បុគ្គលដែល​ជា​មិត្ត និយាយ​ចាក់​បណ្ដោយ​ឲ្យ​តែ​គាប់​ចិត្ត មាន​លក្ខណៈ​៤​យ៉ាង​ដូច​នោះ​គឺៈ ១- បាបកម្មំបិស្ស អនុជានាតិ យល់​ព្រម​ឲ្យ​មិត្ត​ធ្វើ​បាប​មនុស្ស​ណា​ដែល​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​យើង​ធ្វើ​នូវ​បាប មាន​ការ​សម្លាប់​សត្វ​ជា​ដើម ដើម្បី​ផ្គាប់​ចិត្ត​យើង ក៏​ដូច​ជា​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​យើង​ទៅ​កើត​ក្នុង​ឋាន​រក ប្រេត​អ៊ីចឹង​ដែរ។ពាក្យ​សរសើរ​នៅ​ក្នុង​លោក​មាន​ច្រើន​ណាស់ ហើយ​វា​ជា​គ្រឿង​នាំ​ឲ្យ​ស្រវឹង នាំ​ឲ្យ​វង្វេង​ដ៏​ក្រៃ​លែង​ទៀត​ផង មាន​មនុស្ស​ច្រើន​ណាស់​ដែល​ស៊ី​ជោរ ទី​បំផុត​ត្រូវ​បរាជ័យ​ក្នុង​ការងារ​របស់​ខ្លួន​ព្រោះ​ខ្លួន​ឯង​មាន​ចំណុច​ខ្សោយ។ តាម​ពិត​មនុស្ស​យើង​មិន​មែន​ល្អ​បរិសុទ្ធ​ដោយ​សារ​ពាក្យ​សរសើរ​​ ឬ​ពាក្យ​បញ្ជោរ​ទេ ពិត​មែន​តែ​មាន​ពេល​ខ្លះ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​យើង​មាន​កម្លាំង​ចិត្ត​ខ្លាំង​ក្លា​ក្នុង​ការងារ​ដោយ​សារ​ពាក្យ​សរសើរ​ក៏​ដោយ ប៉ុន្តែ​ដែល​យើង​ជា​មនុស្ស​ល្អ​បរិសុទ្ធ​ពិត​នោះ គឺ​ព្រោះ​យើង​មាន​ការងារ​ប្រាស​ចាកទោស​ឯណេះ​ទេ​តើ មិន​មែន​ដោយ​សារ​គេ​ថា​យើង​ល្អ យើង​ក៏​ល្អ​តាម​គេ​ថា​នោះ​ទេ បើ​មនុស្ស​អាក្រក់​ឬ​ល្អ​តាម​តែ​ពាក្យ​របស់​អ្នក​ដទៃ សូម្បី​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ក៏​មិន​ផុត​ពី​ការ​សៅហ្មង​ដែរ តែ​នេះ​ពុំ​មែន​ដូច្នោះ​ឡើយ មាន​តែ​ការងារ​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​រៀប​ចំ​មនុស្ស​ឲ្យ​ជា​បុគ្គល​សៅហ្មង ឬ​បុគ្គុល​បរិសុទ្ធ។ ២- កល្យាណកម្មំបិស្ស អនុជានាតិ យល់​ព្រម​ឲ្យ​មិត្ត​ធ្វើ​នូវ​អំពើ​ល្អ ការ​យល់​ព្រម​នេះ​មិនមែន​ជា​ចិត្ត​សប្បុរស ក្នុង​នាម​ជា​មិត្ត​ចិត្ត​ល្អ​នោះ​ទេ បើ​ជា​មិត្ត​ពិត​ជា​អនុគ្រោះ​យើង​មែន​មិន​មែន​ពេល​ខ្លះ​ព្រម​ឲ្យ​យើង​ធ្វើ​បាប ដោយ​មិន​បាន​ហាម​ឃាត​នោះ​ឡើយ។ យើង​ត្រូវ​តែ​ប្រយ័ត្ន​ឲ្យ​ណាស់ ចំពោះ​មនុស្ស​ដែល​និយាយ​ចាក់​បណ្ដោយ គេ​មិន​មាន​គំនិត​ឲ្យ​យើង​ចំរើន​នោះ​ទេ គេ​មាន​តែ​ត្រេក​អរ​នៅ​ពេល​ណា​ដែល​យើង​ធ្លាក់​ដុនដាប ចំពោះ​មិត្ត​ប្លម​គេ​មាន​ចិត្ត​គិត​ប្រឡង​ប្រណាំង​ជា​មួយ​យើង​ជានិច្ច នៅ​ពេល​ដែល​យើង​មាន​លំនឹង ឬ​កំពុង​រីក​ចម្រើន​គេ​មិន​ចោល​យើង​ទេ គេ​ពឹង​យើង​លិទ្ធ​ដៃ​លិទ្ធ​ជើង នៅ​ពេល​ណា​ដែល​យើង​ចុះ​ខ្សោយ​ឬ​មាន​សេចក្ដី​ប្រមាទ​ភ្លាំង​ភ្លាត់​បន្តិច​បន្តួច​នៅ​ក្នុង​ការងារ គេ​ជួយ​ច្រាន​យើង​ដោយ​ពាក្យសរសើរ ក្នុង​គោល​បំណង​កុំ​ឲ្យ​យើង​មើល​ឃើញ​នូវ​ការ​ប្រហែស​ធ្វេស​របស់​យើង លុះ​ដល់​កំហុស​យើង​កាន់​តែ​ច្រើន ដើម្បី​ជ័យ​ជំនះ​របស់​គេ​មក​លើ​យើង គឺ​គេ​ដើរ​ខ្សឹប​ប្រាប់​អ្នកដទៃ នូវ​អ្វី​ៗ​ដែល​ជា​សេចក្ដី​ប្រមាទ​ធ្វេស​ប្រហែស​របស់​យើង​ថែម​ទៀត​ប្រឌិត​រឿង​អាស្រូវ​មិន​ពិត​ផ្សំ​បញ្ចូល​ទៀត​ផង គឺ​ដល់ពេល​ដែល​គេ​ធាក់​យើង​ឲ្យ​ខ្ទាត ដើម្បី​គេ​បាន​កន្លែង​នោះ ព្រោះ​គេ​ឃ្លាន​យូ​ហើយ។ មាន​បុគ្គុល​ខ្លះ​មិន​ហ៊ាន​ហាម​ឃាត់​យើង​ដែល​ធ្វើ​នូវ​អំពើ​ឆ្គាំឆ្គង ប៉ុន្តែ​មិន​ប្រាកដ​ជា​យល់​ព្រម​ឲ្យ​យើង​ប្រព្រឹត្ត​នោះ​ឡើយ មក​អំពី​គេ​ខ្លាច​យើង​ខឹង ខ្លាច​យើង​ស្អប់ បាន​ជា​គេ​មិន​ហ៊ាន​ឃាត់ គេ​អាច​ធ្វើ​ជា​មិត្ត​ល្អ​បាន បើ​គេ​ព្យាយាម​ដឹក​នាំ​ឲ្យ​យើង​ស្ដាប់​ធម៌​រៀន​ធម៌ គេ​សរសើរ​យើង​ក្នុង​ផ្លូវ​ល្អ ក្នុង​គោល​បំណង​ឲ្យ​យើង​មាន​នូវ​ស្មារតី​វៀរចាក​អំពើ​សៅហ្មង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។ មនុស្ស​មាន​ច្រើន​ប្រភេទ​ណាស់ ប៉ុន្តែ​ការ​ជ្រើសរើស​មិត្ត​មិន​មែន​ជា​ការ​ផ្សង​ព្រេង​ដូច​ចាក់​ឆ្នោត​ទេ គឺ​ត្រូវ​តែ​សិក្សា​អំពីលក្ខណៈ​មនុស្ស​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់ តាម​ដែល​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្ដែង តាម​ពិត​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ជា​កល្យាណមិត្ត​មួយ​ព្រះអង្គ​ដ៏​កំពូល​ក្រៃលែង ជា​មួយ​នឹង​ពុទ្ធបរិស័ទ​យើង ការប្រព្រឹត្ត​ព្រហ្មចរិយធម៌​បាន​សម្រេច​​ទាំង​មូល ដោយ​អាស្រ័យ​ព្រះអង្គ​ជា​កល្យាណមិត្ត ប៉ុន្តែ​សេចក្ដី​នេះ ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់​ត្រាស់​សម្ដែង​ឲ្យ​យើង​មាន​នូវ​កល្យាណ​មិត្ត តាម​ដាន​ពិនិត្យ​ការ​ប្រព្រឹត្ត​របស់​យើង​រាល់​ថ្ងៃ ខុស​ឬ​ត្រូវ​យ៉ាង​ណាៗ​ឲ្យ​ហ៊ាន​ជួយ​ប្រាប់ ព្រមទាំង​នៅ​រួម​សុខ​ទុក្ខ​ទៀត​ផង។ មនុស្ស​ល្អ​កម្រ​រក​បាន​ណាស់ មនុស្ស​ល្អ​ធ្វើ​អាក្រក់​បាន​ដោយ​លំបាក​ក៏​ពិត​មែន