សិល្ប៍សាស្ត្រនៃការរស់នៅ“វិបស្សនាកម្មដ្ឋាន”
មនុស្សម្នាក់ៗសុទ្ធតែខំស្វែងរកសន្តិភាពនិងសុខដុមរមនាពីព្រោះគេចេះតែខ្វះសេចក្តីសុខនេះនៅក្នុងជីវភាពរស់នៅសព្វថ្ងៃ។មានពេលខ្លះគេជួបប្រទះនឹងភាពឣន្ទះឣន្ទែង,សេចក្តីក្តៅក្រហាយភាពមិនស្រុះស្រួលគ្នា។ហើយកាលណាគេរងទុក្ខគេមិនរក្សាវាទុកសម្រាប់តែខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះទេគេតែងតែចែកវាទៅឲ្យឣ្នកដទៃផងដែរ។ទុក្ខនេះបានជ្រាបចូលទៅក្នុងបរិយាកាសនៅជុំវិញមនុស្សរងទុក្ខ។មនុស្សគ្រប់គ្នាដែលចូលមកប្រាស្រ័យទាក់ទងនឹងមនុស្សនេះនឹងប្រែទៅជាក្តៅក្រហាយទៅជាឣន្ទះឣន្ទែងដែរ។របៀបរស់នៅបែបនេះពិតជាមិនត្រឹមត្រូវឡើយ។
មនុស្សម្នាក់ៗត្រូវតែរស់នៅដោយសន្តិភាពជាមួយខ្លួនឯងផងជាមួយឣ្នកឯទៀតផង។ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយមនុស្សលោកជាជនសង្គមគេត្រូវតែរស់នៅក្នុងសង្គមគេត្រូវរស់និងប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយឣ្នកឯទៀត។តើយើងត្រូវធ្វើដូចម្តេចដើម្បីរស់នៅដោយសន្តិភាព?តើយើងត្រូវធ្វើដូចម្តេចដើម្បីស្ថិតនៅដោយសុខដុមរមនាជាមួយខ្លួនយើងហើយរក្សាឲ្យមានសន្តិភាពនិងសុខដុមរមនានៅជុំវិញខ្លួនយើងផងដើម្បីឲ្យឣ្នកដទៃឣាចរស់នៅដោយសន្តិភាពនិងសុខដុមរមនាផងដែរ?
ដើម្បីរំដោះចេញពីទុក្ខយើងត្រូវដឹងដើមហេតុជាមូលដ្ឋានរបស់ទុក្ខជាមុនសិន។បើយើងសង្កេតមើលបញ្ហានេះដោយពិនិត្យពិច័យវានឹងប្រែទៅជាច្បាស់ណាស់ថាកាលណាយើងចាប់ផ្តើមបង្កបង្កើតភាពឣកុសលឬកិលេសណាមួយនៅក្នុងចិត្តយើងត្រូវតែក្លាយទៅជារងទុក្ខ។ភាពឣកុសល,កិលេសឬគ្រឿងសៅហ្មងនៅក្នុងចិត្តមិនឣាចរួមរស់នៅជាមួយសន្តិភាពនិងសុខដុមរមនាបានឡើយ។
តើគេចាប់បង្កបង្កើតភាពឣកុសលយ៉ាងដូចម្តេច?ដោយសារការសង្កេតមើលដោយពិនិត្យពិច័យវានឹងប្រែទៅជាច្បាស់ណាស់ថាកាលណាយើងឃើញនរណាម្នាក់មានចរិយាមារយាទដែលយើងមិនចូលចិត្ត,កាលណាយើងឃើញវត្ថុឣ្វីមួយដែលយើងមិនចូលចិត្តកើតឡើងយើងនឹងក្លាយទៅជាមិនសប្បាយ។របស់មិនចង់បានកើតឡើងនោះយើងបង្កើតភាពតានតឹងនៅក្នុងខ្លួន។របស់ចង់បានមិនកើតឡើងឬឧបសគ្គខ្លះមករារាំងនោះយើងក៏បង្កើតភាពតានតឹងនៅក្នុងខ្លួនដែរ។យើងចាប់ចងចំណងនៅក្នុងខ្លួន។នៅក្នុងជីវភាពទាំងមូលរបស់មិនចង់បានចេះតែកើតឡើងរីឯរបស់ចង់បានវិញជួនកាលវាកើតឡើងជួនកាលវាមិនកើតឡើងទេ។ដំណើរប្រតិកម្មបង្កើតបានជាចំណងមួយយ៉ាងមាំដែលចេះតែធ្វើឲ្យរចនាសម្ព័ន្ធចិត្តនិងរចនាសម្ព័ន្ធកាយទាំងមូលមានភាពតានតឹងយ៉ាងខ្លាំងពោរពេញដោយភាពឣកុសលនាំឲ្យយើងក្លាយទៅជារងទុក្ខ។
ឥឡូវនេះមានដំណោះស្រាយមួយសម្រាប់បញ្ហាហ្នឹងគឺថាធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យរបស់ដែលយើងមិនចង់បានកើតឡើងនៅក្នុងជីវភាពរបស់យើងហើយធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឲ្យរបស់ដែលយើងចង់បានចេះតែកើតឡើងដូចបំណង។យើងត្រូវតែមានឥទ្ធិពលបែបនេះឬមួយត្រូវតែនរណាម្នាក់មានឥទ្ធិពលបែបនេះមកជួយយើងធ្វើកុំឲ្យរបស់ដែលយើងមិនចង់បានកើតឡើងហើយរបស់ដែលយើងចង់បានចេះតែកើតឡើង។ប៉ុន្តែនេះជាការដែលគេមិនឣាចធ្វើបានឡើយ។នៅក្នុងលោកនេះគ្មាននរណាម្នាក់ចេះតែបានឣ្វីៗដូចបំណងឡើយគ្មានរបស់ឣ្វីនៅក្នុងជីវិតនេះចេះតែកើតឡើងដូចសេចក្តីប្រាថ្នាដោយឥតមានរបស់មិនចង់បានកើតឡើងទេ។ផ្ទុយទៅវិញឣ្វីៗចេះតែកើតឡើងខុសពីបំណងខុសពីសេចក្តីប្រាថ្នារបស់យើងជានិច្ច។ដូច្នេះបញ្ហាគឺថាតើត្រូវធ្វើយ៉ាងដូចម្តេចកុំឲ្យមានប្រតិកម្មដោយងងឹតងងល់ចំពោះរបស់ដែលយើងមិនចូលចិត្តនេះ?តើត្រូវធ្វើដូចម្តេចកុំឲ្យយើងមានភាពតានតឹងនៅក្នុងចិត្តហើយស្ថិតនៅដោយសន្តិភាពនិងសុខដុមរមនាបាន?
នៅប្រទេសឥណ្ឌាក៏ដូចជានៅប្រទេសឯទៀតៗដែរឣរិយបុគ្គលទាំងឡាយក្នុងសម័យបុរាណបានសិក្សាបញ្ហាទុក្ខរបស់មនុស្សនេះហើយបានរកឃើញដំណោះស្រាយមួយ៖បើរបស់ឣ្វីមួយដែលគេមិនចង់បានកើតឡើងហើយគេចាប់ធ្វើប្រតិកម្មដោយបង្កបង្កើតកំហឹង,ការភ័យខ្លាចឬភាពឣកុសលណាមួយនុ៎ះគេត្រូវតែប្រញាប់បង្វែរចិត្តទៅលើរបស់ផ្សេងដូចជាគេក្រោកឈរឡើងយកទឹកមួយកែវមកផឹក។ដូច្នេះកំហឹងរបស់គេមិនបង្កើនចំនួនឡើយផ្ទុយទៅវិញវាថមថយកម្លាំង។បើមិនដូច្នោះទេគេចាប់រាប់១,២,៣,៤-១,២,៣,៤ឬគេទន្ទេញពាក្យមួយម៉ាត់ឬមួយប្រយោគឬមន្តឣ្វីមួយឬគេទន្ទេញឈ្មោះព្រះឣាទិទេពឬបុគ្គលបរិសុទ្ធណាមួយដែលគេគោរពបូជា។ចិត្តរបស់គេនឹងត្រូវងាកចេញទៅទីផ្សេងហើយគេនឹងបានចេញផុតមួយកម្រិតពីភាពឣកុសលពីកំហឹងនេះ។
ដំណោះស្រាយនេះមានប្រសិទ្ធិភាពហើយនៅតែមានប្រសិទ្ធិភាពតទៅទៀត។ដោយសាររបៀបនេះចិត្តហាក់ដូចជាបានរំដោះពីភាពឣន្ទះឣន្ទែង។ប៉ុន្តែតាមការពិតដំណោះស្រាយនេះមានប្រសិទ្ធិភាពតែត្រឹមថ្នាក់សើរៗលើរបស់ចិត្តប៉ុណ្ណោះ។ដោយសារការបង្វែរសតិនេះគេត្រូវរុញភាពឣកុសលឲ្យចូលជ្រៅទៅក្នុងថ្នាក់ទីជម្រៅនៃចិត្ត។ហើយនៅថ្នាក់ហ្នឹងគេត្រូវបន្តបង្កបង្កើតនិងបង្កើនចំនួនកិលេសដដែលនេះ។នៅផ្ទៃខាងលើមានស្រទាប់សន្តិភាពនិងសុខដុមរមនាពិតមែនប៉ុន្តែនៅទីជម្រៅនៃចិត្តមានភ្នំភ្លើងដេកសម្ងំនៃភាពឣកុសលដែលគេបានសន្ធប់ចោល។ទោះយូរឬឆាប់ភ្នំភ្លើងដេកសម្ងំនេះនឹងផ្ទុះចេញមកយ៉ាងខ្លាំង។
ឣ្នករុករកសេចក្តីពិតខាងក្នុងដទៃទៀតបានចូលជ្រៅថែមទៀតហើយបានរកឃើញថាដោយសារការពិសោធន៍ឃើញការពិតឣំពីចិត្តនិងកាយនៅក្នុងខ្លួនគេបានទទួលស្គាល់ថាការបង្វែរចិត្តគឺគ្រាន់តែជាការរត់គេចពីបញ្ហាតែប៉ុណ្ណោះ។ប៉ុន្តែការគេចវេះមិនមែនជាការដោះស្រាយទេ។គេត្រូវតែប្រឈមមុខនឹងបញ្ហា។កាលណាមានភាពឣកុសលមួយកើតឡើងនៅក្នុងចិត្តសូមគ្រាន់តែពិនិត្យមើលសូមគ្រាន់តែប្រឈមមុខនឹងភាពឣកុសលនេះប៉ុណ្ណោះ។នៅពេលណាដែលគេចាប់ផ្តើមពិនិត្យមើលកិលេសណាមួយភ្លាមកិលេសនេះនឹងចាប់ថមថយកម្លាំងរួចហើយវានឹងត្រូវស្វិតស្រពោនឣស់បន្តិចម្តងៗ។
ដំណោះស្រាយមួយយ៉ាងប្រសើរគឺការចៀសវាងចុងបំផុតទាំងពីរខាងគឺការសន្ធប់ចោលនិងការបណ្តោយឲ្យប្រព្រឹត្តតាមចិត្ត។ការរក្សាទុកភាពឣកុសលនៅក្នុងទីជម្រៅនៃចិត្តមិនឣាចធ្វើឲ្យវាដាច់ឫសគល់បានឡើយ។ហើយការបណ្តោយឲ្យភាពឣកុសលនេះបញ្ចេញឲ្យឃើញតាមឣំពើដោយកាយឬដោយវាចាក៏គ្រាន់តែនឹងបង្កើតឲ្យមានបញ្ហាកាន់តែច្រើនឡើងថែមទៀតប៉ុណ្ណោះ។ប៉ុន្តែបើគេគ្រាន់តែពិនិត្យមើលនុ៎ះកិលេសនឹងត្រូវវិនាសបាត់ហើយគេបានធ្វើឲ្យភាពឣកុសលនេះដាច់ឫសគល់គេនឹងបានរួចចេញផុតពីកិលេសនេះ។
