​ពពោះ និង ត្រូវឆ្លង​ទន្លេ (សម្រាលកូន) នេះ​គឺ​ជា​សេចក្ដី​ទុក្ខ​លំបាក​របស់​ម៉ែ​គ្រប់​គ្នា ក្នុង​នោះ មាន​ម៉ែ​មិន​តិច​នាក់​ទេ ដែល​ត្រូវ​បាន​បាត់​បង់​ជីវិត ព្រោះ​ការ​ឆ្លង​ទន្លេ។

គុណសម្បត្តិ​នៃ​ពុទ្ធបរិស័ទ​ល្អ ពុទ្ធ​បរិស័ទល្អ គឺ​ជា​អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​រាវរក​សេចក្ដី​ពិត ត្រួត​ត្រា​ពិនិត្យ​នូវ​សេក្ដី​នៃ​ព្រះពុទ្ធ​ភាសិត ជា​អ្នក​យល់​ដឹង​នូវ​ហេតុ​ផល​បាន​ច្បាស់​លាស់ រមែង​មាន​នូវ​គុណ​សម្បត្តិ​ដូច​តទៅ ១- ធ្ងន់​ក្នុង​ហេតុ​ផល ចេះ​មើល​ឃើញ​កម្ម និង​ផល​វិបាក​របស់​កម្ម​ទៅ​តាម​ទំនង​នៃ​ហេតុ​នៃ​បច្ច័យ មិន​ចេះ​តែ​ជឿ​ងាយៗ ហើយ​ភ្ញាក់​ផ្អើល​ទៅ​តាម​ពាក្យ​ដែល​គេ​ឃោសនា​នោះ​ឡើយ។

ពាក្យ​ថា​ម៉ែ ពាក្យ​ថា ម៉ែ ជា​ពាក្យ​ដែល​មាន​អត្ថន័យ​សំខាន់​ណាស់ ជា​ពាក្យ​ដែល​ពីរោះ សើមជ្រួតជ្រាប​ចូល​ក្នុង​ចិត្ត​របស់​កូន​គ្រប់​គ្នា ព្រោះ​ម៉ែ​ជា​អ្នក​មាន​ព្រះគុណ​ដ៏​យ៉ាង​ធំ​ក្រៃលែង គឺ​ជា​អ្នក​ឲ្យ​នូវ​ឱវាទ ឲ្យ​សេចក្ដី​ស្រលាញ់ ឲ្យ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ ឲ្យ​បាន​ទទួលការ​សិក្សា។ ម៉ែ​ជា​អ្នក​ចិញ្ចឹម​បីបាច់​ថែរក្សា​កូន និង​ជា​អ្នក​នៅ​ជិត​កូន​ច្រើន​ជាង​អ្នក​ណាៗ​ទាំង​អស់ ទាំង​ពាក្យ​ថា ម៉ែ គឺ​ជា​ពាក្យ​ដែល​

ចលនា​ពុទ្ធសាសនា វឌ្ឍនភាព​នៃ​ចលនា​ព្រះពុទ្ធសាសនា ចាប់​តាំង​ពី​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​ដឹង​នូវ​សច្ចធម៌​មក ដរាប​ទៀប​នឹង​បរិនិព្វាន​ក៏​ចេះ​តែ​ចម្រើនឡើង​ជា​ភិយ្យោភាព​លូត​លាស់​លឿន​ទៅ​មុខ​ឥត​អាក់។ ពុទ្ធ​ពេចន៍​នេះ​ត្រូវ​បាន​ទទួល​ជឿ​អំពី​សម្នាក់​ព្រះ​រាជាសេនា​បតី មហាមាត្យ ព្រាហ្មណ៍ គហិបតី និង​ឧបាសក-សិកានាសម័យ​នោះ តាម​រយៈ​ធម្មទេសនា​របស់​ព្រះអង្គ​ដែល​ជា​ពាក្យ​ពិត​ឥត​ស្លាប់

