បុគ្គលមក​ដើម្បី្របយោជន៍ណា គួរគប្បី​បំពេញ​ធ្វើនូវ​ប្រយោជន៍​នោះ ការ​បដិសន្ធិ​​ជាមនុស្ស បាននាំយក​មក​នូវ​ឧបនិស្ស័យ នៃបុណ្យ​កុសលដ៏ច្រើនដែលអាច​បំពេញធ្វើ​បន្ថែមបាន​ក្នុង​កំណើត​​​​ជា​មនុស្ស​បច្ចុប្បន្ន​នេះ គឺជា​កំណើតដែលកើត​មកដើម្បីប្រយោជន៍ មិនមែន​ដូច​កំណើត សត្វក្នុងអបាយភូមិ​​ដែលត្រូវ​បិទនូវឧបនិស្ស័យនៃបុណ្យ កុសល គឺពុំអាច​បំពេញ​ឱ្យ​

ខ្យល់​ជំនោរ​ដ៏​ត្រជាក់​នៃ​រាត្រី​កាល ធ្លាក់​មក​បបោស​អង្អែល​កាយា​មនុស្ស​សត្វ​ទាំង​ឡាយ ឲ្យ​មាន​ភាព​ត្រជាក់ បាន​គេងលង់​លក់​នៅ​ក្នុង​រាត្រី​ ដ៏​សែនមនោរម្យ​នេះ ។ទោះ​ជា​អាកាស​ធាតុខំប្រឹង​ទម្លាក់​ខ្យល់ ឲ្យ​សព្វ​សត្វ​បាន​ត្រជាក់​ស្រួល​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ ក៏​មិន​អាច​បណ្ដាល​ឲ្យ​ចិត្ត​អ្នក​ម្ដាយ​ក្នុង​ពេល​នេះ ឲ្យ​ត្រជាក់​ទោទន់​ទៅតាម​ធាតុ​អាកាស​បាន​ដែរ ។ ម៉ែ​អង្គុយ​នៅ​មាត់​បង្អួច សម្លឹង​មើល​ទៅដួង​ចន្ទ​មួយចំណិត ដែល​ប្រឹង​បញ្ចេញ​ពន្លឺ​រស្មី​យ៉ាង​ពិបាក​វេទនា​ដោយ​ទឹក​ភ្នែក​ហូរ​មក​ជានិច្ច ។ ពេល​ម៉ែ​នឹក​ឃើញ​កូន​កាល​ណា​ម៉ែ​ខ្លោច​ផ្សា​កាយ​នោះ ម៉ែឆ្អែត​ក្នុង​ទ្រូង​រហូត​ហាស្ដី​អ្វី​មិន​ចេញ បាន​ត្រឹម​តែ​សម្លឹង​មើល​មុខកូន ស្រែកអង្វរ​សូម​ឲ្យ​កូន​អាណិតមេត្តា ដល់​ឱរា​ម្ដាយ​ផង ។ ម៉ែ​ខឹង​ខ្លួន​ឯង​ដែល​ម៉ែ​ទូន្មាន​កូន​មិន​បាន​ល្អ បណ្ដាល​ឲ្យ​កូន​ក្លាយ​ទៅ​ជាម​នុស្ស​បែប​នេះ គឺ​មនុស្ស​ដែល​សង្គម​គេ​មិន​រាប់​រក គេ​រើស​អើង​ម៉ែ​ខ្មាស់ណាស់ ខ្មាសញាតិជិតខាង ខ្មាស​មនុស្ស​ដែល​នៅក្នុង​សង្គម​ទាំង​មូល ដែល​ម៉ែ​មាន​កូន​ជា​ក្មេងទំនើង​ដូច្នេះ។ ម៉ែស្រក់​ទឹក​ភ្នែក​រាល់​រាត្រី ទ្រូងម៉ែ​ខ្ទេចខ្ទាំ​គ្រាំគ្រា​អស់​ហើយ ព្រោះ​ម៉ែ​គិត​ពីកូន ។ សម្លេង​បាស់​តន្ត្រី​រាំ​សប្បាយ​រីករាយ​នៅ​ក្នុងភូមិ គឺ​ជាសម្លេង​ដែល​ម៉ែ​ខ្លាច​ជាទីបំផុត រាល់​ពេល​ដែល​ម៉ែ​ឮ​សូរ​សម្លេង​បាស់​តន្ត្រី ក្នុង​ចិត្ត​របស់​ម៉ែ​រន្ធត់​ណាស់ ព្រោះម៉ែ​ភ័យ​ព្រួយបារម្ភ​ពី​កូន ម៉ែ​ខ្លាច​កូន​មាន​គ្រោះ​ថ្នាក់ ឬ​ខ្លាច​កូន​បង្ក​រឿង​នៅ​ក្នុង​វង់​បាស់ ។ ពិត​ដូច​ជា​ម៉ែ​គិត​ណាស់ ព្រោះ​រាល់​ពេល​ដែល​មាន​ការ​ស៊ី​ផឹក​រាំ​ច្រៀង​ម្ដងៗ កូន​ម៉ែ​តាំង​មាន​បញ្ហារហូត កូន​បង្កជម្លោះ​ឈ្លោះ​ទាស់​ទែង​គ្នា វាយ​ប្រហារ​ប្រកាប់​ប្រចាក់​គ្នា​ពេញ​វង់បាស់ ហើយ​អ្នក​ដែល​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ឲ្យ​កូន​គឺ​គ្មាន​នរណា​ឡើយ ក្រៅ​អំពី​ពុកនិងម៉ែ​ជា​អ្នក​ដោះស្រាយ​ឲ្យ ។ ដោយ​មិន​ចង់​ឲ្យ​កូន​ជាប់​គុក ខ្លាច​កូន​លំបាក​វេទនា ពុក​ម៉ែ​ស៊ូ​ពុះពារ​ប្រឹងប្រែង​រត់​រក​ប្រាក់​ដោយ​ការ​ខ្ចីបុល​បញ្ចាំ​ចងការ​គេ​ខ្លះ ដោយ​លក់​ដី​ស្រែចម្ការ​កេរ​ពីដូនតាខ្លះ ដើម្បី​បាន​ប្រាក់​យកមកបង់​ឲ្យ​គេ​ ជំនួស​កូន​ឲ្យ​កូន​បាន​រួច​ផុត​ពីការ​ជាប់​គុក​ច្រវាក់។ ក្នុង​ចិត្ត​ម៉ែ​តែង​សង្ឃឹម​ជានិច្ច​ថា កូននឹង​កែ​ខ្លួន ឈប់​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​បែប​នេះ​តទៅទៀត តែ​ការ​សង្ឃឹម​របស់​ម៉ែ​ត្រូវ​ខក​យ៉ាង​ក្រៃលែង​ព្រោះ​កូន​ខុស​ម្ដង​ហើយ​ម្ដងទៀត ឪពុក​ម្ដាយ​បង់​ឲ្យ​គេ​ស្ទើរតែគ្មានសល់​អ្វី​នឹង​ខ្លួន​ឡើយ។ ឪពុកម្ដាយ​ខ្លះ ធ្លាក់​ខ្លួន​ក្រីក្រ​ អស់ទ្រព្យសម្បត្តិ​ ធ្លាក់​អំណាចបុណ្យស័ក្ដិ ក៏ព្រោះ​តែ​កូន កូន​ធ្វើ​ឲ្យ​ម៉ែ​ឪ​បាត់​បង់​កិត្តិយស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ​នៅ​ក្នុងសង្គម រហូតលោក​មិន​ហ៊ាន ងើប​មុខ​ឡើង​មើល​សង្គមឡើយ ព្រោះលោកខ្មាសគេ ដែល​មាន​កូន​ជា​ទំនើង។ កូន​អើយ​ឈប់​ទៅ ឈប់​ធ្វើ​អំពើ​បែប​នេះ​តទៅ​ទៀត ទៅណាកូន ឈប់​ឲ្យម៉ែស្រក់​ទឹក​ភ្នែក​ព្រោះកូន​ទៀត​ទៅ ទឹក​ភ្នែកម៉ែ​ស្រក់​ខ្សោះ​អស់​ទៅ​ហើយ ក្នុង​ទ្រូង​របស់​ម៉ែ​ស្ទះស្ទើរ​តែ​បែក​ចេញ​មក​ក្រៅ​ទៅ​ហើយ តើ​កូន​មាន​ដឹង​ទេ​ហេតុអ្វី​បាន​ជា​កូន គ្មានវិចារណញាណ ទាល់តែសោះអ៊ីចឹង ។បើ​កូន​មិន​គិត​ដល់​ម៉ែ​ក៏​ហី​ចុះ សូម​ឲ្យ​តែ​កូន​គិត​ខ្លួន​ឯង​ផង​ណាកូន ព្រោះ​ម៉ែ​ស្រលាញ់​កូន​ខ្លាំង​ណាស់។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ តំណក់ទឹកភ្នែក ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

លោក​ប្រៀប​ធៀបកិរិយា​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​របស់​កម្ម​ជា​កុសល​ និង​អកុសល​ដែល​ឲ្យ​ផល​ផ្សេង​គ្នា​ ថា៖ យាទិសំ វបតេ ពីជំ តាទិសំ លភតេ ផលំ កល្យាណការី កល្យាណំ បាបការី ច បាបកំ។ សេចក្ដី​ថា មនុស្ស​ក្នុង​លោក គេ​សាប​ព្រោះ​បណ្ដុះពូជ​បែបណា តែង​បាន​ផ្លែផ្កា​មក​ជា​បែប​នោះ​វិញ សេចក្ដី​នេះ​មាន​ឧបមា​ដូច​ម្ដេច​មិញ កល្យាណ​ជន​អ្នក​ធ្វើ​អំពើ​ល្អតែង​បាន​ល្អ បាប​ជន​អ្នក​ធ្វើ​អំពើ​អាក្រក់ ក៏​តែង​បាន​អាក្រក់ មាន​ឧបមេយ្យដូច្នោះ​ដែរ។ អធិប្បាយ​ថា បើ​សត្វ​ឯណា​បាន​ធ្វើ​អំពើ​ល្អ​ឬ​អាក្រក់ អំពើ​នោះ​ឯង ក៏​បែង​ចែក​រំលែក​ឲ្យ​សត្វ​នោះ ៗ បាន​ល្អ​ឬ​អាក្រក់​តាម​បែប​ដែល​ធ្វើ អំពើ​អាក្រក់​ក៏​នាំ​ទៅ​កាន់​ទុគ្គតិ អំពើ​ល្អ​ក៏​នឹង​នាំ​ទៅ​កាន់​សុគតិ។ ទាំង​នេះ ក៏​សម្រេច​មក​តែ​អំពី​ចិត្ត​ជា​ហេតុ​ទាំង​អស់ ។សូម​លើក​ឧទាហរណ៍​ឡើង​សម្ដែង​ដូច​ត​ទៅ​នេះ រឿង តិរ្ថិយជួល​ចោរ​វាយព្រះមោគ្គលាន កាល​បើ​ពុទ្ធសាសនា​រុង​រឿង​ឡើង ពួក​តិរ្ថិយក៏ឱន​អាប់​មិន​សូវ​មាន​គេ​រាប់​អាន ព្រោះ​ហេតុ​នេះ ទើប​ពួក​តិរ្ថិយជួល​ពួក​ចោរឲ្យ​សម្លាប់​ព្រះ​មោគ្គលាន ដោយ​យល់​ថា ពុទ្ធសាសនា​រុងរឿង​ព្រោះ​តែ​ព្រះ​ថេរៈ​នោះ។ ព្រះ​បាទ​អជាតសត្រូវ​ឲ្យ​ស៊ើប​ដំណឹង​រក​ឃើញ​តាម​ពិត ទ្រង់​ឲ្យ​ចាប់​ពួក​តិរ្ថិយ និងពួក​ចោរ​មក​ឲ្យ​ជិះ​រណ្ដៅ​ត្រឹម​ផ្ចឹត គ្រប​ចំបើង​ដុត​ភ្លើង​ហើយ​ទ្រង់​បង្គាប់​ឲ្យ​ភ្ជួរ​ដោយ​នង្គ័ល​ដែក