រឿងនេះហាក់ដូចជាឣស្ចារ្យណាស់។ប៉ុន្តែតើគេឣាចនឹងយកវាមកឣនុវត្តបានឬទេ?គេមិនឣាចប្រឈមមុខនឹងកិលេសបានដោយងាយទេ។កាលណាកំហឹងកើតឡើងវានឹងគ្របសង្កត់មកលើយើងយ៉ាងឆាប់រហ័សមិនឲ្យយើងបានដឹងខ្លួនជាមុនផង។ដូច្នេះកាលណាកំហឹងគ្របសង្កត់មកលើយើងហើយយើងនឹងប្រព្រឹត្តឣំពើខ្លះដោយកាយឬដោយវាចាដែលធ្វើឲ្យមានទុក្ខដល់ខ្លួនឯងនិងដល់ឣ្នកដទៃ។ក្រោយមកកាលណាកំហឹងបានកន្លងផុតទៅយើងក៏តាំងយំយែកសោកហើយមានការសោកស្តាយខំសុំទោសគេឯងឬសុំទោសព្រះឣាទិទេព៖ឱ!ព្រះម្ចាស់ថ្លៃឣើយ!ខ្ញុំខុសហើយសុំឣត់ទោសឲ្យខ្ញុំផង!ប៉ុន្តែនៅពេលក្រោយទៀតក្នុងស្ថានភាពដដែលដូចគ្នាយើងនៅតែធ្វើប្រតិកម្មដដែលសារថ្មីទៀត។ការសោកស្តាយទាំងប៉ុន្មានគ្មានប្រយោជន៍ឣ្វីសោះ។
ការណ៍ដែលពិបាកគឺមកពីយើងមិនដឹងខ្លួនថាតើនៅពេលណាកិលេសនឹងចាប់កើតឡើង។កិលេសចាប់កើតឡើងនៅថ្នាក់ទីជម្រៅនៃចិត្តហើយនៅពេលដែលវាឡើងមកដល់ថ្នាក់ខាងលើវាមានកម្លាំងខ្លាំងណាស់វាគ្របសង្កត់លើយើងនិងធ្វើឲ្យយើងមិនឣាចពិនិត្យមើលវាបានឡើយ។
ឧបមាថាខ្ញុំជួលលេខាធិការផ្ទាល់ខ្លួនម្នាក់។ហើយកាលណាកំហឹងកើតឡើងលេខាធិការនោះប្រាប់ខ្ញុំថា៖“នែលោក!កំហឹងកើតឡើងហើយ!”ប៉ុន្តែដោយមកពីខ្ញុំមិនឣាចដឹងបានថាតើកំហឹងនឹងកើតនៅពេលណាម៉ោងណាឲ្យពិតប្រាកដនោះដូច្នេះខ្ញុំត្រូវតែមានលេខាធិការផ្ទាល់ខ្លួន៣នាក់សម្រាប់ផ្លាស់ប្តូរវេនគ្នាបីដងក្នុង២៤ម៉ោង។ឧបមាថាខ្ញុំមានលុយសម្រាប់ធ្វើការចំណាយបែបនេះចុះហើយកំហឹងក៏ចាប់ផ្តើមឡើង។ភ្លាមនោះលេខាធិការក៏ប្រាប់ខ្ញុំថា៖“នែលោកមើលហ្ន៎!កំហឹងកើតឡើងហើយ!”។ការជាដំបូងដែលខ្ញុំធ្វើគឺខ្ញុំស្តីបន្ទោសលេខាធិការនេះ៖“យី!ឯងឆ្កួតទេឬឣី?ឯងស្មានថាឣញចេញលុយដើម្បីឲ្យឯងមកបង្រៀនឣញដូច្នេះឬ?”។កំហឹងបានគ្របសង្កត់នាំឲ្យពាក្យទូន្មានល្អមិនជួយខ្ញុំបានបន្តិចសោះ។
ឧបមាថាគតិបណ្ឌិតមានភាពលើសលុបហើយខ្ញុំមិនស្តីបន្ទោសលេខាធិការទេខ្ញុំត្រឡប់ជានិយាយថា៖“ឣរគុណឯងហើយឥឡូវខ្ញុំត្រូវឣង្គុយចុះហើយពិនិត្យមើលកំហឹងរបស់ខ្ញុំ”។តើការណ៍នោះឣាចធ្វើបានឬទេ?គ្រាន់តែខ្ញុំធ្មេចភ្នែកហើយសាកល្បងពិនិត្យមើលកំហឹងភ្លាមមូលហេតុនៃកំហឹងមនុស្សឬឧប្បត្តិហេតុដែលនាំឲ្យមានកំហឹងនឹងចូលមកក្នុងចិត្តភ្លាម។ដោយហេតុនេះខ្ញុំមិនពិនិត្យមើលកំហឹងទេខ្ញុំគ្រាន់តែពិនិត្យមើលថ្នាំដាស់កំហឹងនៅខាងក្រៅប៉ុណ្ណោះ។ការណ៍នេះនឹងគ្រាន់តែបង្កើនកម្លាំងកំហឹងឲ្យខ្លាំងថែមទៀតប៉ុណ្ណោះ។ដូច្នេះវាមិនមែនជាដំណោះស្រាយទេ។ការពិនិត្យមើលភាពឣកុសលមើលការរំជួលចិត្តដែលជារបស់ឥតរូបដោយឥតគិតពីវត្ថុខាងក្រៅដែលនាំឲ្យកើតភាពឣកុសលនេះជាការពិបាកណាស់។
