គាថា​របស់​ព្រះ​អង្គុលិមាលត្ថេរ បិដក​លេខ​ ៥៧ ទំព័រ ៧២ យោ ច បុព្វេ បមជ្ជិត្វា បច្ឆា សោ នប្បមជ្ជតិ សោមំ លោកំ បតាសេតិ អព្ភា មុត្តោវ ចន្ទិមា​ ។ (ព្រះ​អង្គុលិមាល​ត្ថេរ​ពោល​ថា) បុគ្គល​ណា​ប្រមាទ​ក្នុង​កាល​មុន ហើយ​មិន​ប្រមាទ​ក្នុង​កាល​ខាង​ក្រោយ បុគ្គល​នោះ​រមែង​មុន ហើយ​មិន​ប្រមាទ​ក្នុង​កាល​ខាង​ក្រោយ បុគ្គល​នោះរមែង​ញ៉ាំង​លោក​នេះ​ឲ្យ​រុង​រឿង​ ដូច​ព្រះ​ចន្ទ​ផុត​ស្រឡៈ​ចាក​ពពក​។

អត្តទណ្ឌសូត្រ បិដកលេខ ៥៤ ទំព័រ ៣១៣ (ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​ប្រោស​ព្រះ​ញាតិ​ដែល​កំពុង​ឈ្លោះ​គ្នា ឲ្យ​មាន​មេត្រី​ភាព​នឹង​គ្នា​វិញ ) អត្តទណ្ឌា ភយំ ជា​តំ ជនំ បស្សថ មេធគំ សំវេគំ កិត្តយិស្សាមិ យថា សំវិជិតំ មយា ។ (ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​ត្រាស់​ថា) ភ័យ​កើត​មក​ពី​អាជ្ញា​របស់​ខ្លួន (សេចក្តី​ប្រព្រឹត្ត​កាច​អាក្រក់​របស់​ខ្លួន ) អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ចូរ​មើល​ជន​អ្នក​ទាស់​ទែង

មនុស្សដែល​ឈ្មោះថា មានចរិយាសម្បត្តិ​គឺ ជា​អ្នក​វៀរចាក​អបាយ​មុខ ពោល​គឺ​ប្រធាន​នៃ​សេចក្ដី​វិនាស​៤​ប្រការ​គឺ៖ ១- លេងស្រី ២- លេងស្រា ៣- លេងល្បែង ៤- សេពគប់បាបមិត្ត។ យើង​ត្រូវ​ដឹង​ថា ការ​លេង​ស្រី វាជា​គ្រោះ​ថ្នាក់​មួយ​សម្រាប់​យើង​គ្រប់​គ្នា ដែល​ជា​ទោស​អាច​បណ្ដាល​ឲ្យ មាន​ជម្ងឺកាម​រោគ មានជម្ងឺអេដស៍ ស្វាយ ជាដើម រហូត​ដល់​ខ្លួន​ក្សិណ​ក្ស័យ​ចាក​ប្រពន្ធ​កូន​ជាទី​ស្រលាញ់​។បើ​មិន​មាន​ជម្ងឺ​ធ្ងន់​ធ្ងរ​ទេ ក៏​ជា​ហេតុ​នាំ​ឲ្យ​ញៀន​ញាំម​ត្រេកត្រអាល​ដោយ​រាគៈ ត្រូវ​កាម​ដឹក​មុខ​ហ៊ាន​រហូត​ចាប់​រំលោភ​កុមារី​មិន​ទាន់​គ្រប់​អាយុ​ ឬ​ចាប់​រំលោភ​សេពសន្ថវៈ ទៅ​លើ​ប្រពន្ធ​កូន​អ្នក​ដទៃ​ក៏​អាច​ទៅ​បាន រហូត​ដល់​ថ្នាក់​ត្រូវ​ជាប់​គុក ជាប់​ខ្នោះ​ ច្រវាក់​យូខែ យូឆ្នាំ​ទៅ​តាម​ទង្វើ​ដែល​ខ្លួន​បាន​ធ្វើ។ នេះ​ដោយសារ​ការ​លេង​ស្រី