ប្តីសង្រ្គោះប្រពន្ធមានប៉ុន្មានប្រការ ប្រពន្ធសង្រ្គោះប្តី តើមានប៉ុន្មានប្រការ? ប្តីសង្រ្គោះប្រពន្ធនោះមាន៥ ប្រការគឺ៖ ១. សមាននាយ ប្រដៅសព្វសារពើ ពោលពាក្យពិរោះ សរសើរដោយលក្ខណៈ ប្រព្រឹត្តជាប្រយោជន៏ពោលពាក្យជាបិយវចនៈ។ ២. អវិមាននាយ ពុំមើលងាយជេរវាយដូចទាសីទាសាកម្មករឡើយ។ ៣. អនតិចរិយាយ ពុំប្រព្រឹត្តបែកចិត្តពីភរិយា មិនកន្លងចិត្តភរិយា គឺមិនមានស្រ្តីដទៃទៀតជាភរិយាឡើយ។ ៤. អិស្សរិយវោស្សគ្គេន ប្រគល់នូវរបស់ទាំងពួង មានផ្ទះបាយជាដើមអោយដល់ភរិយា។ ៥. លង្ការានុប្បទានេន អោយនូវគ្រឿងប្រដាប់ មានសំពត់អាវជាដើម អោយភរិយាដោយសមគួរតាមបវេណី។ ប្រពន្ធសង្រ្គោះប្តីមាន៥ប្រការគឺៈ ១. សុសំវិហិតកម្មន្តា ចាត់ចែងការងារដោយប្រពៃ និងតាក់តែងភោជនាហារ មិនអោយហួសពេលវេលា។ ២. សង្គហិតបរជនា ប្រពន្ធត្រូវសង្រ្គោះដល់ជនក្នុងផ្ទះ និងញាតិខាងប្តី រាប់អានអោយដូចជាញាតិរបស់ខ្លួន។ ៣. អនតិចារិនី មិនប្រព្រឹត្តកន្លងចិត្តប្តី គឺមិនមានបុរសដទៃជាប្តីឡើយ។ ៤. សមតពា្ច អនុរក្ខតិ រក្សាទ្រព្យសម្បត្តិដែលប្តីរកបានមកមិនអោយអន្តរាយដោយការមិនគួរ។ ៥. ទក្ខា ច ហោតិ អនលសា ឈ្លាសក្នុងការស្រ្តីរឺមិនខ្ជិលច្រអូស។ មាតាបិតាអនុគ្រោះបុត្រដោយបទ៥ប្រការគឺៈ ១. បាបា និវារេន្តិ ហាមកូនចាកផ្លូវបាបគឺកុំអោយធ្វើបាបកម្ម។ ២. កល្យាណេ និវេសេន្តិញ៉ាំងកូនអោយតម្កល់នៅក្នុងការកុសល។ ៣. សិប្បំ សិក្ខាបេន្តិ ញ៉ាំងកូនអោយសិក្សារៀនសូត្រសិល្បសាស្រ្តផ្សេងៗ។ ៤. បដិរូបេន ទារេន សំយោជេន្តិ លុះកូនធំឡើង ត្រូវប្រកបការរកភរិយា ដែលមានរូបមានសម្បត្តិ សមគួរផ្សំអោយកូន គឺរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍អោយកូន។ ៥. ទាយជ្ជំ និយ្យាទេន្តិ ប្រគល់ទ្រព្យមត៌កអោយក្នុងសម័យដ៏សមគួរ គឺអោយក្នុងនិច្ចសម័យ១ ក្នុងកាលសម័យ១។ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

តើអ្វី ដែលធ្វើឱ្យយើងភ្លេចរឿងកើតទុក្ខទាំងពួង មិនអាល័យអតីតកាល មិនមានកង្វល់ដល់រឿងអនាគត ? គឺយើងធ្វើបច្ចុប្បន្នឱ្យល្អ និងឱ្យសប្បាយទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ដូចព្រះនន្ទត្ថេរ ភ្លេចព្រះនាងជនបទកល្យាណី ព្រោះពេញព្រះហឫទ័យនឹងស្រីទេពអប្សរដូច្នោះឯង ទីបំផុតព្រះនន្ទត្ថេរ បានលះបង់តណ្ហាក្នុងលោក ព្រោះអាស្រ័យសំវរ ការសង្រួមឥន្ទ្រិយ ជាបដិបទាសម្រេចព្រះអរហត្ត បរិនិព្វាន ។ ចិត្តេន នីយតិ លោកោ ចិត្តតែងនាំសត្វលោកទៅ ។ មនុស្សយើងពូកែធ្វើអ្វីៗ ប្រណីត ៗ គ្រប់យ៉ាង ប៉ុន្តែ មិនអាចធ្វើចិត្តខ្លួនឯងឱ្យស្ងប់បាន ត្រូវចិត្តលោកិយនាំទៅភ្លើតភ្លើន ឬទុក្ខព្រួយ សោកសៅ មួម៉ៅ ក្ដៅក្រហាយ... ក្នុងរឿងនោះៗ ដែលរឿងទាំងអស់នោះ ត្រូវបានសាងឡើងដោយចិត្តខ្លួនឯង ៕៚ ខ្លឹមសារនៅក្នុង ចិត្តសូត្រទី ២ ( បិដក ២៩ ទំព័រ ១០២ ) ជំនួយសតិភាគទី ២៥ សិក្សាព្រះសូត្រភាគទី ២១ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ទំនួញប្រេត (ពេាល) បពិតលេាកអ្នកសប្បុរស ក្មេងចាស់ទាំងអស់ ទាំងប្រុសស្រី ខែភ្ជុំដាក់បិណ្ឌក្នុងឆ្នាំថ្មី គួរតែលកលៃទៅវត្តវា។ កុំនៅសំងំតែក្នុងផ្ទះ ឬដេីរផ្តេសផ្តាស់ហុឺហា បុណ្យទានមិនឆ្ងាញ់ៗតែស្រា ជេរគេឡូឡារពាសពេញផ្លូវ។ ណ្ហេីយ! ឈប់ខានប៉ុណ្ណឹងហេីយ កុំនៅកន្តេីយខំរិះរេ តេាះទៅបុណ្យរាប់បាត្រជាមួយគេ កុំនៅទំនេរឥតបានការ។ ទំនួញប្រេត ម៉ែឪរស់នៅប្រឹងព្រេាះកូន ដល់សូន្យជីវិតបាត់សង្ខារ មិនដឹងជាកេីតនៅទីណា ជាមនុស្សទេវតា ឬជាប្រេត។ បេីកេីតជាមនុស្ស ឬទេវតា ប្រសេីរថ្លៃថ្លាព្រេាះស្គាល់ហេតុ ខ្លាចណាស់តែភ្លាត់ធ្លាក់ជាប្រេត បាក់ពេាះគ្រហែតឥតអាហារ។ សុីតែខ្ទុះឈាមនិងលាមក រូបកាយអាក្រក់គួរអនិច្ចា វេទនាខ្លាំងណាស់ក្នុងសង្ខារ មិនដឹងថ្ងៃណានឹងស្រាក់ស្រាន។ នេះហេីយព្រេាះកម្មចិពាឹ្ចមកូន អកុសលនាំខ្លួនឲ្យរំខាន សេាយទុក្ខពុំសុខក្នុងសន្តាន អស់លេាកគ្រប់ប្រាណខំរិះរេ ឥឡូវភ័ទ្របុតខែបុណ្យភ្ជុំ ប្រេតទួញស្រែកយំព្រេាះនឹកកូន យមបាលដេាះលែងឲ្យរួចខ្លួន ទៅរកតាដូនកូនប្រពន្ធ។ អនិច្ចាអេីយអាសូពេក ប្រេតហូរទឹកភ្នែករងទុក្ខធ្ងន់ ទៅរកគ្រប់វត្តខំគយគន់ មិនឃេីញប្រពន្ធកូនខ្លួនឡេីយ។ ឃេីញតែញាតិគេដ័ទៃ គេខំលកលៃម្ហូបអាហារ បាយទឹកនំចំណីទុក្ខជូនដូនតា បរិភេាគកាលណាគេបានឆ្អែតគ្រប់គ្នា។ ឈប់ស្លេះត្រឹមនេះមិននិយាយ ស្តីពីរពួកប្រេតដែលកំព្រា យំសេាកបេាកខ្លួនក្បែរវិហារ រងទុក្ខវេទនាជាអនេក។ យកដៃគក់ទ្រូងទួញយំថា ឱអនិច្ចាខ្លួនខ្ញុំពេក កាលនៅជាមនុស្សខំទូលរែក យប់ថ្ងៃឥតដេកព្រេាះតែកូន។ ឥឡូវធ្លាក់ខ្លួនទៅជាប្រេត គេបានសុីឆ្អែតឥតនឹកនា ឱខ្លួនខ្ញុំអេីយ! សែនវេទនា កំព្រាខ្លេាចផ្សារឈឺចុកចាប់។ ហេតុនេះគួរសង្វេគ អាសូរប្រេតពេកដេកផ្ងាផ្កាប់ ស្រេកឃ្លានខ្លាំងណាស់ស្ទេីនឹងស្លាប់ រៀបរាប់សារស័ព្ទស្រែកទួញថា។ ឱកូនសម្លាញ់មាសឪពុក រូបឪសេាយទុក្ខព្រេាះកូនប៉ា ឥឡូវបាត់កូនទៅទីណា មិនឃេីញយាត្រាមកនឹងគេ។ អ្នកដឹងទេថារូបឪពុក សេាយទុក្ខពុំសុខព្រេាះរូបកូន បំបាត់ជីវិតសត្វឲ្យស្លាប់សូន្យ ឲ្យតែរូបកូនបានសុខសាន្ត។ ឥឡូវដល់ផលកម្មតាមផ្តល់ ផ្តល់ឲ្យឪពុកពុំដែលក្សាន្ត សេាយទុក្ខពុំសុខក្នុសន្តាន គ្មានថ្ងៃស្រាកស្រានម្តងណាឡេីយ។ កូនអេីយកេីតជាមនុស្សស្គាល់ខុសត្រូវ កូនពៅគួរគិតដល់បិតា ស្រេកឃ្លានខ្លាំងណាស់ព្រេាះអត់អាហារ មិនដឹងថ្ងៃណាបានហូបឡេីយ។ ឥឡូវជិតដល់គម្រប់ថ្ងៃ យមបាលមកហៅឪពុកហេីយ ឱកូនសម្លាញ់មាសឪពុកអេីយ កូនអេីយតេីកូននៅទីណា។ បេីមុននឹងឪទៅឪសូមជួប បានហូបមួយម៉ាត់រសអាហារ ស៊ូស្លាប់ទៅចុះស្រស់ជីវា ឪពុកឥតថាទេកូនអេីយ។ ឥឡូវដេីររកគ្រប់តែវត្ត មិនឃេីញមកសេាះកូនពិសី ឪអស់សង្ឃឹមនឹងបានចំណី ឱកូនប្រុសស្រីឪពុកលាហេីយ។ ប្រេតទួញៗទាំងអស់សង្ឃឹម តាំងពីព្រលឹមទល់ព្រលប់ហេីយ ទ្រូងប្រេតថែរថប់ឥតល្ហែល្ហេីយ ម៉េះសម្លាញ់អេីយខានឃេីញមុខ។ រឿងនេះឈប់ស្លេះប៉ុណ្ណេះទៅចុះ បងប្អូនស្រីប្រុសពិចារណា ឃេីញទេរឿងនេះព្រេាះនរណា ព្រេាះតែបុត្រានឹងបុត្រី។ នាំឲ្យឪពុកកេីតជាប្រេត ដេីមហេតុព្រេាះតែនំចំណី រកសុីចព្ចាឹមកូនប្រុសស្រី ដល់ពេលក្សិណក្ស័យរងទុក្ខធំ។ បេីសិនជាយេីងកូនកត្តញ្ញូ ត្រូវតែគិតគូពីររឿងគុណ កុំយកតៀមស្រាធ្វេីស្រែបុណ្យ ប្រយ័ត្នវាធ្ងន់ជាងខ្មេាចឪ។ ខែភ្ជុំដាក់បិណ្ឌមករាប់បាត្រ រៀបចំឲ្យស្អាតម្ហូបចំណី បង្សុកូលឧទ្ទិសដល់តាយាយ ញាតិមិត្តប្រុសស្រីដែលចែកឋាន។ ឲ្យគាត់បានហូបចំណីនំ ដែលធ្វេីដេាយដៃយ៉ាងចំណ​ាន ហូបហេីយកាលណាឲ្យពរបាន សួរស្តីសុខសានដល់កូនចៅ។ រឿងនេះបេីសិនជាអស់លេាកណា មានប្រាជ្ញាបានបំពេញ ផល់នេាះនឹងបានដល់យេីងវិញ សេាយសុខពេាពេញដល់និពា្វនហេាង។ ឈប់ស្លេះសង្ខេបដេាយវាចារ្យ ខ្ញុំពេជ្រសុខាសូមលេីកដៃអភ័យអត់ទេាសញាតិទាំងប្រុសស្រី ខ្ញុំសូមបពា្ចប់ខ្លីតែប៉ុណ្ណឹង។ ឣត្តា ហិ ឣត្តនោ នាថោ កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា ឣត្តនា ហិ សុទន្តេន នាថំ លភតិ ទុល្លភំ ។ ខ្លួនជាទីពឹងរបស់ខ្លួន បុគ្គលដទៃជាទីពឹងដូចម្តេចបាន ព្រោះថា បុគ្គលឣ្នកមានខ្លួនហ្វឹកហ្វឺនល្អហើយ រមែងបាននូវទីពឹង ដែលគេបានដោយកម្រ ។ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