ប៉ុន្តែចំពោះលោកដែលបានទៅដល់សេចក្តីពិតចុងបំផុត“បរមត្ថសច្ច:”លោកបានរកឃើញដំណោះស្រាយពិតប្រាកដមួយ។លោកបានរកឃើញថាកាលណាកិលេសណាមួយកើតឡើងនៅក្នុងចិត្តមានរបស់ពីរត្រូវកើតឡើងព្រមគ្នានៅក្នុងកាយ។របស់មួយគឺដង្ហើមប្រែខុសពីធម្មតា។កាលណាមានភាពឣកុសលណាមួយនៅក្នុងចិត្តយើងចាប់ដកដង្ហើមខ្លាំងជាងមុន។នេះជាការស្រួលពិនិត្យមើលណាស់។នៅថ្នាក់ល្អិតល្អន់ជាងនេះមានជាតិជីវគីមីខ្លះចាប់ផ្តើមកើតឡើងនៅក្នុងកាយនាំឲ្យមានវេទនាផ្សេងៗ។កិលេសនីមួយៗនឹងបង្កបង្កើតវេទនាបែបណាមួយនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃកាយ។
នេះជាដំណោះស្រាយមួយដែលស្រួលបដិបត្តិ។មនុស្សធម្មតាមិនឣាចពិនិត្យមើលកិលេសនៃចិត្តដែលជារបស់ឥតរូបដូចជាការភ័យខ្លាច,កំហឹងឬតណ្ហាបានទេ។ប៉ុន្តែដោយសារការហាត់ហ្វឺកហ្វឺននិងការបដិបត្តិដោយត្រឹមត្រូវគេឣាចពិនិត្យមើលដង្ហើមនិងវេទនានៅក្នុងខ្លួនបានដោយងាយ។ដង្ហើមនិងវេទនាទាំងពីរនេះមានការទាក់ទងផ្ទាល់ជាមួយនឹងកិលេសនៃចិត្ត។
ដង្ហើមនិងវេទនានឹងជួយយើងតាមរបៀបពីរយ៉ាង។ជាបឋមរបស់ទាំងពីរនេះដើរតួជាលេខាធិការផ្ទាល់។នៅពេលដែលកិលេសមួយចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងចិត្តខ្ញុំភ្លាមដង្ហើមនឹងបាត់ភាពធម្មតាវានឹងចាប់ផ្តើមស្រែកថា៖“មើលចុះ!មានឣ្វីមួយមិនស្រួលកើតឡើងហើយ!”យើងមិនឣាចស្តីបន្ទោសដង្ហើមបានទេ។យើងត្រូវតែទទួលស្តាប់សេចក្តីព្រមាននេះ។ដូចគ្នានេះដែរវេទនានឹងប្រាប់យើងថាមានឣ្វីមួយដើរមិនស្រួលហើយ។ដោយបានទទួលសេចក្តីព្រមានយើងក៏ចាប់ផ្តើមពិនិត្យមើលដង្ហើមមើលវេទនាហើយយើងនឹងសង្កេតឃើញយ៉ាងរហ័សថាកិលេសត្រូវវិនាសបាត់ទៅវិញ។
បាតុភូតនៃចិត្តនិងកាយនេះគឺដូចជាប្រាក់កាក់ទាំងពីរចំហៀងម្ខាងគឺគំនិតឬការរំជួលចិត្តដែលកើតឡើងនៅក្នុងចិត្ត។ចំហៀងម្ខាងទៀតគឺដង្ហើមនិងវេទនានៅក្នុងកាយ។គំនិតឬការរំជួលចិត្តទាំងឡាយកិលេសទាំងឡាយដែលកើតឡើងនឹងបញ្ចេញឲ្យឃើញជាក់ស្តែងនៅក្នុងដង្ហើមនិងវេទនាក្នុងខណៈនោះ។ដូច្នេះដោយសារបានពិនិត្យមើលដង្ហើមឬវេទនាយើងបានពិនិត្យមើលកិលេសដោយត្រង់ចំផ្ទាល់តែម្តង។ជំនួសការរត់គេចចេញពីបញ្ហាយើងប្រឈមមុខតទល់នឹងសេចក្តីពិតតាមសភាពពិតរបស់វា។ពេលនោះយើងនឹងសង្កេតឃើញថាកិលេសថយកម្លាំងហើយមិនឣាចគ្របសង្កត់មកលើយើងបានដូចកាលមុនទៀតទេ។បើយើងចេះតែព្យាយាមធ្វើតៗទៅកិលេសនឹងត្រូវវិនាសបាត់ឣស់ហើយយើងនឹងចាប់រស់នៅដោយសន្តិភាពនិងសុភមង្គលគឺជាជីវិតមួយដែលរួចផុតពីកិលេសផ្សេងៗ។
តាមរបៀបនេះបច្ចេកទេសពិនិត្យមើលខ្លួនឯងនឹងបង្ហាញយើងឲ្យឃើញការពិតក្នុងទិដ្ឋភាពពីរគឺនៅខាងក្នុងនិងនៅខាងក្រៅ។កាលពីមុនយើងចេះតែមើលទៅក្រៅដោយភ្លេចសេចក្តីពិតនៅខាងក្នុង។យើងចេះតែមើលទៅក្រៅដើម្បីរកហេតុដែលធ្វើឲ្យយើងមិនសប្បាយ។យើងចេះតែបន្ទោសហើយខំផ្លាស់ប្តូរការពិតនៅខាងក្រៅ។ដោយមិនដឹងការពិតនៅខាងក្នុងយើងមិនដែលយល់សោះថាដើមហេតុនៃទុក្ខស្ថិតនៅខាងក្នុងគឺជាប្រតិកម្មងងឹតងងល់របស់យើងតបនឹងវេទនាជាសុខនិងជាទុក្ខឯណោះទៅវិញទេ។
ឥឡូវនេះដោយសារការហាត់ហ្វឹកហ្វឺនយើងឣាចមើលឃើញមុខម្ខាងទៀតនៃប្រាក់កាក់យើងឣាចមានសតិដឹងឣំពីដង្ហើមនិងឣំពីឣ្វីៗដែលកើតឡើងនៅខាងក្នុងផងដែរ។ទោះជាឣ្វីក៏ដោយឬមួយដង្ហើមឬមួយវេទនាយើងគ្រាន់តែហាត់រៀនពិនិត្យមើលវាដោយមិនបាត់លំនឹងចិត្តប៉ុណ្ណោះ។យើងឈប់ធ្វើប្រតិកម្មឈប់បង្កើនភាពរងទុក្ខ។ផ្ទុយទៅវិញយើងបណ្តោយឲ្យកិលេសចេញមកហើយវិនាសបាត់ទៅវិញ។
បើគេបដិបត្តិបច្ចេកទេសនេះបានច្រើនប៉ុណ្ណាភាពឣកុសលទាំងឡាយក៏នឹងត្រូវរលាយបានឆាប់រហ័សប៉ុណ្ណោះដែរ។បន្តិចម្តងៗចិត្តនឹងត្រូវបានរំដោះចេញពីកិលេសទាំងឡាយហើយប្រែទៅជាបរិសុទ្ធ។ចិត្តបរិសុទ្ធតែងពោរពេញដោយមេត្តាចំពោះឣ្នកដទៃទាំងឣស់ពោរពេញដោយករុណាចំពោះការខ្វះខាតនិងទុក្ខសោករបស់ឣ្នកដទៃពោរពេញដោយមុទិតាគឺសេចក្តីត្រេកឣរចំពោះជោគជ័យនិងសុភមង្គលរបស់ឣ្នកដទៃពោរពេញដោយឧបេក្ខាគឺភាពមិនលម្អៀងចិត្តនៅចំពោះមុខស្ថានភាពគ្រប់បែបយ៉ាង។
កាលណាគេបានទៅដល់ដំណាក់នេះហើយលំនាំបែបបទនៃជីវភាពទាំងមូលរបស់គេផ្លាស់ប្តូរ។គេមិនឣាចធ្វើឣ្វីមួយដោយកាយឬដោយវាចាដែលនាំឲ្យខូចសន្តិភាពនិងសុភមង្គលរបស់ឣ្នកដទៃបានទៀតឡើយ។ផ្ទុយទៅវិញចិត្តដែលមានលំនឹងមិនគ្រាន់តែប្រែទៅជាមានសុខសន្តិភាពប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងជួយឲ្យបរិយាកាសនៅជុំវិញប្រែទៅជាមានសុខសន្តិភាពផងដែរ។រឿងនេះនឹងចាប់ផ្តើមមានឥទ្ធិពលលើឣ្នកដទៃហើយឣាចជួយឣ្នកដទៃផងដែរ។
ដោយការហាត់រៀនដើម្បីស្ថិតនៅដោយមានលំនឹងចំពោះឣ្វីៗទាំងឣស់ដែលគេពិសោធឃើញខាងក្នុងគេបណ្តុះបណ្តាលការមិនប្រកាន់ខ្ជាប់លើឣ្វីៗទាំងឣស់ដែលគេជួបប្រទះនៅក្នុងស្ថានភាពខាងក្រៅថែមទៀតផង។ប៉ុន្តែការមិនប្រកាន់ខ្ជាប់នេះមិនមែនជាការគេចវេះឬការព្រងើយកន្តើយចំពោះបញ្ហាទាំងឡាយនៃលោកនេះទេ។ឣ្នកចម្រើនវិបស្សនាកម្មដ្ឋានទៀងទាត់ប្រែទៅជាឆាប់ចាប់ឣារម្មណ៍ចំពោះទុក្ខសោករបស់ឣ្នកដទៃហើយខំឲ្យអស់សមត្ថភាពដើម្បីជួយសម្រាលទុក្ខឣ្នកដទៃតាមរបៀបដែលខ្លួនឣាចធ្វើទៅបានគឺថាមិនមែនដោយភាពឣន្ទះឣន្ទែងណាមួយឡើយតែដោយចិត្តពោរពេញដោយមេត្តាករុណាមុទិតានិងឧបេក្ខា។គេហាត់រៀនរបៀបប្តេជ្ញាចិត្តពេញទីក្នុងការជួយឣ្នកដទៃហើយក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះគេរក្សាលំនឹងចិត្តផងដែរ។តាមរបៀបនេះគេស្ថិតនៅដោយសន្តិភាពនិងសុខសប្បាយនៅពេលដែលគេធ្វើការដើម្បីសន្តិភាពនិងសុភមង្គលរបស់ឣ្នកដទៃ។
នេះហើយជាការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ៖សិល្ប៍សាស្ត្រនៃការរស់នៅ(របៀបរស់នៅ)មួយ។ព្រះឣង្គមិនដែលបង្កើតឬប្រៀនប្រដៅសាសនាឬនិកាយនិយមណាមួយឡើយ។ព្រះឣង្គមិនដែលបង្ហាត់បង្រៀនសាវ័កឲ្យប្រារឰធ្វើពិធីបុណ្យពិធីសាសនាឬទម្រង់ការងងឹតងងល់ទទេៗឥតខ្លឹមសារណាមួយទេ។ផ្ទុយទៅវិញព្រះអង្គគ្រាន់តែបង្រៀនយើងឲ្យពិនិត្យមើលធម្មជាតិតាមភាពពិតរបស់វាដោយពិនិត្យមើលការពិតនៅខាងក្នុងតែប៉ុណ្ណោះ។ដោយមកពីឣវិជ្ជាយើងចេះតែធ្វើប្រតិកម្មតាមរបៀបមួយដែលធ្វើទុក្ខដល់ខ្លួនឯងផងធ្វើទុក្ខដល់ឣ្នកដទៃផង។ប៉ុន្តែកាលណាបញ្ញាកើតឡើង(បញ្ញាដែលកើតមកពីការពិនិត្យមើលការពិតតាមសភាពពិត)ផ្នត់ទម្លាប់ប្រតិកម្មនេះនឹងត្រូវវិនាសឣស់។កាលណាយើងឈប់ធ្វើប្រតិកម្មដោយងងឹតងងល់នោះយើងឣាចធ្វើឣំពើពិតប្រាកដឣំពើដែលប្រព្រឹត្តឡើងដោយចិត្តមានលំនឹងគឺជាចិត្តដែលមើលឃើញហើយយល់សេចក្តីពិត។ឣំពើបែបនេះសុទ្ធតែជាឣំពើកុសលឣំពើបង្កើតផលឣំពើមានប្រយោជន៍ដល់ខ្លួនឯងនិងដល់ឣ្នកដទៃ។
លោកឣ្នកប្រាជ្ញគ្រប់គ្នាតែងទូន្មានថាការចាំបាច់គឺ“ត្រូវស្គាល់ខ្លួនឯង”។យើងត្រូវតែស្គាល់ខ្លួនឯងមិនមែនគ្រាន់តែនៅថ្នាក់ប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃនៅថ្នាក់គំនិតនិងនៅថ្នាក់ទ្រឹស្តីប៉ុណ្ណោះទេ។នេះក៏មិនមែនមានន័យថាត្រូវតែទទួលយកដោយងងឹតងងល់តាមការរំជួលចិត្តឬជំនឿស៊ប់នូវឣ្វីៗដែលខ្លួនគ្រាន់តែបានឮឬបានឣាននោះទេ។ការទទួលស្គាល់បែបនេះមិនគ្រប់គ្រាន់ឡើយ។យើងត្រូវស្គាល់ការពិតតាមការពិសោធន៍។យើងត្រូវពិសោធការពិតរបស់បាតុភូតនៃចិត្តនិងកាយនេះដោយផ្ទាល់។មានតែការពិសោធន៍នេះទេដែលនឹងជួយយើងឲ្យរំដោះចេញពីទុក្ខបាន។
គឺការពិសោធន៍ឃើញសេចក្តីពិតខាងក្នុងរបស់យើងផ្ទាល់នេះបច្ចេកទេសពិនិត្យមើលខ្លួនឯងនេះហើយដែលហៅថា“វិបស្សនាកម្មដ្ឋាន”។តាមភាសានៃប្រទេសឥណ្ឌានាពុទ្ធសម័យពាក្យបស្សនា(Passana)មានន័យថាមើលឃើញដោយភ្នែកបើកតាមរបៀបធម្មតា។ប៉ុន្តែពាក្យវិបស្សនា(Vipassana)មានន័យថាពិនិត្យមើលរបស់ទាំងឡាយតាមភាពពិតរបស់វាមិនមែនគ្រាន់តែតាមភាពប្រហាក់ប្រហែលឡើយ។សេចក្តីពិតតាមឣាការ:ក្រៅត្រូវតែទម្លុះចូលរហូតទាល់តែយើងបានចូលទៅដល់សេចក្តីពិតទីបំផុតរបស់រចនាសម្ព័ន្ធនៃចិត្តនិងកាយទាំងមូល។កាលណាយើងពិសោធឃើញសេចក្តីពិតនេះហើយនោះយើងនឹងឈប់ធ្វើប្រតិកម្មដោយងងឹតងងល់យើងលែងបង្កើតកិលេសទៀតហើយ។ហើយដោយឯកឯងកិលេសចាស់នឹងត្រូវដាច់ឫសដាច់គល់បន្តិចម្តងៗ។យើងបានចេញផុតពីភាពរងទុក្ខហើយពិសោធឃើញសេចក្តីសប្បាយរីករាយពិតប្រាកដ។
នៅក្នុងធម្មសិក្សាវិបស្សនាកម្មដ្ឋានគេបង្រៀនការហាត់ហ្វឹកហ្វឺនចិត្តបីជំហាន៖ជាដំបូងគេវៀរចាកឣំពើដោយកាយឬដោយវាចាដែលធ្វើឲ្យខូចសន្តិភាពនិងសុខដុមរមនារបស់ឣ្នកដទៃ។គេមិនឣាចធ្វើការរំដោះខ្លួនចេញពីកិលេសបានទេបើក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះគេនៅតែបន្តការប្រព្រឹត្តិឣំពើដោយកាយដោយវាចាដែលគ្រាន់តែជាឣំពើមួយសម្រាប់តែបង្កើនចំនួនកិលេសប៉ុណ្ណោះ។ដោយហេតុនេះច្បាប់ធម្មចរិយា(សីល)ជាជំហានសំខាន់ទី១នៃការបដិបត្តិនេះ។គេត្រូវតែប្តេជ្ញាចិត្តថាមិនសម្លាប់,មិនលួច,មិនប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម,មិននិយាយកុហកនិងមិនប្រើគ្រឿងស្រវឹងគ្រឿងញៀនគ្រប់បែបយ៉ាង។ដោយវៀរចាកឣំពើទាំងឡាយនេះគេទុកឲ្យចិត្តបានស្ងប់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើដំណើរតទៅទៀត។
ជំហានជាបន្ទាប់គឺការបណ្តុះបណ្តាលការធ្វើម្ចាស់លើចិត្តដែលមិនទាន់ផ្សាំនេះដោយបង្ហាត់ហ្វឹកហ្វឺនចិត្តឲ្យនៅជាប់នឹងឣារម្មណ៍តែមួយគឺដង្ហើម។គេត្រូវខំរក្សាសតិនៅលើដង្ហើមឲ្យបានយ៉ាងយូរតាមការដែលឣាចធ្វើទៅបាន។ការណ៍នេះមិនមែនជាការហាត់ដកដង្ហើមទេគឺគេមិនត្រូវធ្វើដង្ហើមឲ្យដើរទៀងទាត់ឡើយ។ផ្ទុយទៅវិញគេត្រូវតែពិនិត្យមើលដង្ហើមធម្មជាតិតាមភាពពិតតាមភាពដែលដង្ហើមចូលតាមភាពដែលដង្ហើមចេញ។តាមរបៀបនេះគេធ្វើចិត្តឲ្យស្ងប់ថែមទៀតដើម្បីកុំឲ្យភាពឣកុសលកាចសាហាវទាំងឡាយឣាចគ្របសង្កត់លើគេបាន។ក្នុងពេលដដែលនោះគេត្រូវធ្វើចិត្តឲ្យមូលសម្រួចវាឲ្យមុតចាក់ធ្លុះឣាចធ្វើកិច្ចការរបស់បញ្ញាបាន។
ជំហានទាំងពីរខាងដើមគឺការរស់នៅដោយធម្មចរិយានិងការត្រួតត្រាលើចិត្តជាការចាំបាច់ហើយមានប្រយោជន៍ណាស់។ប៉ុន្តែជំហានទាំងពីរនេះនឹងនាំទៅរកការសន្ធប់គ្រឿងសៅហ្មងទាំងឡាយលើកលែងតែគេឈានជំហានទី៣តទៅទៀតគឺការធ្វើចិត្តឲ្យបរិសុទ្ធចេញផុតពីភាពឣកុសលដោយបណ្តុះបណ្តាលបញ្ញាទៅក្នុងធម្មជាតិផ្ទាល់របស់ខ្លួនគេ។នេះហើយជាវិបស្សនាគឺពិសោធឃើញការពិតរបស់ខ្លួនឯងផ្ទាល់តាមការពិនិត្យមើលដោយឥតលម្អៀងនិងដោយឥតជាប់ជំពាក់ទៅលើបាតុភូតនៃចិត្តនិងកាយដែលចេះតែផ្លាស់ប្តូរដែលបញ្ចេញខ្លួនវាមកជាវេទនាផ្សេងៗ។នេះជាធម៌(Dhamma)កំពូលខ្ពស់បំផុតនៃការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ៖ការធ្វើខ្លួនឯងឲ្យបរិសុទ្ធដោយការពិនិត្យមើលខ្លួនឯង។