វា​ជា​ហេតុ​នាំ​ឲ្យ​រឿង​ញៀន​ញ៉ាម​ក្នុង​កាមារម្មណ៍។ បើ​យើង​មិន​លេង​ស្រីនោះ តើ​រឿង​ហេតុ​ទាំង​អស់​នោះ​កើត​ឡើង​បាន​ដែរ​ឬ​ទេ? យើង​អាច​យល់​បាន ហើយ​ឆ្លើយ​យ៉ាង​ងាយ​ថា រឿង​នោះ​មិន​អាច​កើត​ឡើង​បាន​ទាល់​តែ​សោះ ព្រោះ​យើង​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ចរិយា​ដ៏​ល្អ​គឺ​ការ​មិន​លេង​ស្រី​នោះ​ឯង។ ការ​លេង​ស្រា​ក៏​ជា​ទោស​មួយ​ផង​ដែរ សម្រាប់​បុរស​ស្ត្រី​ក្នុង​លោក​យើង​នេះ ដោយ​ថា​មនុស្ស​ពេញ​ចិត្ត​ស្រា យក​ស្រា​ជា​ទី​ពឹង ឃើញ​ថា មាន​តែ​ស្រា​ទេ ដែល​ជា​មិត្ត​ភក្តិ​ជា​និច្ច​កាល​គ្រប់​ពេល​មនុស្ស​នោះ​ឈ្មោះ​ថា​ខ្វះ​សតិ បាត់​បង់​ស្មារតី និង​បញ្ញា​យក​ទោស​ជា​គុណ យក​គុណ​ជា​ទោស។ កាល​ណា​សុរា​ជ្រាប​ចូល​ដល់​ពោះ​ភ្លាម​ឃើញ​ថា អញ​អស្ចារ្យ​ជាង​គេ ខ្លាំង​ជាង​គេ​ក្លាយ​ទៅ​ជា​អ្នក​ក្លាហាន​ខាង​ផ្នែក​កាប់​ចាក់ ទាត់​ធាក់​កាច​ឃោរឃៅ​យង់​ឃ្នង ហ៊ាន​ប្លន់ ហ៊ានលួច​ ហ៊ាន​សម្លាប់ ហ៊ាន​ចាប់រំលោភ សូម្បីឪពុកម្ដាយ​របស់​ខ្លួន​ក៏​ហ៊ាន​គម្រាម​កំហែង ប្រមាថ ឬហ៊ាន​សម្លាប់​គាត់​ទៀត​ផង។ មនុស្ស​ដែល​មាន​សតិ​បញ្ញា​ស្មារតី​គ្រប់គ្រង​ខ្លួន ឈ្មោះ​ថា ជា​មនុស្ស​​វិកលចរិក​ឬ​ហៅ​ថាវិបល្លាស​ខ្វះ​សតិ​ក្នុង​ខ្លួន។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ មនុស្ស​យើង​ត្រូវ​វៀរចាក​ការ​លេង​សុរា​ឲ្យ​បាន​ជា​ដាច់​ខាត ទើប​ឈ្មោះ​ថា​ជា​មនុស្ស​មាន​ចរិយា​សម្បត្តិ​ល្អ។ ការ​លេង​ភ្នាល់​ក៏​ជា​ទោស​ត្រូវ​វៀរចាក​ជា​ដាច់​ខាត​ផង​ដែរ ព្រោះ​ថា មនុស្ស​ខ្លះ​ដែរ​ងប់​វង្វេង​ក្នុង​វង់​ល្បែង​ភ្លេច​អស់​ពី​ការសិក្សារ​រៀនសូត្រ ការ​កសាង​អំពើ​ល្អ ជា​ពិសេស​ខ្លួន​បានបង្ហាញ​ខ្លួន​ថា ជា​មនុស្ស​មិនត្រឹម​ត្រូវ។ ម្យ៉ាង​ទៀត​អ្នក​លេង​ល្បេង​រមែង​មិន​ជា​ទីសណ្ដាប់ ជឿ​ទុក​ចិត្ត​អ្នក​ដទៃ​ឡើយ ពេល​និយាយ​សំដី​សាប​ដូច​ជា​ទឹក រហូត​ដល់​ចូល​ទៅ​កាន់​ទី​ជំនុំ​ចំណោម​ខ្លួន​មិន​ជា​អ្នក​ក្លាហាន។ ល្បែងបៀរ ល្បែងស៊ីសង មាន​ការ​ចាក់​បាល់​ ជាដើម​នេះ​សុទ្ធ​តែ​ជា​មេនៃ​សេចក្ដី​វិនាស​សម្រាប់​យើង។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ មនុស្ស​ដែល​ត្រូវ​ជាប្ដី​ប្រពន្ធ​គេ​ត្រូវ​វៀវចាក​ឲ្យ​បាន​នូវ​ល្បែង​ភ្នាល់​គ្រប់​ប្រការ កុំ​លូតលាស់​ឲ្យ​សោះ។ ការ​សេពគប់​នូវ​មិត្ត​ក៏​មាន​សារសំខាន់​ផង​ដែរ នៅ​ក្នុង​ជីវិត​ងរស់​នៅ​ប្រចាំ​ថ្ងៃ បើ​មិត្ត​ប្រកប​ដោយ​ធម៌ (មិត្ត​សុចរិត) នោះ​នឹង​នាំ​យើង​ទៅ​កាន់​សេចក្ដី​សុខ ប៉ុន្តែ​បើ​មិត្ត​នោះ​ប្រកប​ដោយ​អធម៌ (មិត្តទុច្ចរិត) នោះ នឹង​នាំ​យើង​ទៅ​កាន់​សេចក្ដី​វិនាស​ជា​មិន​ខាន។ ដកស្រង់ចេញពី សៀវភៅ​ ចិញ្ចឹមកូន​តាម​គន្លង​ធម៌ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

បុត្តសូត្រ (បិដកលេខ ៤៤ ទំព័រ ៨៥ ដល់​ ៨៦) ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ មាតាបិតា ពិចារណា​ឃើញ​ហេតុ ៥ យ៉ាង​នេះ រមែង​ចង់​បាន​បុត្រ​ដែល​កើត​ក្នុង​ត្រកូល ។ ហេតុ​៥ យ៉ាង​ដូចម្តេច​ខ្លះ ។ គឺ​បុត្រ​ដែល​យើង​ចិញ្ចឹម​ហើយ នឹង​ចិញ្ចឹម​យើង​វិញ​ ១ បុត្រ​នឹង​ជួយ​ធ្វើ​កិច្ចការ​យើង ១ វង្ស​ត្រកូល​នឹង​ស្ថិត​នៅ​យូរ​ ១ បុត្រប្រតិបត្តិ​ទទួល​យក​មត៌ក ១ មួយ​ទៀត បុត្រ​នឹង​ឧទ្ទិស​ទក្ខិណា​ទាន​ឲ្យដល់​យើង

មនាបទាយីសូត្រ (បិដក​លេខ ៤៤ ទំព័រ ៩៨ ដល់​ ១០៣) សម័យ​មួយ ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ ស្តេច​គង់​នៅ​ក្នុង​កូដាគារ​សាលា​មហាវ័ន ទៀប​ក្រុង​វេសាលី ។ គ្រា​នោះ​ ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​ស្បង់​ប្រដាប់​បាត្រ​ចីវរ ក្នុង​បុព្វ​ណ្ហ​សម័យ​ ហើយ​ចូល​ទៅ​ដល់​ហើយ​ក៏​គង់​លើ​អាសនៈ​ដែល​គេ​ក្រាល​ថ្វាយ ។ លំដាប់​នោះ​ ឧគ្គគ​ហបតី អ្នក​ក្រុង​វេសាលី ក៏​ចូល​ទៅ​គាល់​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ

សប្បុរិសទាន​សូត្រ (បិដក​លេខ ៤៥ ទំព័រ ៨៨ ដល់ ៨៩) ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ សប្បុរិស​ទាន​នេះ​មាន ៥ យ៉ាង​ ។ សប្បុរិស​ទាន ៥​យ៉ាង​ដូម្តេច​ខ្លះ​គឺ ១ សទ្ធាយ ទានំ ទេតិ ឲ្យ​ទាន​ដោយ​សទ្ធា ។ អដ្ឋកថាៈ សទ្ធាយ បាន​ដល់ ជឿ​ទាន​នឹង​ផល​របស់​ទាន ។ ២ សក្កច្ចម ទានំ ទេតិ ឲ្យ​ទាន​ដោយ​គោរព ។ អដ្ឋកថាៈ សក្កច្ចំ ធ្វើ​ចិត្ត​ឲ្យ​ស្អាត​ក្នុង​ការ​ឲ្យ​ទាន គោរព​កោត​ក្រែង​ក្នុង​ទេយ្យ​ធម៌ និង ក្នុង​ទក្ខិណេយ្យ​បុគ្គល ។

ឧទយសូត្រ និង អដ្ឋកថា (បិដកលេខ​ ៣០ ទំព័រ ១១៨ ដល់ ១២០) សាវត្ថី​និទាន ។ គ្រា​នោះ​ឯង ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​ស្បង់​ប្រដាប់​បាត្រ​ចីវរ ក្នុង​បុព្វណ្ហ​សម័យ​ ស្តេច​ចូល​ទៅ​កាន់​លំនៅ​របស់​ឧទយ​ព្រាហ្មណ៍ ។ អដ្ឋកថាៈ ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​ត្រួត​មើល​សត្វ​លោក​នៅ​វេលា​ជិត​ភ្លឺ ។ ឧទយព្រាហ្មណ៍​បាន​ចូល​ក្នុង​សំណាញ់​ញាណ​នៃ​ព្រះ​អង្គ ។ ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​បដិបត្តិ​ព្រះ​សរីរៈ​នៅ​ព្រឹក​ព្រលឹម​ស្តេច​យាង​ចូល​ព្រះ​គន្ធ​កុដិ

ធម្មបទគាថា ចិត្តវគ្គទី ៣ បិដកលេខ ៥២ ទំព័រ ២៨ ផន្ទនម ចបលម ចិត្តំ ទុរក្ខំ ទុន្ឆិវារយំ ឧជុំ ករោតិ មេធាវី ឧសុការោវ តេជនំ វារិជោវ ថលេ ខត្តោ ឱកមោកតឧព្តតោ បរិផន្ទតិទំ ចិត្តំ មារធេយ្យំ បហាតវេ ។ អ្នក​ប្រាជ្ញ​តែងធ្វើ​ដែល​ញាប់​ញ័រ ឃ្លេង​ឃ្លោង រក្សា​បាន​ដោយ​កម្រ ហាម​ឃាត់​បាន​ដោយ​លំបាក ឲ្យ​ជា​ចិត្ត​ត្រង់​បាន ដូច​អ្នក​ធ្វើ​ព្រួញ ពត់​ព្រួញ​ឲ្យ​ត្រង់​ ។

បាប​មិត្ត​មាន​ន័យ​ថា មិត្ត​អាក្រក់​មិត្ត​នាំ​ឲ្យ​យើង​វិនាស​ចាក​គុណធម៌។ យើង​ត្រូវ​ដឹង​ថា​ មិត្ត​ប្លមមាន​ចំណុចធំៗ​៤​គឺ៖ ១- មនុស្ស​​ដែល​គិត​យក​តែ​ប្រយោជន៍​ខ្លួន ២- មនុស្ស​ល្អ​តែ​សំដី ៣- មនុស្សដែល​និយាយ​ចាក់​បណ្ដោយ​ឲ្យ​គាប់​ចិត្ត ៤- មនុស្ស​ជា​សំឡាញ់​ក្នុង​ផ្លូវ​វិនាស។ នេះ​ជា​គោល​ធំៗ របស់​បាប​មិត្ត ដែល​យើង​អាច​ស្ដាប់​បាន​តែ​យើង​ក៏​ត្រូវ​ដឹង​ថា យើង​អាច​ស្ដាប់​បាន​ដោយ​ស្ថាន៤ យ៉ាង​ទៀត​របស់​មិត្ត​ដែល​គិត​យក​តែ​ប្រយោជន៍​ខ្លួន​គឺ៖ ១- មិត្ត​គិត​តែ​ប្រយោជន៍​ខ្លួន ២- មិត្ត​ប្រាថ្នា​យក​របស់​ច្រើន​ដោយ​ឲ្យ​របស់​តិចតួច ៣- ទាល់​តែ​មាន​ភ័យ​ទើប​ជួយ​កិច្ចការ​របស់​មិត្ត ៤​- សេពគប់​មិត្ត​ព្រោះ​ហេតុ​តែ​ប្រយោជន៍។ មិត្តល្អតែសម្ដី​ត្រូវ​ស្គាល់​ដោយ​ស្ថាន ៤ យ៉ាង​គឺ៖ ១- មិត្ត​ទទួល​រាក់ទាក់​ដោយ​របស់​ដែល​កន្លង​ហើយ ២- ទទួល​រាក់​ទាក់​ដោយ​របស់​មិន​ទាន់​មាន​មក ៣- សង្គ្រោះ​ដោយ​អំពើ​ឥត​ប្រយោជន៍ ៤- កាល​កិច្ច​ទាំង​ឡាយ​កើត​ឡើយ​ភ្លាមៗ ក៏​សំដែង​អាង​របស់​ខូច​ខាត។ មិត្ត​និយាយ​ចាក់​បណ្ដោយ​ឲ្យ​គាប់​ចិត្ត​ត្រូវ​ស្គាល់​ដោយ​ស្ថាន​៤ យ៉ាង​គឺ៖ ១- បើ​មិត្ត​ធ្វើ​អំពើ​អាក្រក់​ក៏​យល់​ព្រម​តាម ២- មិត្ត​ធ្វើ​អំពើ​ល្អ​ក៏​យល់​ព្រម​តាម ៣- ពណ៍នា​គុណ​មិត្ត​តែ​ចំពោះ​មុខ ៤- ពោល​ទោស​មិត្ត​តែ​ទី​កំបាំង​មុខ មនុស្ស​សំឡាញ់​ក្នុង​ផ្លូវ​វិនាស​យើង​ត្រូវ​ស្គាល់​ដោយ​ស្ថាន​ ៤ យ៉ាង​គឺ៖ ១- សំឡាញ់​នាំ​យើង​ទៅ​ផឹក​ស៊ី​ស្រីញី​អូន​បង ២- នាំ​យើង​ដើរ​លេង​យប់​ព្រលប់​ខុស​កាលវេលា ៣- នាំ​យើង​ទៅ​មើល​កុន វីឌីអូ មហោស្រព ខារ៉ាអូខេ ៤- នាំ​យើង​ទៅ​លេង​ភ្នាល់។ នេះ​ជា​កំពូល​បាបមិត្ត ដែល​នាំ​ឲ្យ​យើង​វិនាស​ហីន​ហោច​ចាក​គុណធម៌​ចាក​អំពើល្អ។ ព្រោះ​អាស្រ័យ​បាបមិត្ត​មនុស្ស​យើង​សព្វ​ថ្ងៃ ក្លាយ​ទៅ​ជា​មនុស្ស​ជើង​កាង អ្នកលេង​ប្រចាំ​ស្រុកភូមិ​និមួយៗ មិន​ហ៊ាន​ឆ្លង​ពី​ភូមិ​មួយ​ទៅ​ភូមិ​មួយ​ឡើយ មាន​ទាំង​បក្សពួក​បងធំ​បងតូច​ស្ទើរ​ពេញ​ប្រទេស គួរ​ឲ្យ​ភ័យ​ខ្លាចណាស់ គឺ​ថា​បាប​មិត្ត​នាំ​យើង​ជក់​គ្រឿង​ញៀន​មាន យ៉ាម៉ា (ថ្នាំសេះ) យ៉ាបា (ថ្នាំឆ្កួត) ថ្នាំក្រវីក្បាល និង​ហិតកាវ​ជា​ដើម បាប​មិត្ត​នាំ​យើង​ទៅ​ផឹក​គឺយើង​ជា​អ្នក​ផឹក បាប​មិត្ត​នាំ​យើង​ទៅ​លេង​ល្បែង​គឺ​យើង​អ្នក​លេង​ល្បែង បាប​មិត្ត​នាំ​យើង​លេង​ស្រី​គឺ​យើង​ក្លាយ​ជា​អ្នក​ញៀន​ញ៉ាម​ក្នុង​កាមគុណ នេះ​ឯង​សុទ្ធ​តែ​ទោស​នៃ​ការ​សេព​គប់​បាប​មិត្ត។ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​