ប៉ុន្តែ​មនុស្ស​អាក្រក់​ធ្វើ​អាក្រក់បាន​ដោយ​ងាយ ថែម​ទាំង​មិន​ចេះ​ឆ្អែត​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​នូវ​អំពើ​អាក្រក់នោះ​ទៀត​ផង ដូច​ជា​មិត្ត​ប្លម​ផ្នែក​ខាង​និយាយ​ចាក់​បណ្ដោយ​ក្នុង​លក្ខណៈ​ប្រការ​ទី​៣ បាន​ដល់ៈ ៣- សម្មុខស្ស វណ្ណំ ភាសតិ និយាយ​សរសើរ​មិត្ត​តែ​ក្នុង​ទី​ចំពោះ​មុខ មនុស្ស​យើង​បាន​ដឹង​អំពី​ចំណុច​ទន់ខ្សោយ​របស់​មនុស្ស​ផង​គ្នា ទើប​និយម​យក​ពាក្យ​សរសើរ​មក​ធ្វើ​ជា​ឧបករណ៍​ប្រើ​ប្រាស់ សម្រាប់​ទាក់​យក​ផល​កម្រៃ ឬ​សម្រាប់​ផ្ដួល​រំលំ​គ្នា​ទៀត​ផង ដូច​ជា​ពាក្យ​សរសើរ​នៃ​មនុស្ស​ដែល​ជា​មិត្ត​ប្លម ពាក្យ​សរសើរនោះ​វា​ជា​គ្រឿង​ស្រវឹង ឬ​វា​ជា​គ្រឿង​បំពុល​របស់​គេ មនុស្ស​យើង​ដែល​មិន​បាន​យក​ចិត្ត​​ទុក​ដាក់​ពិចារណា​ឲ្យ​បាន​ដិត​ដល់​ ក៏​រមែង​បរិភោគ​នូវ​គ្រឿង​ស្រវឹង ឬ​គ្រឿង​បំពុល​នោះ​ ដោយ​ពុំ​ដឹង​ខ្លួន ពោល​គឺ​វង្វេង​ភ្លេច​សតិ។ មនុស្ស​យើង​ខំ​ប្រឹង​ធ្វើ​ល្អ ដោយ​ការ​ចំណាយ​ធនធាន​ឲ្យ​ទៅ​ជា​ទាន ឬ​ក៏​ការ​ខ្នះខ្នែង​ផ្សេងៗ​ជា​ដើម លុះ​ដល់​មាន​អ្នក​ដទៃរំលឹក​ឈ្មោះ​សរសើរ ក៏​ភ្លេច​នឹក​ជ្រះ​ថ្លា​ចំពោះ​បុណ្យ​កុសលធម៌ ដែល​ជា​កល្យាណ​មិត្រ ជា​គុណ​ដ៏​ប្រសើរ​ពិតៗ ដោយ​មក​អំពី​រវល់​តែ​ត្រេក​អរ​ពេញ​ចិត្ត​នឹង​ខ្លួន​ឯង​ដែល​គេ​សរសើរ ចំពោះ​មុខ​មហាជន មាន​ពេល​ខ្លះ​ទៀត គេ​សរសើរ​ប៉ុណ្ណឹង​មិន​គ្រប់​ល្មម​ទេ ចង់​ឲ្យ​គេ​នឹក​សរសើរ​បន្ថែម​ទៀត ក៏​បាន​ពោល​ថា <<កុំ​ចាំ​បាច់​សរសើរ​ខ្ញុំ​អី>> គឺ​ចង់​ឲ្យ​គេ​ស្ងើច​ថា ខ្លួន​ឯង​មិន​ចេះ​ស៊ី​ជោរ​ឡើយ។ ការ​លិច​លង់​ផុង​ខ្លួន​ក្នុង​ពាក្យ​សរសើរ ត្រូវ​បាន​បាត់​បង់​នូវ​គំនរ​បុណ្យ​កុសល​អស់​ច្រើន​ណាស់ គឺ​កុសល​គ្រប់​កាល​ទៀត​បី​ (មុនធ្វើ កំពុងធ្វើ ធ្វើរួច​ហើយ) ទាំង​ការ​តាំង​ចិត្ត​ក៏​មិន​បាន​ស្លុះ​ចុះ​ស៊ប់​ឲ្យ​ណែន​នៅ​ក្នុង​បុណ្យ​កុសល​ពិត​ប្រាកដ​ទៀត​ផង វា​មិន​ត្រឹម​តែ​ជា​មេរោគ​បំផ្លាញ​សុខភាព​ផ្លូវ​ចិត្ត បញ្ចុះ​កម្លាំង​របស់​បុណ្យកុសល​ប៉ុណ្ណឹង​ទេ ការ​វង្វេង​នឹង​ពាក្យ​សរសើរ នាំ​ឲ្យ​មនុស្ស​លោក​ជួយ​ខ្លួន​ឯង​មិន​រួច​អំពី​រណ្ដៅ​លាមក​គឺ​អំពើ​ទុច្ចរិត​ទៀត​ផង។ ភិក្ខុ​ត្រូវ​ទោស​បារាជិក​ហើយ នៅ​ហ៊ាន​បន្លំ​ខ្លួន​ជា​សង្ឃ​ ព្រោះ​ខ្លាច​បាត់​បង់​នូវ​ពាក្យ​សរសើរ​និង​កិត្តិយស​ជា​ដើម មិត្ត​ក្បត់​មិត្ត សិស្ស​ក្បត់​គ្រូ ប្តី​ប្រពន្ធ​ក្បត់​គ្នា ។ល។ ព្រម​ដោយ​បាបកម្ម​ផ្សេងៗ​ទៀត​មាន​បាណាតិបាត (សម្លាប់​សត្វ​មាន​ជីវិត) ជា​ដើម គឺ​មួយ​ចំណែក​ធំ​ព្រោះ​ចង់​បាន​មុខ​មាត់ មាន​កិត្តិ​យស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ និង​ពាក្យ​សរសើរ មាន​ខ្លះ​រហូត​ដល់​ទៅ​បោក​ប្រាស់​គេ ដើម្បី​យក​មក​កសាង​វត្ត​នៅ​ស្រុក​របស់​ខ្លួន​ឯង​ក៏​មាន​ដែរ។ ពាក្យ​សរសើរ​គឺ​ជា​មាត់​ជ្រោះ​ក៏​រអិល​មួយ​កន្លែង វា​ងាយ​នឹង​ឲ្យ​ធ្លាក់​បាក់ក​ស្លាប់​ណាស់ ចំពោះ​បុគ្គល​ដែល​គ្រាន់​តែ​ប្រយ័ត្ន​ចំពោះ​មនុស្ស​ដែល​ជា​មិត្ត​ប្លម គេ​សរសើរ​យើង​រឿយៗ​នៅ​ចំពោះ​មុខ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ ៤- បរម្មុខស្ស អវណ្ណំ ភាសតិ ពោល​ទោស​មិត្ត​ក្នុង​ទី​កំបាំង​មុខ គេ​មិន​មាន​ចិត្ត​អាណិត​មេត្តា​យើង​ឡើយ គេ​បាន​ផ្សែផ្សំ​រឿង​នេះ​បន្តិច​រឿង​នោះ​បន្តិច ស្មាន​ខ្លះ​ប្រហែល​ខ្លះ ពិត​ខ្លះ​ មិនពិត​ខ្លះ ក្នុង​ការ​និយាយ​អំពី​យើង​ជា​មួយ​នឹង​អ្នក​ដទៃ។ គួរ​នឹក​រលឹក​ដល់​ទឹកចិត្ត​ឪពុក​ម្ដាយ គាត់​ពោល​ស្ដី​ថា​ឲ្យ​កូន​ចៅ ទូន្មាន​ប្រៀន​ប្រដៅ​រឿយៗ​ជានិច្ច ប៉ុន្តែ​ទោះ​គាត់​ដឹង​នូវ​កំហុស​ខុស​ឆ្គាំឆ្គង​របស់​យើង​ជា​កូន​យ៉ាង​ណាៗ ការ​នេះ​គាត់​មិន​ដើរ​និយាយ​ប្រាប់​គេ​ប្រាប់​ឯង អំពី​អ្វី​ដែល​ជា​រឿង​មិន​ល្អ​របស់​កូន​គាត់​ទេ គាត់​ពិត​ជា​បិទ​បាំង​ណាស់ បើ​សិន​ជា​រឿង​ហ្នឹង​វា​ធ្ងន់ធ្ងរ​ពេកអ្នកដទៃ​ក៏​បាន​ដឹង​ខ្លះ​ដែរ​នោះ គាត់​ក៏​និយាយ​ដែរ ប៉ុន្តែ​បន្តិច​បន្តួច​ប៉ណ្ណោះ នៅ​ពេល​ដែល​មាន​គេ​សាក​សួរ​បញ្ជាក់​រឿង​នោះៗ​ថែម​ទាំង​សម្ដែង​ទឹក​ចិត្ត​កង្វល់ ភ័យ​ព្រួយ​ចំពោះ​កូន​របស់​គាត់​ទៀត​ផង មិន​មែន​និយាយ​ដោយ​សប្បាយ​រីករាយ​នូវ​ទោស​កំហុស​របស់​យើង​ដែល​ជាង​កូន​របៀប​ដូច​មិត្ត​ប្លម​នោះ​ទេ ដូច្នេះ​មាតា​បិតា​គែ​ជា​មិត្ត​ជិត​ដិត​ ស្និត​ស្នាល ប្រកប​ដោយ​ការ​តស៊ូ​និង​ការ​លះបង់​ដ៏​ធំធេង ចំពោះ​បុត្តធីតា។ ការ​និយាយ​អំពី​ទោស​កំហុស​របស់​អ្នក​ដទៃ​ មិន​មែន​សុទ្ធ​តែ​មិន​ល្អ​ទាំង​អស់​នោះ​ទេ បើ​យើង​និយាយ​ដោយ​ស្មារតី មិន​បៀត​បៀន​អ្នកដទៃ មិន​ដើម្បី​លើក​ដម្កើង​ខ្លួន​ឯង គឺ​និយាយ​ដោយកុសល​ចិត្ត​ពិតៗ ក្នុង​ន័យ​ដើម្បី​ឲ្យ​អ្នក​ស្ដាប់​កុំ​ធ្វើ​តម្រាប់​តាម​ ការ​និយាយ​ដោយ​ចិត្ត​គំនិត​បែប​នេះ​ជា​ការ​ប្រពៃ សេចក្ដី​នេះ សូម្បី​យើង​និយាយ​អំពី​គុណ​អ្នក​ដទៃ​ពិតៗ​ក៏​មិន​ប្រាកដ​សុទ្ធ​តែ​ល្អ​នោះ​ទេ ព្រោះវា​អាច​ជា​ពិស​ពុល ដោយ​អំណាច​ចិត្ត​អកុសល​នាំ​ឲ្យ​និយាយ ដូច្នេះ​រឿង​នេះ​យើង​គ្រាន់​តែ​ចាំទុក​ថា << បុគ្គល​ពាល​មាន​ការ​សំឡឹង​ទោស​អ្នក​ដទៃ​ជា​កម្លាំង បណ្ឌិត​មាន​ការ​មិន​សំឡឹង​ទោស​អ្នក​ដទៃ​ជា​កម្លាំង អ្នក​រៀន​ច្រើន​មាន​ការ​ពិចារណា​ជាកម្លាំង​ អ្នក​ស្ងប់​រម្ងាប់​មាន​សេចក្ដី​អត់​ធន់​ជា​កម្លាំង >>។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ មនុស្សនិងការងារ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

មេត្តា​ជា​គុណ​ធម៌​ក្នុង​ដួង​ចិត្ត​ដែល​ល្អិត​ល្អន់ និង​ស្រស់​ស្អាត ប្រាស​ចាក​សេចក្ដី​ក្ដៅ​ក្រហាយ ប៉ុន្តែ​ចំពោះ​សេចក្ដី​ស្រលាញ់​វិញ មិន​ថា​ត្រជាក់​ល្អូក​ទៅ​ប៉ុនណា​នោះ​ឡើយ វារមែង​បង្កប់​នូវ​សេចក្ដី​ក្ដៅ​ក្រហាយ ញាប់ញ័រ​​ និង ការ​ភ័យ​ខ្លាច​ដោយ​ប្រការ​ផ្សេងៗ។មនុស្ស​ដែល​យើង​ស្រលាញ់ យើង​រមែង​ជួយ​គេ​ទាំង​ក្នុង​ពេល​ដែល​គេ​បាន​សុខ និង​ទាំង​ក្នុង​ពេល​ដែល​គេ​បាន​ទុក្ខតែចំពោះ​មនុស្ស​ដែល​យើង​មាន​មេត្តា​ទៅ​រក​វិញ​យើង​និង​ជួយ​គេ​ក្នុង​ករណី​ដែល​គេ​មាន​ទុក្ខ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។ យើង​មិន​អាច​នឹង​ដាច់​ចិត្ត​ឧបេក្ខា​បាន​ឡើយ នៅពេល​ដែល​មនុស្ស​ជាទី​ស្រលាញ់​របស់​យើង មាន​ទុក្ខ​ភ័យ​វិបត្តិ​អ្វី​មួយនោះ តែ​យើង​អាច​ដាក់​ចិត្ត​ឧបេក្ខា​បាន​ក្នុង​រឿង​ហួស​វិស័យ​ ទៅ​ជា​មួយ​នឹង​មនុស្ស​ដែល​យើង​មាន​ត្រឹម​តែ​មេត្តា មិន​ច្រឡូក​ច្រឡំ​ដោយ​រាគៈ​នោះ។ សេចក្ដី​ស្រលាញ់​ មាន​សភាព​រីករាយ​ភ្លើតភ្លើន​នៅពេល​ដែល​សម​តាម​បំណង សម្រេច​បាន​តាម​រាគៈ រួច​ហើយ​រមែង​ទុក្ខ​សោក​បោក​ខ្លួន​បោក​ប្រាណ នៅ​ពេល​ខក​ចិត្ត ឬ​ព្រាត់​ប្រាស តែ​មេត្តា​គឺ​ជា​សភាព​ស្រស់​ស្រាយ​ទន់​ភ្លន់​នៃ​ដួង​ចិត្ត​ ដែល​ពេញ​ទៅ​ដោយ​ការ​ប្រាថ្នា​ល្អ​ចំពោះ​អ្នកដទៃ និង​ជា​ចុង​ក្រោយ​ក្នុង​រឿង​ហួសវិស័យ មេត្តា​ក៏​ជា​បច្ច័យ​នៃ​ឧបេក្ខា ព្រោះ​ថា​សត្វ​លោក​រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាម​កម្ម​របស់​ខ្លួន​ឯង។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ៤៨ធម្មទស្សន៍ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