សាង​មនុស្ស បណ្ដា​ការ​សាង​ទាំង​ឡាយ មិន​មាន​ការ​សាង​ណា​ឲ្យ​លំបាក​ជាង​ការ​សាង​មនុស្ស​ឡើយ ព្រោះ​ថា​ការ​សាង​វត្ថុសម្ភារៈ​ផ្ទះ​សម្បែង​ជា​ដើម ពេល​ដែល​ចុះ​ដៃ​សាង​ទៅ​ហើយ ក៏​ឃើញ​ផល​សម្រេច​ជា​លំដាប់ៗ មិន​យូប៉ុន្មាន​ក៏​បាន​រួច​ស្រេច​បាច់​តាម​គម្រោង​ការ ទោះ​ជា​មាន​ភ្លាំងភ្លាត់​ខ្លះ​ក៏​មាន​តិច​ដែរ។ ការ​សាង​មនុស្ស លំបាកតាំង​តែ​ពី​ពេល​ចាប់​ផ្ដើម​លំបាក​ទាំង​វិធីក្នុង​ការ​កសាង

បញ្ញា បញ្ញា ប្រែថា ការដឹង​ច្បាស់ បាន​ដល់ការ​យល់​ការ​ដឹង​ហេតុ​ផល ដឹង​ដោយ​ទូទៅ វិនិច្ឆ័យ​បាន​ថា អ្វី​ពិត អ្វី​មិន​ពិត អ្វី​ល្អ អ្វី​អាក្រក់ អ្វី​ខុស​ អ្វី​ត្រូវ អ្វី​គួរ អ្វី​មិន​គួរ អ្វី​ជា​គុណ អ្វី​ជា​ទោស និង​អ្វី​ជា​ប្រយោជន៍ អ្វី​មិន​ជា​ប្រយោជន៍​ជា​ដើម។ បញ្ញា ដឹង​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​ហេតុ​និង​ផល ឬ​បច្ច័យ​ផ្សេងៗ ដឹង​សភាវៈ​តាម​សេចក្ដី​ពិត ដឹង​ថា ត្រូវ​បដិបត្តិ​យ៉ាង​ណា​ចំពោះ​សភាវៈ​ពិត​នោះ ទើប​អាច​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា

- សេចក្ដី​ក្រោធ​មិន​ល្អឡើយ។ - សេចក្ដី​ក្រោធ​ជា​ស្នឹម​នៃ​បញ្ញា ដូច​ជា​ស្នឹម​នៃ​សស្ត្រាវុធ។ - សេចក្ដី​ក្រោធ​បង្ក​ការ​វិនាស។ - សេចក្ដី​ក្រោធ​ញ៉ាំង​ចិត្ត​ឲ្យ​កម្រើក។ - បុគ្គល​អ្នក​ក្រោធ​មិន​ដឹង​ថា​សេចក្ដី​ក្រោធ​គឺ​ជា​ភ័យ​ដែល​កើត​ឡើង​ក្នុង​ខ្លួន​ឡើយ។ - នៅពេល​ណាសេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់ នៅ​ពេលនោះ​មាន​តែ​ភាព​ងងឹត​ប៉ុណ្ណោះ។ - ពី​តិច​ទៅ​ច្រើន សេចក្ដី​ក្រោធ​ចេះ​តែ​ចម្រើន​ព្រោះ​មក​អំពី​ការ​មិនអន់ធន់។ - សេចក្ដី​ក្រោធ​ជាទី​គោចរ​នៃ​អ្នក​ខ្សត់​បញ្ញា។ - ទោសៈ​មាន​សេចក្ដី​ក្រោធ​ជា​សមុដ្ឋាន។ - គ្រោះ​អ្វី​ក៏​មិន​ស្មើរ​នឹង​ទោសៈ​ដែរ។ - ចង្រៃ​កាឡកិណី​អ្វី​ឲ្យ​ដូច​ជា​ទោសៈ​មិន​មាន។ - សម្លាប់​សេចក្ដី​ក្រោធ​បាន ទើប​ដេក​ជា​សុខ។ - សម្លាប់​សេចក្ដី​ក្រោធ​បាន ទើប​មិន​មាន​សោក។ - បុគ្គល​ក្រោធ​រមែង​មាន​ពណ៌សម្បុរ​សៅហ្មង។ - បុគ្គល​ក្រោធ​ដែល​កាន់​យក​នូវ​ប្រយោជន៍​បាន​ហើយ បែរ​ទៅ​ជា​កើរ​ក្នុង​ផ្លូវ​វិនាស​វិញ។ - បុគ្គល​ដែល​ត្រូវ​សេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់ តែង​ដើរ​ទៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​នៃ​ការ​វិនាស​ទ្រព្យ។ - បុគ្គល​ដែល​ត្រូវ​សេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់​ តែង​ដើរ​ទៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​នៃ​ការ​វិនាសទ្រព្យ។ - បុគ្គល​ដែល​ត្រូវ​សេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់​ តែង​ដើរ​ទៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​នៃ​ការ​វិនាស​យស។ - ញាតិ​មិត្ត​ទាំង​ឡាយ រមែង​គេច​ចេញ​ពី​មនុស្ស​ដែល​ត្រូវ​សេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់។ - បុគ្គល​ក្រោធ រមែង​មិន​ឃើញ​ធម៌ រមែង​មិន​ដឹង​ប្រយោជន៍ មិន​ដឹង​ហេតុ​ផល។ - បុគ្គល​ដែល​ត្រូវ​សេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់​ហើយ​មិន​មាន​សល់​អ្វីដែល​ជា​ទី​ពឹង​ឡើយ។ - បុគ្គល​ក្រោធ ហ៊ាន​សម្លាប់​សូម្បី​តែ​មាតា​បង្កើត​របស់​ខ្លួន។ - សេចក្ដី​ក្រោធ​ជា​ប្រធាន​នៃ​សេចក្ដី​វិនាស។ - បុគ្គល​ក្រោធ​រមែង​ដេក​ជា​ទុក្ខ។ - បុគ្គល​ក្រោធ​រមែង​និយាយច្រើន។ - បុគ្គល​ក្រោធ​រមែង​និយាយ​អាក្រក់។ - ឈ្នះ​សេចក្ដី​ក្រោធ​បាន​ដោយ​ការ​មិន​ក្រោធ។ - ឈ្នះ​ខ្លួន​ឯង​ប្រសើរ​ជាង។ - បុគ្គល​មិន​ក្រោធ​តប​ចំពោះ​អ្នក​ដែល​ក្រោធ​ហើយ​ឈ្មោះ​ថា​ឈ្នះ​សង្គ្រាម​ដែល​គេ​ឈ្នះ​បាន​ដោយ​កម្រ។ - បុគ្គ​ណា​ដឹង​ថា​អ្នក​ដទៃ​ក្រោធ​ហើយ មាន​សតិ​ស្ងប់​រម្ងាប់ បុគ្គល​នោះ​ឈ្មោះ​ថា​បាន​បំពេញ​នូវ​ប្រយោជន៍​ទាំង​ពីរ គឺ​ប្រយោជន៍​ខ្លួន​ឯង និង​ប្រយោជន៍​អ្នក​ដទៃ។ - ចិត្ត​នៃ​បុគ្គ​ល​ក្រោធ ប្រៀប​ដូច​ជា​ដំបៅ។ - បុគ្គល​អ្នក​ក្រោធ​ច្រើន ដូច​រណ្ដៅ​លាមក​ដែល​គេ​ចាក់​ទឹក​ចូល​កូរ​វឹក បុគ្គល​នោះ​គេ​មិន​គួរ​សេព​គប់​ទេ។ - បុគ្គល​ដែល​ត្រូវ​សេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់​ រមែង​លះ​បង់​ចោល​នូវ​កុសល​ធម៌។ - គប្បី​លះ​កាត់​នូវ​សេចក្ដី​ក្រោធ​ដោយ​បញ្ញា។ - អំណត់​គឺ​សេចក្ដី​អត់ធន់ជា​គ្រឿង​ដុត​បង់​នូវ​បាប។ - បុគ្គល​ណា​ធ្វើ​បាប​ដោយ​ខ្លួន​ឯង បុគ្គល​នោះ​រមែង​សោហ្មង​ដដោយ​ខ្លួន​ឯង។ - បុគ្គល​ណា​មិន​ធ្វើ​បាប​ដោយ​ខ្លួន​ឯង បុគ្គល​នោះ​រមែង​មិន​សៅហ្មង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។ - សៅហ្មង​ឬ​មិន​សៅហ្មង​ជា​របស់​ចំពោះ​ខ្លួន។ - អ្នក​ដទៃ​មិន​អាច​ញ៉ាំង​អ្នក​ដទៃ​ឲ្យ​បរិសុទ្ធ​បាន​ទេ។ ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ វិធី​រម្ងាប់​សេចក្ដី​ក្រោធ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​