ភោគសូត្រ ទី៧ [១២៧] ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ទោស ៥ យ៉ាងនេះ រមែងមានក្នុងភោគៈទាំងឡាយ។ ទោស ៥ យ៉ាង គឺអ្វីខ្លះ។ គឺភោគៈសាធារណៈដល់ភ្លើង ១ ភោគៈសាធារណៈដល់ទឹក ១ ភោគៈសាធារណៈដល់ព្រះរាជា ១ ភោគៈសាធារណៈដល់ចោរ ១ ភោគៈសាធារណៈដល់អ្នកទទួលមត៌ក ដែលមិនជាទីស្រឡាញ់ ១។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ទោស ៥ យ៉ាងនេះ រមែងមានក្នុងភោគៈ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អានិសង្ស ៥ យ៉ាងនេះ រមែងមានក្នុងភោគៈទាំងឡាយ។ អានិសង្ស ៥ យ៉ាង គឺអ្វីខ្លះ។ គឺអាស្រ័យភោគៈ ហើយញុំាងខ្លួនឲ្យសុខ ឲ្យឆ្អែត រក្សាខ្លួនឲ្យសុខសប្បាយ ១ ញុំាងមាតា និងបិតាឲ្យសុខ ឲ្យឆ្អែត រក្សាមាតាបិតាឲ្យសុខសប្បាយ ១ ញុំាងកូនប្រពន្ធ ខ្ញុំ និងបុរសជាកម្មករ ឲ្យសុខ ឲ្យឆ្អែត រក្សាកូនប្រពន្ធ ខ្ញុំ និងបុរសជាកម្មករ ឲ្យសុខសប្បាយ ១ ញុំាងមិត្រ និងអាមាត្យឲ្យសុខ ឲ្យឆ្អែត រក្សាមិត្រអាមាត្យឲ្យបានសុខសប្បាយ ១ ដំកល់ទុកនូវទាន មានផលដ៏ខ្ពស់ ក្នុងពួកសមណព្រាហ្មណ៍ ជាទានឲ្យនូវអារម្មណ៍ដ៏ប្រសើរល្អ មានផលជាសុខ ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីស្ថានសួគ៌ ១។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អានិសង្ស ៥ យ៉ាងនេះ រមែងមានក្នុងភោគៈទាំងឡាយ។ ភោគសូត្រ ទី ៧ ទោសនិងអានិសង្សរបស់ភោគៈ ៥ យ៉ាង បិដកភាគ ៤៥ ទំព័រ ២៥៩ ឃ្នាប ១២៧ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

[៧៥] ម្នាលគហបតិបុត្ត សមណព្រាហ្មណ៍ ជាទិសខាងលើ កុលបុត្តត្រូវផ្គត់ផ្គង់ ដោយស្ថាន៥យ៉ាងគឺ ដោយកាយកម្ម ប្រកបដោយមេត្តា១ ដោយវចីកម្ម ប្រកបដោយមេត្តា១ ដោយមនោកម្ម ប្រកបដោយមេត្តា១ ជាអ្នកមិនបិទទ្វារ [អដ្ឋកថា ថា ទ្វារផ្ទះបើកទាំងអស់ក្តី បិទទាំងអស់ក្តី បើមិនឲ្យអ្វី ឬធ្វើល្អអ្វី ដល់អ្នកមានសីលសោះ ក៏ឈ្មោះថា បិទទ្វារដែរ បើឲ្យ ឬធ្វើល្អអ្វី ដល់អ្នកមានសីល ក៏ឈ្មោះថា បើកហើយ។] ផ្ទះ១ ដោយកិរិយាឲ្យអាមិសទាន១។ ម្នាលគហបតិបុត្ត សមណព្រាហ្មណ៍ ជាទិសខាងលើ ដែលកុលបុត្ត ទំនុកបម្រុង ដោយស្ថាន៥យ៉ាងនេះឯងហើយ រមែងអនុគ្រោះកុលបុត្ត ដោយស្ថាន៦យ៉ាង គឺ ហាមឃាត់កុលបុត្ត ចាកអំពើអាក្រក់១ ឲ្យតាំងនៅតែក្នុងអំពើល្អ១ អនុគ្រោះដោយចិត្តដ៏ល្អ១ ឲ្យបានស្តាប់ពាក្យ ដែលមិនធ្លាប់ស្តាប់១ បំភ្លឺសេចក្តី ដែលធ្លាប់ស្តាប់ហើយ១ ប្រាប់ផ្លូវសួគ៌១។ ម្នាលគហបតិបុត្ត សមណព្រាហ្មណ៍ ជាទិសខាងលើ ដែលកុលបុត្តផ្គត់ផ្គង់ ដោយស្ថាន៥យ៉ាងនេះឯងហើយ រមែងអនុគ្រោះកុលបុត្ត ដោយស្ថាន៦យ៉ាងនេះ ទិសខាងលើនុ៎ះ ដែលកុលបុត្តបានបិទបាំងហើយ ជាទិសមានសេចក្តីក្សេម ឥតមានភយន្តរាយយ៉ាងនេះ។ ព្រះមានព្រះភាគ បានសំដែងសេចក្តីនេះ ព្រះសុគត ជាសាស្តា លុះសំដែងសេចក្តីនេះហើយ ទ្រង់ត្រាស់ពាក្យជាគាថាព័ន្ធ តទៅទៀតថា [៧៦] មាតាបិតា ជាទិសខាងកើត អាចារ្យ ជាទិសខាងត្បូង កូនប្រពន្ធ ជាទិសខាងលិច មិត្តអាមាត្យ ជាទិសខាងជើង ទាសៈ និងកម្មករ ជាទិសខាងក្រោម សមណព្រាហ្មណ៍ ជាទិសខាងលើ គ្រហស្ថក្នុងត្រកូល ដែលអាចគ្រប់គ្រងផ្ទះ គប្បីនមស្ការទិសទាំងឡាយនុ៎ះ។ បណ្ឌិត [អដ្ឋកថា ថា បណ្ឌិតមានប្រាជ្ញាវៃ ក្នុងស្ថានជាទីសំពះទិស។] បរិបូណ៌ដោយសីល មានវាចាដ៏ពីរោះ មានប្រាជ្ញាវៃ [អដ្ឋកថា ថា បណ្ឌិតមានប្រាជ្ញាវៃ ក្នុងស្ថានជាទីសំពះទិស។] មានកិរិយាប្រព្រឹត្តឱនលំទោន ជាប្រក្រតី មិនរឹងត្អឹង បុគ្គលមានសភាពដូច្នោះ រមែងបានយស បុគ្គលមានព្យាយាម រវៀសរវៃ មិនខ្ជិលច្រអូស រមែងមិនញាប់ញ័រក្នុងអន្តរាយទាំងឡាយ បុគ្គលមានកិរិយាប្រព្រឹត្តឥតចន្លោះ មានប្រាជ្ញាវាងវៃ បុគ្គលមានសភាពដូច្នោះ រមែងបានយស។ បុគ្គលមានសេចក្តីសង្គ្រោះ ជាអ្នកចងមិត្ត ជាអ្នកដឹងដំណើរពាក្យ [សំដៅយកមនុស្សនាំពាក្យខ្លួន ដែលបានថាឲ្យរបស់អ្វី ដល់សំឡាញ់ហើយ ក៏ឲ្យទាល់តែបាន ដឹងចិត្តសំឡាញ់ថា ចង់បានអ្វី ក៏ឲ្យរបស់នោះ ឬដឹងថា សំឡាញ់ខ្វះខាតអ្វី ក៏ឲ្យរបស់នោះ។] ជាអ្នកប្រាសចាកសេចក្តីកំណាញ់ ជាអ្នកដឹកនាំ ពន្យល់ការណ៍ផ្សេងៗ ជាអ្នកណែនាំរឿយៗ បុគ្គលមានសភាពដូច្នោះ រមែងបានយស។ ទាន១ ពាក្យពីរោះ១ សេចក្តីប្រព្រឹត្ត ជាប្រយោជន៍ក្នុងលោកនេះ១ ភាវៈជាអ្នកមានចិត្តស្មើ ក្នុងធម៌ទាំងឡាយ និងក្នុងបុគ្គលនោះៗ តាមសមគួរ១។ សង្គហធម៌ ទាំងនេះ (មានក្នុងលោក ទើបលោកប្រព្រឹត្តទៅបាន) ដូចជារថមានប្រែកទប់ ទើបប្រព្រឹត្តទៅបាន ដូច្នោះឯង បើ សង្គហធម៌ ទាំងនេះមិនមានហើយ មាតាក្តី បិតាក្តី ក៏មិនបាននូវសេចក្តីរាប់អាន និងការបូជា អំពីកិច្ចដែលកូនត្រូវធ្វើ។ ព្រោះហេតុតែអ្នកប្រាជ្ញាទាំងឡាយ សំឡឹងឃើញ សង្គហធម៌ ទាំងនោះដោយប្រពៃ ហេតុនោះ បានជាលោកដល់នូវភាវៈជាធំផង គួរគេសរសើរផង។ តួនាទីព្រះសង្ឃនិងតួនាទីពុទ្ធបរិស័ទ្ធ - បិដកភាគ ១៩ ទំព័រ ៨៩ ឃ្នាប ៧៥ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

សេចក្តី​មិន​សន្តោស​ក្នុង​កុសលធម៌​ទាំង​ឡាយ​ និង​មិន​រួញ​រា​ក្នុង​សេចក្តី​ព្យាយាម អសន្តុដ្ឋិតា​ ច​ កុសលេសុ​ ធម្មេសុ​ សេចក្តី​មិន​សន្តោស​ក្នុង​កុសលធម៌​ទាំង​ឡាយ​ អប្បដិវានិតា​ ច​ បធានស្មឹ មិន​រួញ​រា​ក្នុង​សេចក្តី​ព្យាយាម អធិប្បាយ ពាក្យ​ថា​ អសន្តុដ្ឋិតា​ ច​ កុសលេសុ​ ធម្មេសុ​ បាន​ដល់​ សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ក្រៃ​លែង​ឡើងៗ​ របស់​អ្នក​ដែល​នៅ​មិន​ពេញ​ចិត្ត​ដោយ​ការ​ចម្រើន​កុសលធម៌ ។​ តាម​ពិត​ បុគ្គល​ដែល​ព្រម​ព្រៀង​ដោយ​អសន្តុដ្ឋិតា​នោះ​ បំពេញ​សីល​ហើយ​រមែង​ញ៉ាំង​ឈាន​ឲ្យ​កើត​ឡើង​ បាន​ឈាន​ហើយ​ រមែង​ចម្រើន​វិបស្សនា​ ចម្រើន​វិបស្សនា​ហើយ​ នៅ​មិន​ទាន់​បាន​សម្រេច​ព្រះ​អរហត្ត​ រមែង​មិន​រា​ថយ​ពាក់​កណ្តាល​ទី ។ ពាក្យ​ថា​ អប្បដិវានិតា​ ច​ បធានស្មឹ​ សេចក្តី​ថា​ អាការ​ដែល​នៅ​មិន​ទាន់​សម្រេច​ព្រះ​អរហត្ត​ហើយ​ មិន​រា​ថយ​ ក្នុង​សេចក្តី​ព្យាយាម​ប្រារព្ធ​ឡើង​ដោយ​អំណាច​ជាគរិយានុយោគ​ ដែល​ធ្វើ​មួយ​ថ្ងៃ​មួយ​យប់​ឲ្យ​ជា​ ៦​ ចំណែក​ ដែល​លោក​ពោល​ទុក​យ៉ាង​នេះ​ថា​ “កុសលានំ ធម្មានំ ភាវនាយ សក្កច្ចកិរិយតា សាតច្ចកិរិយតា អដ្ឋិតកិរិយតា អនោលីនវុត្តិតា អនិក្ខិត្ត-ឆន្ទតា អនិក្ខិត្តធុរតា អាសេវនា ភាវនា ពហុលីកម្មំ​ ការ​ធ្វើ​ដោយ​គោរព ការ​ធ្វើ​រឿយៗ​ ការ​ធ្វើ​មិន​ឈប់​ ការ​ប្រព្រឹត្ត​មិន​រួញ​រា​​ ការ​មិន​ដាក់​ចោល​នូវ​សេចក្តី​ប៉ុន​ប៉ង​ ការ​មិន​ដាក់​ចោល​នូវ​ធុរៈ​ ការ​សេព​គប់​ ការ​ចម្រើន​ ការ​ធ្វើ​ឲ្យ​ច្រើន​ ក្នុង​ការ​ចម្រើន​កុសលធម៌​ទាំង​ឡាយ” ។ ( សង្គីតិសុត្តវណ្ណនា ) បទ​ថា​ ភិយ្យោ​ កម្យតា​ ( សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ក្រៃ​លែង )​ បាន​ដល់​ សេចក្តី​ពេញ​ចិត្ត​យ៉ាង​ក្រៃ​លែង​ ពិត​មែន​ បុគ្គល​ខ្លះ​ ក្នុង​លោក​នេះ​ រមែង​ប្រគេន​បក្ខិកភត្ត​ ( ភត្ត​ដែល​ប្រគេន​ប្រចាំ​ខែ )​ ខ្លះ​ សលាកភត្ត​ ( ភត្ត​ដែល​ប្រគេន​ដោយ​វិធី​ចាប់​ស្លាក )​ ខ្លះ​ ឧបោសថិកភត្ត​ ( ភត្ត​ដែល​ប្រគេន​ក្នុង​ថ្ងៃ​ឧបោសថ )​ ខ្លះ​ បាដិបទិកភត្ត​ ( ភត្ត​ដែល​ប្រគេន​ក្នុង​ថ្ងៃ​បាដិបទ )​ ខ្លះ​ តាំង​ពី​ដើម​នុ៎ះ​ឯង​ បុគ្គល​នោះ​ជា​អ្នក​មិន​ឆ្អែត​ដោយ​ការ​ឲ្យ​ទាន​នោះៗ​ ទើប​ប្រគេន​ធុវភត្ត​ ( ប្រគេន​ភត្ត​ជា​ប្រចាំ=និច្ចភត្ត )​ សង្ឃភត្ត​ ( ប្រគេន​ភត្ត​ដល់​សង្ឃ )​ វស្សាវាសិកភត្ត​ ( ប្រគេន​ភត្ត​ដល់​ភិក្ខុ​អ្នក​នៅ​ចាំ​វស្សា )​ ទៀត​ រមែង​កសាង​អាវាស​ រមែង​ប្រគេន​បច្ច័យ​សូម្បី​ទាំង​ ៤ ។​ គេ​ក៏​នៅ​ជា​អ្នក​មិន​ឆ្អែត​ សូម្បី​ក្នុង​ការ​ឲ្យ​នោះៗ​ ទើប​ទទួល​សរណៈ​ទាំង​ឡាយ​ សមាទាន​បញ្ចសីល​ គេ​ក៏​នៅ​ជា​អ្នក​មិន​ឆ្អែត​សូម្បី​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​កុសល​នោះៗ​ ទើប​បួស​ កាល​បួស​ហើយ​ ក៏​រៀន​ព្រះ​ពុទ្ធវចនៈ​ គឺ​ព្រះ​ត្រៃ​បិដក​ គឺ​និកាយ​មួយ​ និកាយ​ពីរ​ រមែង​ញ៉ាំង​សមាបត្តិ​ ៨​ ឲ្យ​កើត​ ចម្រើន​វិបស្សនា​ កាន់​យក​ព្រះ​អរហត្ត​ ចាប់​ផ្តើម​អំពី​ការ​សម្រេច​ព្រះ​អរហត្ត​ហើយ​ រមែង​ជា​អ្នក​ឈ្មោះ​ថា​ មហាសន្តុដ្ឋ ( ឆ្អែត​ចិត្ត​យ៉ាង​ធំ )​ សេចក្តី​ពេញ​ចិត្ត​ដ៏​ឆ្នើម​ រហូត​ដល់​ព្រះ​អរហត្ត​យ៉ាង​នេះ​ ឈ្មោះ​ថា​ ភិយ្យោកម្យតា​ ( សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ក្រៃ​លែង​ឡើងៗ ) ។ បទ​ថា​ អប្បដិវានិតា​ ច​ បធានស្មឹ​ ( សេចក្តី​មិន​បន្ធូរ​បន្ថយ​ក្នុង​ព្យាយាម )​ ដូច្នេះ​ ព្រោះ​ភិក្ខុ​ជិន​ណាយ​ក្នុង​ការ​ចម្រើន​កុសលធម៌​ដ៏​ក្រៃ​លែង​ទាំង​ឡាយ​ ក្នុង​សេនាសនៈ​ដ៏​ស្ងាត់​ទាំង​ឡាយ​ ឈ្មោះ​ថា​ ញ៉ាំង​សេចក្តី​ព្យាយាម​ឲ្យ​ធូរ​ថយ​ ភិក្ខុ​កាល​មិន​នឿយ​ណាយ​ ឈ្មោះ​ថា​ មិន​បន្ធូរ​បន្ថយ​សេចក្តី​ព្យាយាម​ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ​ ទ្រង់​ដើម្បី​សម្តែង​ន័យ​នោះ​ ទើប​ត្រាស់​ពាក្យ​មាន​ជា​អាទិ​ថា​ យា​ កុសលានំ​ ធម្មានំ​ ( នូវ​កុសលធម៌ )​ ដូច្នេះ ។ ក្នុង​ព្រះ​បាលី​ទាំង​នោះ​ បទ​ថា​ សក្កច្ចកិរិយតា​ ( ការ​ធ្វើ​ដោយ​គោរព )​ បាន​ដល់​ ភាព​ជា​អ្នក​ធ្វើ​ដោយ​គោរព​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​កុសល​ទាំង​ឡាយ ។ បទ​ថា​ សាតច្ចកិរិយតា​ ( ការ​ធ្វើ​រឿយៗ )​ គឺ​ ធ្វើ​ជាប់​ត​គ្នា​នុ៎ះ​ឯង ។ បទ​ថា​ អដ្ឋិតកិរិយតា​ ( ការ​ធ្វើ​មិន​ឈប់ )​ គឺ​ ធ្វើ​មិន​ឲ្យ​ដាច់​ ធ្វើ​មិន​ឈប់​ឈរ ។ បទ​ថា​ អនោលីនវុត្តិតា​ (​ ការ​ប្រព្រឹត្ត​មិន​រួញ​រា )​ គឺ​ ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​មិន​រួញ​រា​ ឬ​ការ​ប្រព្រឹត្ត​មិន​រួញ​រា ។ បទ​ថា​ អនិក្ខិត្តឆន្ទតា​ ( ការ​មិន​ដាក់​ចោល​នូវ​សេចក្តី​ប៉ុន​ប៉ង )​ គឺ​ មិន​ដាក់​ចោល​នូវ​កុសលច្ឆន្ទៈ ។ បទ​ថា​ អនិក្ខិត្តធុរតា​ ( ការ​មិន​ដាក់​ចោល​នូវ​ធុរៈ )​ គឺ​ មិន​ដាក់​ចោល​នូវ​ធុរៈ​ សេចក្តី​ព្យាយាម​ក្នុង​ការ​បំពេញ​កុសល ។ ( អដ្ឋសាលិនីអដ្ឋកថា ) ដោយ ៥០០០ឆ្នាំ

មនុស្សខ្លះ សិក្សា​ចំណេះ​ដឹង​ទូទៅ​បាន​ច្រើន​ក៏​ពិត​មែន តែ​មិន​បាន​ហ្វឹកហាត់​អប់រំទូន្មាន​ខ្លួន ទើប​ប្រមាទ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ការ​និយាយ និង​ការ​សម្ដែង​ចេញ​ផ្សេងៗ​ទៀត។ ការ​ធ្វើ ការ​និយាយ និង​ការ​សម្ដែង​ចេញ​ផ្សេងៗ​ទៀត​របស់​មនុស្ស គឺ​ជា​ការ​ប្រាប់​ឲ្យ​ដឹង​ដល់​ការ​អប់រំ​ទូន្មាន​ខ្លួន មិនមែន​ប្រាប់​ពី​ការ​សិក្សា​នូវ​ចំណេះ​ដឹង​ផ្សេងៗ​នោះ​ទេ។មនុស្ស​យើង បើ​មិន​ហ្វឹកហាត់​អប់រំ​ទូន្មាន​ខ្លួន​ឯង​ហើយ ទោះ​ជា​អ្នក​ណា​ក៏​ដោយ ក៏​មិន​អាច​មក​បង្វឹក​ឲ្យ​ទៅ​ជា​មនុស្ស​ល្អ​បាន​ដែរ ប្រៀប​ដូច​ជា​អ្នក​ពូកែ​បើក​រថយន្ត ថា​បើ​រថយន្ត​ខូច​ទៅ​ហើយ​នោះ នឹង​បើកបរ​យ៉ាង​ដូច​ម្ដេច​ទៅ។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ មេរៀនជីវិត រៀប​រៀង​ដោយ លោកគ្រូអគ្គបណ្ឌិត ប៊ុត សាវង្ស ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

ខ្ញុំ​បាន​ស្តាប់​មក​យ៉ាង​នេះ​ ។ សម័យ​មួយ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​គង់​នៅ​ក្នុង​វត្ត​ជេត​ពន របស់​អ​នា​ថ​បិណ្ឌិ​ក​សេដ្ឋី ទៀប​ក្រុង​សា​វតី ។ ក្នុង​ទី​នោះ​ឯង​ ព្រះ​មាន​ភាគ​ ទ្រង់​ត្រាស់​ហៅ​ពួក​ភិក្ខុ​ថា ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ ។ ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ​ ទទួល​ស្គាល់​​ព្រះ​​ពុទ្ធ​ដី​កា​ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ថា ព្រះ​ករុណា​ព្រះ​អង្គ​ ។ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ ទ្រង់​ត្រាស់​ដូច្នេះ​ថា ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ ឧបោសថ​ ប្រ​កប​ដោយ​អង្គ​ ៨

កំណើតបានមកជាមនុស្សគឺជាកំណើតមួយ ដែលមានភ័ព្វសំណាងក្រាស់ក្រែលច្រើនពេកណាស់កន្លង ។ដូច្នេះ​​​ហើយ យើងគ្រប់គ្នា​គួរថែរក្សានូវតម្លៃដែលមានដោយ​កម្រ​នេះឲ្យបាន​ស្ថិតនៅ​គង់​វង្ស និង​កុំឲ្យ​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​សភាពដ៏ថោកទាបឲ្យសោះនោះគឺបានដល់ការ​ចាប់​ផ្តើម​ជីវិត​រស់​នៅ​ដោយ​ការ​ប្រតិ​បត្តិ​យក​ព្រះ​ធម៌​ធ្វើ​ជា​ម្លប់, ជាផ្ទះ, ជាស្បៀងអាហារ, ជាមិត្តសម្លាញ់, ជាទីពឹង និងជាគ្រឿងពិចារណាគ្រប់ពេលវេលាគ្រប់ដង្ហើមចេញចូលទាំងអស់ ។ ពាក្យថា ព្រះធម៌នេះ បានន័យជាភាសាសាមញ្ញថាៈ សភាវៈទ្រទ្រង់​សត្វលោកគឺបុណ្យ បាប, សុចរិត, ទុច្ចរិត, ហេតុ, សភាព, ធម្មតា, ប្រក្រតី, ប្រាជ្ញាញាណ, គុណ, សេចក្តីចម្រើន, អារម្មណ៍ខាងផ្លូវចិត្ត, ការរិះគិត, កិរិយាមារយាទ, ច្បាប់ជាធម៌ ។ តាមសេចក្តីដែលខ្ញុំបានដកស្រង់ចេញពីវចនានុក្រមរបស់ សម្តេចព្រះ​សង្ឃរាជ ជួន ណាត មកប៉ុណ្ណេះ​អាចបញ្ជាក់ឲ្យឃើញបានថា ព្រះធម៌ គឺជាកិច្ចការ សកម្មភាពទាំងឡាយ ដែលមនុស្សសត្វប្រព្រឹត្តធ្វើជាប្រក្រតីក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរួមទាំងសភាពប្រក្រតីនៃចិត្តផងដែរ ។ តែនៅក្នុងនេះ ពាក្យថា ព្រះធម៌ សម្តៅយកតែសភាពដែលល្អ ដែលទ្រទ្រង់ឲ្យសត្វលោកប្រព្រឹត្តទៅបានសេចក្តីសុខចម្រើន ឬ គេអាចហៅម៉្យាងទៀតថា គុណធម៌នោះឯង ។ ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃមនុស្សយើង គួរតែជាអ្នកធ្ងន់ក្នុងហេតុផល និងជាអ្នកស្រឡាញ់យុត្តិធម៌, ស្រឡាញ់សីលធម៌, ស្រឡាញ់សុចរិតភាព, ស្រឡាញ់រាប់អានគ្នា, ស្រឡាញ់សម្មាជីវៈ, ស្រឡាញ់ការឲ្យទាន, ស្រឡាញ់ការជួយយកអាសាអ្នកដទៃ, ស្រឡាញ់ប្រិយវាចា និងចេះបន្ទាបឱនខ្លួនមិនប្រកាន់ឫកពាក្រអឺតក្រទមដាក់ញាតិមិត្ត ទាំងអស់នេះគឺជាអត្ថន័យពិតនៃពាក្យថា រស់នៅជាមួយព្រះធម៌ ឬ រស់នៅក្នុងម្លប់នៃព្រះធម៌ ។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ សង្គមធម៌ព្រះពុទ្ធសាសនា រៀបរៀងដោយៈ ព្រះមហាមង្គលធម្មោ មត សុមឿន វាយអត្ថបទដោយៈ ឧបាសក សូត្រ តុលា ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

នាមអ្នកពោល នមោ គ្រាដំបូង ៥ នាក់ មានពុទ្ធបរិស័ទ មួយ​ចំនួន​តែង​តែ​និយាយ​គ្នា​អំពី នមោ ហើយម៉្យាងទៀត មាន​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​តែង​តែ​បាន​សូធ្យ​ធម៌ នមោ នេះជាញឹក​ញាប់តែនៅមិនបានដឹងថា នរណា​ជា​អ្នក​ពោលនូវពាក្យទាំងនេះ ។ ម៉្យាងទៀត នមោ នេះបើ​សម្តែង​ឲ្យពិស្តារ​ទៅវែង​ឆ្ងាយ​ពេក​សូម​ពុទ្ធ​បរិស័ទ​អាន​តែនាម​អ្នកដែល​បាន​ពោល​ដូច​ត​ទៅ…. ១ នមោ

កូន ៗ ទាំងឡាយ រស់នៅក្នុងសង្គមត្រូវតែមានសុជីវធម៌ ព្រោះសង្គមត្រូវការមនុស្សបែបនេះច្រើនណាស់ណ៎ាកូន ។ព្រោះយើងរស់នៅក្នុងសង្គម ត្រូវតែមានចំណេះដឹងសណ្តាប់ធ្នាប់ការដឹងប្រមាណ ចេះគួរសមក្នុងកិច្ចការប្រាស្រ័យជាមួយអ្នកដទៃផងគ្នា បើយើងមិនមានសុជីវធម៌ទេ មិនថាយើងរៀនដល់កម្រិតណានោះទេ វាដូចជាអ្នកអត់បានរៀនអ៊ិចឹងណាកូន