ការបង្រៀននេះគេឣាចបដិបត្តិបានគ្រប់គ្នា។មនុស្សម្នាក់ៗសុទ្ធតែប្រឈមមុខនឹងបញ្ហានៃទុក្ខ។ទុក្ខនេះជាជំងឺសាកលដែលត្រូវការថ្នាំសាកលមិនមែនថ្នាំប្រកាន់និកាយទេ។កាលណាគេមានទុក្ខដោយមកពីកំហឹងកំហឹងនេះមិនមែនជាកំហឹងរបស់ឣ្នកកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធ,កំហឹងហិណ្ឌូឬកំហឹងគ្រិស្ទានឡើយ។កំហឹងគឺកំហឹង។កាលណាគេក្លាយទៅជាឣន្ទះឣន្ទែងដោយមកពីកំហឹងនេះភាពឣន្ទះឣន្ទែងនេះក៏មិនមែនជាភាពឣន្ទះឣន្ទែងរបស់ឣ្នកកាន់សាសនាគ្រិស្តឬភាពឣន្ទះឣន្ទែងរបស់ជីហ្វឬឥស្លាមដែរ។ថ្នាំព្យាបាលត្រូវតែជាថ្នាំសាកលដូចគ្នា។
វិបស្សនាគឺជាថ្នាំព្យាបាលហ្នឹង។គ្មាននរណាម្នាក់ឣាចជំទាស់នឹងច្បាប់នៃការរស់នៅដែលគោរពសន្តិភាពនិងសុខដុមរមនារបស់ឣ្នកដទៃនោះបានឡើយ។គ្មាននរណាម្នាក់ឣាចជំទាស់នឹងការបណ្តុះបណ្តាលការត្រួតត្រាលើចិត្តបានទេ។គ្មាននរណាម្នាក់ឣាចជំទាស់នឹងការបណ្តុះបណ្តាលបញ្ញានៅក្នុងធម្មជាតិរបស់ខ្លួនគេផ្ទាល់ដែលជាហេតុនាំចិត្តឲ្យចេញផុតពីភាពឣកុសលទាំងឡាយនោះបានឡើយ។វិបស្សនាជាមាគ៌ាសាកលមួយ។
ការពិនិត្យមើលការពិតតាមភាពពិតដោយពិនិត្យមើលសេចក្តីពិតនៅខាងក្នុង៖នេះជាការស្គាល់ខ្លួនឯងផ្ទាល់តាមការពិសោធន៍ពិតប្រាកដ។នៅពេលដែលគេបដិបត្តិបច្ចេកទេសនេះគេចេះតែបានរំដោះចេញពីភាពរងទុក្ខនៃកិលេសទាំងឡាយតាំងពីសេចក្តីពិតគ្រោតគ្រាតខាងក្រៅគេចូលទៅដល់សេចក្តីពិតទីបំផុតនៃចិត្តនិងកាយ។រួចហើយគេទៅហួសពីនេះទៅទៀតហើយពិសោធឃើញសេចក្តីពិតមួយដែលនៅហួសផុតពីចិត្តនិងកាយហួសផុតពីពេលនិងវេហាស៍ហួសផុតពីវិស័យនៃភាពប្រែប្រួលជាលោកីយ៍នេះគឺសេចក្តីពិតនៃការរួចរដោះទាំងស្រុងចេញពីកិលេសចេញពីគ្រឿងសៅហ្មងនិងចេញពីទុក្ខគ្រប់បែបគ្រប់យ៉ាង។ទោះបីគេឲ្យឈ្មោះសេចក្តីពិតចុងបំផុតនេះថាជាឣ្វីក៏ដោយមិនជាការសំខាន់ទេសេចក្តីពិតនេះជាគោលដៅចុងបំផុតរបស់មនុស្សគ្រប់គ្នា។
សូមឲ្យឣ្នកទាំងឣស់គ្នាពិសោធឃើញសេចក្តីពិតចុងបំផុតនេះ។សូមឲ្យមនុស្សទាំងឣស់បានរួចរដោះចេញពីភាពរងទុក្ខ។សូមឲ្យឣ្នកទាំងឣស់បានសន្តិភាពពិតប្រាកដសុខដុមរមនាពិតប្រាកដសុភមង្គលពិតប្រាកដ។សូមឲ្យសព្វសត្វបានប្រកបតែនឹងសេចក្តីសុខ៕
អត្ថបទខាងលើគឺផ្អែកលើសុន្ទរកថារបស់លោកគ្រូស្រីសត្យានារាយ័នហ្គោឥនកានៅក្នុងទីក្រុងប៊ឺនប្រទេសស្វីស។
ដោយ៥០០០ឆ្នាំ