មិនមែនអានតែសៀវភៅទេ ត្រូវអានជីវិតខ្លួនឯងផងពោលគឺត្រូវសិក្សាអំពីជីវិត តើជីវិតគឺជាអ្វី? កើតបានយ៉ាងណា? ហើយប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងណា? ត្រូវសិក្សាឱ្យឃើញច្បាស់ដោយបញ្ញាចក្ខុ ។ មិនមែនមានតែអ្នកដទៃទេជាគ្រូនោះ ខ្លួនឯងហ្នឹងហើយដែលត្រូវបង្រៀនខ្លួនឯង អប់រំទូន្មានខ្លួន ។ ប្រារព្ធសុខសាមណេរ ព្រះសាស្រ្ដទ្រង់ត្រាស់ថា (ធម្មតាអ្នកស្រែតែងបាចទឹកបញ្ចូលទៅក្នុងស្រែ ជាងព្រួញតែងពត់ព្រួញ ជាងឈើតែងចាំឈើ ឯអ្នកមានវត្តបដិបត្តិល្អ តែងអប់រំទូន្មានខ្លួន) ។ ក្នុងបណ្ដាពួកមនុស្សទាំងឡាយ មនុស្សល្អគឺជាមនុស្សដែលចេះអប់រំទូន្មានខ្លួនឯង ។ សៀវភៅ មេរៀនជីវិត ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ខ្ញុំ​បាន​ស្តាប់​មក​យ៉ាង​នេះ​ ។ សម័យ​មួយ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​គង់​នៅ​ក្នុង​វត្ត​ជេត​ពន របស់​អ​នា​ថ​បិណ្ឌិ​ក​សេដ្ឋី ទៀប​ក្រុង​សា​វតី ។ ក្នុង​ទី​នោះ​ឯង​ ព្រះ​មាន​ភាគ​ ទ្រង់​ត្រាស់​ហៅ​ពួក​ភិក្ខុ​ថា ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ ។ ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ​ ទទួល​ស្គាល់​​ព្រះ​​ពុទ្ធ​ដី​កា​ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ថា ព្រះ​ករុណា​ព្រះ​អង្គ​ ។ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ ទ្រង់​ត្រាស់​ដូច្នេះ​ថា ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ ឧបោសថ​ ប្រ​កប​ដោយ​អង្គ​ ៨

កំណើតបានមកជាមនុស្សគឺជាកំណើតមួយ ដែលមានភ័ព្វសំណាងក្រាស់ក្រែលច្រើនពេកណាស់កន្លង ។ដូច្នេះ​​​ហើយ យើងគ្រប់គ្នា​គួរថែរក្សានូវតម្លៃដែលមានដោយ​កម្រ​នេះឲ្យបាន​ស្ថិតនៅ​គង់​វង្ស និង​កុំឲ្យ​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​សភាពដ៏ថោកទាបឲ្យសោះនោះគឺបានដល់ការ​ចាប់​ផ្តើម​ជីវិត​រស់​នៅ​ដោយ​ការ​ប្រតិ​បត្តិ​យក​ព្រះ​ធម៌​ធ្វើ​ជា​ម្លប់, ជាផ្ទះ, ជាស្បៀងអាហារ, ជាមិត្តសម្លាញ់, ជាទីពឹង និងជាគ្រឿងពិចារណាគ្រប់ពេលវេលាគ្រប់ដង្ហើមចេញចូលទាំងអស់ ។ ពាក្យថា ព្រះធម៌នេះ បានន័យជាភាសាសាមញ្ញថាៈ សភាវៈទ្រទ្រង់​សត្វលោកគឺបុណ្យ បាប, សុចរិត, ទុច្ចរិត, ហេតុ, សភាព, ធម្មតា, ប្រក្រតី, ប្រាជ្ញាញាណ, គុណ, សេចក្តីចម្រើន, អារម្មណ៍ខាងផ្លូវចិត្ត, ការរិះគិត, កិរិយាមារយាទ, ច្បាប់ជាធម៌ ។ តាមសេចក្តីដែលខ្ញុំបានដកស្រង់ចេញពីវចនានុក្រមរបស់ សម្តេចព្រះ​សង្ឃរាជ ជួន ណាត មកប៉ុណ្ណេះ​អាចបញ្ជាក់ឲ្យឃើញបានថា ព្រះធម៌ គឺជាកិច្ចការ សកម្មភាពទាំងឡាយ ដែលមនុស្សសត្វប្រព្រឹត្តធ្វើជាប្រក្រតីក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរួមទាំងសភាពប្រក្រតីនៃចិត្តផងដែរ ។ តែនៅក្នុងនេះ ពាក្យថា ព្រះធម៌ សម្តៅយកតែសភាពដែលល្អ ដែលទ្រទ្រង់ឲ្យសត្វលោកប្រព្រឹត្តទៅបានសេចក្តីសុខចម្រើន ឬ គេអាចហៅម៉្យាងទៀតថា គុណធម៌នោះឯង ។ ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃមនុស្សយើង គួរតែជាអ្នកធ្ងន់ក្នុងហេតុផល និងជាអ្នកស្រឡាញ់យុត្តិធម៌, ស្រឡាញ់សីលធម៌, ស្រឡាញ់សុចរិតភាព, ស្រឡាញ់រាប់អានគ្នា, ស្រឡាញ់សម្មាជីវៈ, ស្រឡាញ់ការឲ្យទាន, ស្រឡាញ់ការជួយយកអាសាអ្នកដទៃ, ស្រឡាញ់ប្រិយវាចា និងចេះបន្ទាបឱនខ្លួនមិនប្រកាន់ឫកពាក្រអឺតក្រទមដាក់ញាតិមិត្ត ទាំងអស់នេះគឺជាអត្ថន័យពិតនៃពាក្យថា រស់នៅជាមួយព្រះធម៌ ឬ រស់នៅក្នុងម្លប់នៃព្រះធម៌ ។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ សង្គមធម៌ព្រះពុទ្ធសាសនា រៀបរៀងដោយៈ ព្រះមហាមង្គលធម្មោ មត សុមឿន វាយអត្ថបទដោយៈ ឧបាសក សូត្រ តុលា ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

នាមអ្នកពោល នមោ គ្រាដំបូង ៥ នាក់ មានពុទ្ធបរិស័ទ មួយ​ចំនួន​តែង​តែ​និយាយ​គ្នា​អំពី នមោ ហើយម៉្យាងទៀត មាន​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​តែង​តែ​បាន​សូធ្យ​ធម៌ នមោ នេះជាញឹក​ញាប់តែនៅមិនបានដឹងថា នរណា​ជា​អ្នក​ពោលនូវពាក្យទាំងនេះ ។ ម៉្យាងទៀត នមោ នេះបើ​សម្តែង​ឲ្យពិស្តារ​ទៅវែង​ឆ្ងាយ​ពេក​សូម​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​អាន​តែនាម​អ្នកដែល​បាន​ពោល​ដូច​ត​ទៅ…. ១ នមោ

កូន ៗ ទាំងឡាយ រស់នៅក្នុងសង្គមត្រូវតែមានសុជីវធម៌ ព្រោះសង្គមត្រូវការមនុស្សបែបនេះច្រើនណាស់ណ៎ាកូន ។ព្រោះយើងរស់នៅក្នុងសង្គម ត្រូវតែមានចំណេះដឹងសណ្តាប់ធ្នាប់ការដឹងប្រមាណ ចេះគួរសមក្នុងកិច្ចការប្រាស្រ័យជាមួយអ្នកដទៃផងគ្នា បើយើងមិនមានសុជីវធម៌ទេ មិនថាយើងរៀនដល់កម្រិតណានោះទេ វាដូចជាអ្នកអត់បានរៀនអ៊ិចឹងណាកូន

ហេតុ​សំខាន់ៗ​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា ហេតុ​សំខាន់ៗ ដែលពុទ្ធបរិស័ទ​ជា​អ្នក​កាន់​សានា​ព្រះពុទ្ធ ត្រូវ​តែ​ដឹង​អំពី​កំណើត​នៃ​ការ​គោរព​បូជា​គុណ ដែល​ព្រះអង្គបាន​បន្សល់​ទុក​ជា​និមិត្ត​រូប សម្រាប់​ឲ្យ​អ្នក​ក្រោយ​ធ្វើ​តាម និង​ជា​ហេតុ​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​ថ្ងៃ​ដែល​ព្រះមុនី​បាន​ត្រាស់​ដឹង​ជាដើម។ ពុទ្ធបរិស័ទ​ភាគច្រើន នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​រដ្ឋ​ស្ទើរ​តែ​ទាំង​អស់ ជាអ្នក​កាន់​គោរព​បូជា ចំពោះ​គុណព្រះអង្គ គឺ​យក​ទំនៀមទម្លាប់​តាម​ប្រពៃណី