ភ្លើង​កំហឹង ការ​ខឹង​ក្រោធ​ធ្វើ​ឲ្យ​ចិត្ត​សៅហ្មង កករ​ល្អក់ ក្ដៅ​ក្រហាយ​ក្រវល់ក្រវាយ នឹង​ដេក​ក៏​មិន​សុខ នឹង​កើត​ក៏​មិន​សុខ នោះ​គឺ​ជា​ភ្លើង​ខាង​ក្នុង ដែល​កើត​ឡើង​ដុត​បុគ្គល​នោះ​ឯង។ បើ​មិន​ចេះ​ពន្លត់​វា​ទេ វា​នឹង​ដុត​ឲ្យ​ក្ដៅ​រោលរាល​ជា​រឿយ​ៗ​តទៅ តែ​បើ​ពន្លត់​បាន​ក៏​ត្រជាក់​សុខ​សប្បាយ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។ អ្នក​ណា​គេ​ស្អប់​យើង​ហើយ​ក៏​ដោយ​ចុះ តាម​ពិត​ ការ​ស្អប់​បាន​ទម្លាយ​នូវ​សុខភាព​ផ្លូវ​កាយ

រូប​កាយ​រឹត​តែ​ស្អាត​ល្អ ស្រស់​សង្ហា​ទៅ​ប៉ុនណា គឺរឹត​តែ​ជា​ទី​ត្រិះរិះ​រំពឹង​នៃ​មហាជន​ច្រើន​ទៅ​ប៉ុណ្ណោះ​ដែរ វា​បង្ក​ឲ្យ​កើត​កិលេស​គឺ​កាមរាគៈ​ដល់​អ្នក​ដែល​បាន​មើល បាន​ឃើញ ជ្រួលច្របល់​គគ្រឹក​គ្រេង វង្វេង​បាត់​បង់​សតិ។រូប សំឡេង ក្លិន រស ផោដ្ឋព្វៈ គឺ​ជា​អន្ទាក់​ចាប់​សត្វ​លោក​ទុក​ក្នុង​សេចក្ដី​ទុក្ខ​សោក ការ​ភ័យ​ខ្លាច ជម្លោះ​និង​ការ​ហត់​នឿយ​លំបាក​លំបិន។ មនុស្ស​ដែល​កើត​មកមាន​រូប​រាង​ស្អាត​លើស​គេ​នឹង​ថា​បាន​ល្អ នាំ​មក​នូវ​ភ័ព្វ​សំណាង​យ៉ាង​នេះ​មួយ យ៉ាង​នោះ​មួយ​ក៏​បាន ប៉ុន្តែ​វា​អាច​នាំ​មក​នូវ​គ្រោះ​កាច គួរ​ឲ្យ​ខ្លាច​ផង​ដែរ។ មនុស្ស​ដែល​កើត​មក​សប្បាយ​ មាន​សេចក្ដី​សុខ​ក្នុង​ជីវិត គឺ​មនុស្ស​ដែល​មិន​ស្អាត​ពេក មិន​អាក្រក់មើល​ពេក ហើយ​បាន​បន្ថែម​នូវ​ភាព​ដែល​គួរ​ឲ្យ​ស្រលាញ់​គឺ​សំខាន់​ត្រង់​សេចក្ដី​ល្អ​ដោយ​គុណធម៌ និង ជា​អ្នក​មាន​បុណ្យ​បាន​ធ្វើ​ទុកហើយ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ៤៨ធម្មទស្សន៍ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

ការ​តាម​ចិត្ត​ចង់​របស់​ខ្លួន ទៅ​តាម​ដែល​ចិត្ត​មិន​បាន​សិក្សា មិន​បាន​អប់រំ គឺ​ជា​មូល​ហេតុ​ដ៏​ចម្បង​នៃ​ការ​ចាញ់​ខ្លួន​ឯង ។ រីឯ​ការ​ប្រឆាំង​ជំទាស់​នឹង​ចិត្ត​ចង់​របស់​ខ្លួន​ឲ្យ​ដំណើរ​ជីវិត​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​ដែល​ព្រះធម៌​បាន​កំណត់ឲ្យ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ មាន​គោល​ធម៌​សម្រាប់​កសាង​ខ្លួន​ច្បាស់​លាស់​និង​មាន​ទិស​ដៅ នេះ​គឺ​ជា​មូល​ហេតុ​ដ៏​សំខាន់​នៃ​ការ​ឈ្នះ​ខ្លួន​ឯង ។ ធម្មជាតិ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​​តាម​ច្បាប់​របស់​ធម្មជាតិ មិន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាម​តណ្ហា​ឡើយ បុគ្គល​លុះ​តាម​អំណា​ច​តណ្ហា​រមែង​ជា​ទុក្ខ ជួប​នឹង​ការ​ខក​ចិត្ត។ សភាព​នៃ​តណ្ហា គឺ​មិន​ព្រម​តាម​ការ​ពិត ចេះ​តែ​ចង់​បាន​យ៉ាង​នេះ ចង់​បាន​យ៉ាង​នោះ មាន​សភាព​មិន​ស្ងប់​ជា​មួយ​នឹង​ធម្មជាតិ ។ ម្យ៉ាង​ទៀត សភាព​នៃ​តណ្ហា គឺ​មិន​មែន​ជា​តួ​ខ្លួន​យើង​ឡើយ។ ស្រឡាញ់​ក្ដី ចង់​បាន​ក្ដី មិន​មាន​អ្វី​ដែល​ចាំ​បាច់​ត្រូវ​ផ្គាប់​ផ្គុន​ទេ ។កើត​មក​ជា​មនុស្ស​បាន​ទាន់​ព្រះពុទ្ធសាសនា ត្រូវ​ខំ​រក​ការ​ចម្រើន​ផ្លូវ​ចិត្ត មិន​ត្រូវ​គិត​រក​តែ​ការ​សប្បាយ ហើយ​បណ្ដោយ​ឲ្យ​ខ្លួន​នៅ​តែ​ល្ងង់​ខ្លៅ​នោះ​ឡើយ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ៤៨ធម្មទស្សន៍ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

សុខ​មាន​ពីរ​យ៉ាង​ គឺ​សុខ​កាយ និង​សុខ​ចិត្ត។ សេចក្ដី​សុខ​ផ្លូវ​កាយ​នោះ ឋិត​នៅ​ត្រឹម​មួយ​រយៈ​ពេល​ខ្លី​ប៉ុណ្ណោះ ឯ​ចំណែក​សេចក្ដី​សុខ​ផ្លូវ​ចិត្ត​វិញ អាច​ឋិត​នៅ​អស់​កាល​យូរ មាន​រហូត​ដល់​ឋិត​នៅ​បន្ត​អស់​មួយ​ជីវិត​ទៀត​ផង។ ព្រោះ​ហេតុ​ដូច្នេះ ទើប​គួរ​មាន​ស្មារតី​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​កុំ​ដូរ​សេចក្ដី​សុខ​ផ្លូវ​ចិត្ត ជា​មួយ​នឹង​សេចក្ដី​សុខ​ផ្លូវ​កាយ​ឲ្យ​សោះ កុំ​ឲ្យ​ក្ដៅ​ក្រហាយ​ស្ដាយ​ក្នុង​កាល​ខាង​ក្រោយឡើយ។តែ​បើ​លះ​បង់​សេចក្ដី​សុខ​ផ្លូវ​កាយ ដើម្បី​បាន​នូវ​សេចក្ដី​ផ្លូវ​​ចិត្ត​វិញ ត្រូវ​ប្រញាប់​ធ្វើ​ឲ្យ​ឆាប់​ចុះ នឹង​បាន​ផល​ស្ងប់​ត្រជាក់ មាន​ទី​ពឹង​ដ៏​ប្រពៃ​ពិត​ប្រាកដ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ៤៨ធម្មទស្សន៍ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

អត់​ធន់​ចំពោះ​អារម្មណ៍​ដែល​នាំ​ឲ្យ​កើត​រាគៈ​ជា​ដើម គឺ​ជា​ការ​ប្រសើរ​ណាស់ ។ អារម្មណ៍​ក្នុង​លោក​ មាន​ទាំង​ផ្នែក​ដែល​នាំ​ឲ្យ​កើត​ការ​ពេញ​ចិត្ត មាន​ទាំង​ផ្នែក​ដែល​នាំ​ឲ្យ​កើត​ការ​ទាស់​ចិត្ត បើ​អត់​ធន់​ចំពោះ​អារម្មណ៍​ដែល​មិន​ជា​ទី​ពេញ​ចិត្ត​បាន ចាត់​ថា​ល្អ​ហើយ ប៉ុន្តែ​បើ​អត់​អន់​ចំពោះ​អារម្មណ៍​ដែល​ជាទី​ពេញ​ចិត្ត​បាន​វិញ គឺ​ពិត​ជា​ល្អ​ប្រសើរ​ក្រៃ​លែង​ទៅ​ទៀត ។ ការ​អត់​ធន់​ចំពោះ​អារម្មណ៍​ដែល​ជាទី​ពេញ​ចិត្ត​រមែង​ត្រូវ​ប្រើ​កម្លាំង​ចិត្ត ខ្ពស់​ជាង​ការ​អត់​ធន់​ក្នុង​អារម្មណ៍​ដែល​មិន​ជាទី​ពេញ​ចិត្ត ។ អត់អន់​ចំពោះ​អារម្មណ៍​ដែល​មិន​សម​តាម​ប្រាថ្នា សូម្បី​មនុស្ស​ទន់​ខ្សោយ​ក៏​ល្មម​ទ្រាំ​បានព្រោះ​ចាំ​បាច់​ត្រូវ​តែ​អត់​អន់ ចំណែក​ការ​អត់​អន់​ចំពោះ​សេចក្ដី​សម្រេច​សម​តាម​ប្រាថ្នា ធ្វើ​ចិត្ត​ឲ្យ​តាំង​នៅ​ក្នុង​ឧបេក្ខាញាណ​បាន​នោះ គឺ​ទាល់​តែ​មនុស្ស​ដែល​មាន​ចិត្ត​ខ្ពស់ រឹងប៉ឹង​មាំមួន ទើប​អាច​ធ្វើ​បាន ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ៤៨ធម្មទស្សន៍ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

នៅ​ក្នុង​ជីវិត​មនុស្ស​យើង​នេះ នរណា​ជា​សត្រូវ​ក៏​ដោយ ក៏​មិន​កាច​អាក្រក់​ឲ្យ​ដូច​ជា​ខ្លួន​ឯង​នឹង​ខ្លួន​ឯង​ទេ ។អ្នក​ដទៃ​ជា​សត្រូវ អាច​មាន​ផ្លូវ​នឹង​គេច​ជៀស​បាន​ខ្លួន​ឯង​ត្រូវ​រត់​គេច​យ៉ាង​ណា មាន​ញាតិ​មិត្ត​ជួយ​ការពារ​ផង ពឹង​ពាក់​អាជ្ញាធរ​ផង ក៏​ល្មម​ផុត​ភ័យ​ទៅ​បាន។ ទោះ​បីថា សត្រូវ​នោះ​មក​បៀត​បៀន​ប្រទូស​រ៉ាយ​បាន​យ៉ាង​ណា​អស់​ខ្លាំង​ត្រឹម​ស្លាប់​ប៉ុណ្ណោះបើ​យើង​ជា​មនុស្ស​ប្រព្រឹត្ត​ល្អ​ស្លាប់ហើយ​មិន​បាន​ទៅ​អបាយភូមិ​ឡើយ។ ប៉ុន្តែ​ បើ​យើង​ជា​សត្រូវ​នឹង​ខ្លួន​ឯង ដោយ​ការ​ប្រព្រឹត្ត​លះ​បង់​អំពើ​ល្អ​ចោល​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ហើយ គឺ​មិន​មាន​នរណា​អាច​ជួយ​បាន​ឡើយ ។មាន​ទំនង​ដូចគ្នា​ដែល​មាន​អ្នក​ដទៃ​ទំនុកបម្រុង ជួយ​ធ្វើ​អ្វីៗ​ឲ្យ​យើង គឺ​មិន​ដូច​ជា​យើង​ធ្វើ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ទេ ។ ឪពុក​ម្ដាយ​ ញាតិ​មិត្ត​បងប្អូន​ លោក​គ្រូអាចារ្យ​បាន​ត្រឹម​តែ​ទូន្មាន​ ប្រៀន​ប្រដៅ អប់​រំ​ណែនាំ​ប៉ុណ្ណោះ​ចំណែក​ការ​ចុះ​ដៃ​ធ្វើ​ ជា​រឿង​របស់​យើង។ គុណធម៌​ សេចក្ដី​ល្អ​ក្នុង​ខ្លួន មនុស្ស​យើង​ត្រូវ​សាង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ក្នុង​លោក​នេះ មិន​មាន​ព្រះ​ណា​អាច​សាង​ឲ្យ​បាន​ឡើយ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ៤៨ធម្មទស្សន៍ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​