ដាច់​ជា​កំណាត់ធំ​កំណាត់​តូច ស្លាប់​អស់​មិន​មាន​សល់។ទាំង​នេះ​ ក៏​ព្រោះ​ចិត្ត​លោភ​លាភ​សក្ការៈ​នឹង​ថ្លៃ​ឈ្នួល ។ រឿង​ អសោកមហារាជ ព្រះបាទ​អសោក​មហារាជ​នោះ ទ្រង់​មាន​ព្រះរាជសទ្ធា​ទោះ​បី​ទ្រង់​ធ្វើ​ព្រះរាជកុសល​ជាច្រើន ក៏​ទ្រង់​មិន​ស្កប់​ព្រះហឫទ័យ កាល​ទៀប​ទ្រង់​ព្រះទិវង្គត ទ្រង់​បង្គាប់​ឲ្យ​ពួក​រាជ​សេវកាមាត្យ​យក​ព្រះរាជ​ទ្រព្យ ទៅ​ប្រគេន​តាម​ព្រះ​រាជហឫទ័យ ក៏​ទ្រង់​ព្រះ​កន្សែង​ស្រក់​ទឹក​ព្រះនេត្រ​ជោក​ព្រះភក្ត្រ​ទ្រង់​ព្រះ​ពិរោធ​ជា​ពន្លឹក កំពុង​តែ​ទ្រង់ព្រះ​ពិរោធ​ដូច្នោះ ក៏​ទ្រង់​ព្រះទិវង្គត​ទៅ ទៅ​កើត​ក្នុង​ទុគ្គតិភាព សម​គួរ​តាម​យថាកម្ម ។ទាំង​នេះ ក៏​ព្រោះ​ចិត្ត​ក្រោធ​នឹង​សេវកាមាត្យ។ ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ឱវាទបាតិមោក្ខ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

ឧបក្កិលេស ១៦ យ៉ាង ១- អភិជ្ឈាវិសមលោភ៖ ល្មោភរំពៃ​ចង់បាន​ទ្រព្យគេ ២- ទោស៖ ប្រទូស្ដ ៣- កោធ៖ ក្រោធ ៤- ឧបនាហ៖ ចងក្រោធទុក្ខ ៥- មក្ខ៖ លុបគុណគេ ៦- បលាស៖ វ៉ៃឫកប្រប ៧- ឥស្សា៖ ឫស្យា ៨- មច្ឆរិយ៖ កំណាញ់ ៩- មាយា៖ លាក់ពុត ១០- សាថេយ្យ៖ អួតអាង ១១- ថម្ភ៖ តឹងតែង ១២- សារម្ភ៖ ប្រជែងវាសនា ១៣- មាន៖ ប្រកាន់ខ្លួន ១៤- អតិមាន៖ មើលងាយគេ

អសង្ខតា ធម្មា បានដល់ព្រះនិព្វាន ដែលមិនមាន​ការប្រជុំតាក់តែង គំនរភ្នក់ភ្លើងជាធម្មជាតិតែងតែក្តៅ បុគ្គលដែលេនៅ ក្នុងគំនរភ្នក់ភ្លើង ឬ នៅក្នុង​ផ្ទះដែល​ត្រូវ​ភ្លើងឆេះ មិនគួរគប្បី អង្វរភ្លើង ឬគិតចង់ឱ្យភ្លើងត្រជាក់នោះទេ តែ​មធ្យោបាយ មាន​តែ​​ម៉្យាង​គត់​គឺ រត់​លោត​ចេញអំពី​ភ្លើង យ៉ាងណាម៉ិញ រូបក្តី នាមធម៌ក្តី ឬក៏បានដល់​​ភពជាតិ​​កំណើត​

អត្ថន័យ​មហាសុបិន ១- ព្រះអង្គពិត​ជា​បាន​ត្រាស់​ដឹង​នូវ​អនុត្តរសម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ ពិត​ប្រាកដ។ ២- មគ្គប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ដែល​ព្រះអង្គ​ត្រាស់​ដឹង​ហើយ​មនុស្ស និង​ទេវតា​អាច​ប្រកាស​ដោយ​ប្រពៃ។ ៣- ពួក​គ្រហស្ថ​ស្លៀក​ពាក់​ស នឹង​ដល់​ព្រះអង្គ​ជា​សរណៈ​ស្មើ​ដោយ​ជីវិត។ ៤- វណ្ណៈ​ទាំង ៤ គឺខត្តិយៈ ព្រហ្មណ៍ វេស្សៈ និងសូទ្រៈ ទាំង៤​ វណ្ណៈ​នេះ ចេញ​ចាក​ផ្ទះ​មក​បួស​ក្នុង​ធម៌​វិន័យ ដែល​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​សម្ដែង

សម្ដី​មនុស្ស​និង​សត្វ​យំ សំឡេង​សត្វ​ស្លាប​ទាំង​ឡាយ​ដែល​ស្រែក​យំ​តាម​ជួរ​ព្រៃភ្នំឬ​តាម​ទីរមណីយដ្ឋាន​ទាំង​ឡាយ​អាច​ជា​អារម្មណ៍​សប្បាយ​រីករាយ​ឬ​សង្វេគ​ដល់​ជន​អ្នក​នៅ​ទី​នោះ​បាន​ស្ដាប់ ប៉ុន្តែ​សំឡេង​របស់​ដែល​និយាយ​កុហក​ញុះញង់ ជេរ​ប្រទេច​ផ្ដាសា​ដោយ​ឥត​មាន​មេត្តា ជាអារម្មណ៍​ធុញ​ទ្រាន់​បំផុត​របស់​ពពួក​ជន​ដែល​បាន​ស្ដាប់​ហើយ។ - មនុស្ស​សត្វ​ទាំង​ឡាយ​ចូល​ចិត្ត​ពាក្យ​សម្ដី​ពិត

គណបលិពោធ គណៈ​ភិក្ខុ​អ្នក​រៀន​ព្រះសូត្រ​ក្ដី គណៈ​របស់ភិក្ខុ​អ្នក​រៀន​អភិធម្មក្ដី ឈ្មោះ​ថា គណៈ ភិក្ខុ​ណា​កាល​ឲ្យ​ឧទ្ទេស​ខ្លះ បរិបុច្ឆាខ្លះ​ដល់​គណៈ​នោះ រមែង​មិន​បាន​ឱកាស​សម្រាប់​បំពេញ​សមណធម៌​គណៈ​រមែង​ជាបលិពោធដល់ភិក្ខុ​នោះ គណៈ​បលិពោធនោះ លោក​គប្បី​កាត់ចេញ​ដោយឧបាយ​ដូច​តទៅ​នេះ គឺ​បើ​ការងារ (រៀនសូត្រ) របស់​ភិក្ខុ​នោះសម្រេច​បាន​ច្រើន​ហើយ ការងារ​ដែល​នៅ​

បិដកលេខ​៥២ ទំព័រ ៦០ ការ​ត្រឡប់​បាន​អត្តភាព​ជា​មនុស្ស ជាការ​បាន​ដោយ​កម្រ ការ​រស់​របស់​សត្វ​ទាំង​ឡាយ បាន​ក្រោយ​កម្រ ការ​ស្ដាប់ធម៌ របស់​សប្បុរស បានដោយកម្រ ការ​កើត​ឡើង​នៃ​ព្រះពុទ្ធ​ទាំង​ឡាយ​ក៏​បាន​ដោយ​កម្រ។ ការ​មិន​ធ្វើ​នូវ​បាប​ទាំង​ពួង ការ​ញ៉ាំង​កុសល​ឲ្យ​កើត​ឡើង ការធ្វើ​ចិត្ត​ឲ្យ​ផូរផង់ នេះ​ជាពាក្យ​ប្រៀនប្រដៅ​របស់​ព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ។ បិដកលេខ៣៣ ទំព័រ ៣២៥