(សេចក្ដីលោភតែងញ៉ាំងបុគ្គលឲ្យវិនាស) ព្រះបរមសាស្តា កាលស្ដេចគង់នៅក្នុងវត្តជេតពន ទ្រង់ប្រារព្ធភិក្ខុនីឈ្មោះថុល្លនន្ទា បានត្រាស់ព្រះធម្មទេសនានេះ មានពាក្យផ្តើមថា យំ លទ្ធំ តេន តុដ្ឋព្វំ ដូច្នេះ ជាដើម ។ សេចក្តីពិស្តារថា ឧបាសកម្នាក់នៅក្នុងនគរសាវត្ថី បវារណាខ្ទឹមចំពោះភិក្ខុនីសង្ឃ ហើយ ផ្តាំអ្នកចម្ការថា ប្រសិនបើអ្នកព្រះនាងម្ចាស់ទាំងឡាយមកយកខ្ទឹម ចូរប្រគេនមួយ អង្គ ពីរ-បីកញ្ចប់ចុះ ។ ចាប់ពីពេលនោះមក ភិក្ខុនីទាំងឡាយត្រូវការខ្ទឹម ក៏នាំគ្នាទៅកាន់ ផ្ទះឧបាសកនោះខ្លះ ទៅកាន់ចម្ការខ្លះ លុះដល់ថ្ងៃមហោស្រពមួយ ខ្ទឹមក្នុងផ្ទះរបស់ឧបាសកនោះអស់ទៅ ។ ភិក្ខុនីឈ្មោះ ថុល្លនន្ទា មួយអន្លើដោយបរិវារទៅកាន់ផ្ទះ ឧបាសកនោះ ហើយពោលថា នែអ្នកមានអាយុ អាត្មាត្រូវការខ្ទឹម ។ អ្នកបម្រើពោលថា បពិត្រអ្នកនាងម្ចាស់ ខ្ទឹមនៅផ្ទះមិនមានទេ អស់ហើយ និមន្តទៅចម្ការចុះ ទើបនាំគ្នាទៅ ចម្ការជញ្ជូនខ្ទឹមទៅដោយមិនស្គាល់ប្រមាណ ។អ្នកចាំចម្ការពោលទោសថា ព្រោះហេតុ អ្វី ទើបភិក្ខុនីទាំងឡាយ នាំគ្នាជញ្ជូនខ្ទឹមយកទៅដោយមិនស្គាល់ប្រមាណយ៉ាងនេះ ពួក ភិក្ខុនីដែលមានសេចក្តីប្រាថ្នាតិច បានស្តាប់ពាក្យរបស់អ្នកចាំចម្ការហើយ ពោលទោស ភិក្ខុនីទាំងនោះ ។ ពួកភិក្ខុលុះបានឮអំពីភិក្ខុនីទាំងនោះ ក៏នាំគ្នាពោលទោស ហើយ ក៏ក្រាបទូលរឿងនោះចំពោះព្រះដ៏មានព្រះភាគ ។ ព្រះមានព្រះភាគទ្រង់តិះដៀលភិក្ខុនី ឈ្មោះថុល្លនន្ទាហើយ ទ្រង់សម្តែងធម៌ដ៏សមគួរដល់រឿងនោះ ដល់ភិក្ខុនីទាំងឡាយ ដោយន័យមានជាអាទិ៍ថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ធម្មតាបុគ្គលអ្នកមានសេចក្តីប្រាថ្នាច្រើន មិនជាទីស្រឡាញ់ មិនជាទីត្រេកអរ មិនជាទីចម្រើនចិត្ត សូម្បីដល់មាតាបិតាបង្កើត មិនអាចនឹងញ៉ាំងអ្នកដែលមិនទាន់ជ្រះថ្លា ឲ្យជ្រះថ្លាបាន មិនអាចញ៉ាំងអ្នកដែលជ្រះថ្លា ហើយឲ្យរឹងរឹតតែជ្រះថ្លាបានឡើងទេ មិនអាចញ៉ាំងលាភដែលមិនទាន់កើតឲ្យកើត ឬ លាភដែលកើតហើយ ក៏មិនអាចធ្វើឲ្យឋិតថេរគង់វង្សបាន ចំណែកអ្នកដែលប្រាថ្នាតិច រមែងញ៉ាំងលាភដែលមិនទាន់កើតឲ្យកើត លាភដែលកើតហើយក៏ធ្វើឲ្យឋិតថេរគង់វង្ស បាន ហើយទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មិនមែនតែពេលនេះប៉ុណ្ណោះ​ទេ ដែល ភិក្ខុនីឈ្មោះថុល្លនន្ទាមានសេចក្តីប្រាថ្នាច្រើននោះ សូម្បីក្នុងកាលមុនក៏ធ្លាប់មានសេចក្តីច្រើនដែរ ហើយទ្រង់នាំយករឿងក្នុងអតីត មកសម្តែងដូចតទៅថា ក្នុងអតីតកាល កាលព្រះបាទព្រហ្មទត្តសោយរាជសម្បត្តិនៅក្នុងនគរពារាណសី ព្រះបរមពោធិសត្វបដិ​សន្ធិក្នុងត្រកូលព្រាហ្មណ៍ កាលចម្រើនវ័យហើយ មាតាបិតារៀប ចំឲ្យមានភរិយាដែលមានជាតិត្រកូលស្មើគ្នា មានធីតាបីនាក់ ឈ្មោះ នន្ទា នន្ទវតី សុន្ទរីនន្ទា កាលធីតាទាំងនោះមានស្វាមីគ្រប់គ្នាហើយ ព្រះពោធិ​សត្វក៏ធ្វើកាលកិរិយាទៅ កើតជាសត្វហង្សមាស ហើយមានញាណរលឹកជាតិបានទៀត​ផង ហង្សមាសនោះធំ ឡើងហើយ ឃើញអត្តភាពដែលពេញបរិបូណ៌ដោយរោមដែលជាមាស ក៏គិតថា អញ ចុតិ​មក​អំពីទីណាហ្ន៎ ទើបមកកើតក្នុងទីនេះ ក៏ដឹងថា មកអំពីមនុស្សលោក ពិចារណា តទៅទៀតថា ព្រាហ្ម​ណី​និងពួកធីតារបស់អញ នៅមានជីវិតឬហ្ន៎ ? ក៏បានដឹងថា ទីទ័លក្រ ត្រូវស៊ីឈ្នួលគេចិញ្ចឹមជីវិតយ៉ាងលំបាក ទើបគិតថា រោមទាំងឡាយក្នុងសរីរៈ របស់អញជាមាសទាំងអស់ អញនឹងឲ្យ​រោម​អំពីសរីរៈនេះដល់នាងទាំងនោះ ម្តងមួយៗ ដោយហេតុនោះ ភរិយានិងធីតាទាំងបី របស់អញនឹងរស់នៅដោយមិនលំបាក គឺរស់នៅ ដោយសុខសប្បាយ ។ សុវណ្ណហង្សក៏ហើរទៅកាន់ទីនោះ ទំលើ​ត្បាល់​ជាន់ ។ ព្រាហ្ម​ណី និងធីតាឃើញព្រះមហាសត្វហើយក៏សួរថា បពិត្រអ្នកដ៏ចម្រើន តើអ្នកមកអំពីទីណា ? ហង្សមាសពោធិសត្វឆ្លើយថា យើងជាបិតារបស់អ្នកទាំងឡាយ ស្លាប់ទៅកើតជា ហង្សមាសមកដើម្បី​ជួប​អ្នកទាំងឡាយ តាំងពីពេលនេះទៅអ្នកទាំងឡាយមិនបាច់ទៅស៊ី ឈ្នួលអ្នកដទៃ ដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិតដោយ​លំបាកទៀតទេ យើងនឹងឲ្យរោមដល់អ្នកទាំង ឡាយម្តងមួយៗ ចូរយកទៅលក់ចិញ្ចឹមជីវិតតាមសប្បាយចុះ ជម្រុះរោមទុកឲ្យមួយ ហើយទើបហើរទៅ ។ ហង្សមាសនោះមកជាចន្លោះៗ រលាស់ជម្រុះ​រោម​ឲ្យម្តងមួយដោយ ទំនងនេះ ព្រាហ្មណីនិងកូនៗ បានធូរធារឡើងៗ ចិញ្ចឹមជីវិតដោយសុខស្រួល មាន​ សេចក្តីសុខសប្បាយគ្រប់គ្នា ។ ថ្ងៃមួយព្រាហ្មណីប្រឹក្សាជាមួយកូនៗថា នែនាងទាំង ឡាយ ធម្មតាសត្វតិរច្ឆានស្គាល់ចិត្តបានដោយលំបាក ពេលខ្លះ បិតារបស់កូនមិនមកទី នេះ ពួកយើងនឹងធ្វើដូចម្តេច ឥឡូវនេះ ពេលដែលបិតារបស់កូនឯងមក ពួកយើងនាំគ្នា ចាប់ដករោមឲ្យអស់ចុះ ។ ពួកកូនស្រីនាំគ្នានិយាយថា ធ្វើយ៉ាងនោះ បិតារបស់ពួកខ្ញុំនឹង លំបាក ម្នាក់ៗក៏មិនយល់ព្រម ប៉ុន្តែនាងព្រាហ្មណីព្រោះតែមានសេចក្តីប្រាថ្នាធំ ថ្ងៃមួយ ពេលដែលស្តេចហង្សមាសមកក៏និយាយថា បពិត្រអ្នកជាម្ចាស់ មកនេះសិន លុះស្តេច ហង្សមាសចូលទៅជិតក៏ចាប់ដោយដៃទាំងពីរ ដករោមអស់ ប៉ុន្តែព្រោះចាប់ដកយក ដោយកម្លាំងល្មោភ ព្រះពោធិសត្វមិនបានឲ្យដោយសុទ្ធចិត្ត រោមទាំងនោះទើបដូចជា រោមកុកទាំងអស់ ។ ព្រះមហាសត្វមិនអាចនឹងត្រដាងស្លាបហើរទៅបាន ព្រាហ្មណីក៏ ចាប់ហង្សមាស​យក​ទៅដាក់ក្នុងពាងធំដើម្បីចិញ្ចឹមថែទាំ រោមដែលដុះឡើងថ្មីរបស់ហង្ស មាសនោះ ក្លាយជាពណ៌សទាំង​អស់ ។ ហង្សនោះលុះរោមដុះឡើងគ្រប់គ្រាន់ ហើយ ក៏លោតឡើងហើរទៅលំនៅរបស់ខ្លួនភ្លាម ហើយក៏មិនបានមកទៀតឡើយ ។ ព្រះបរមសាស្តា ទ្រង់នាំយករឿងក្នុងអតីតនេះមកសម្តែងហើយ ទើបទ្រង់ត្រាស់ ថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មិនមែនតែពេលនេះប៉ុណ្ណោះទេ ដែលថុល្លនន្ទាមានសេចក្តី ប្រាថ្នាច្រើន សូម្បីក្នុងកាលមុនក៏មានសេចក្តីប្រាថ្នាច្រើនដែរ ហើយព្រោះតែមានសេចក្តី ប្រាថ្នាច្រើន ទើបត្រូវវិនាសចាកមាស ពេលនេះព្រោះហេតុតែខ្លួនមានសេចក្តីប្រាថ្នា ច្រើននោះឯង នឹងត្រូវសាបសូន្យសូម្បីតែខ្ទឹម ព្រោះហេតុនោះ តាំងពីពេលនេះទៅ​នឹង​ មិនបានសូម្បីតែឆាន់ខ្ទឹម សូម្បីភិក្ខុនីដ៏សេសទាំងឡាយ ព្រោះអាស្រ័យថុល្លនន្ទានោះ ក៏នឹងមិនបានឆាន់​ខ្ទឹមដូចថុល្លនន្ទាដែរ (ទ្រង់បញ្ញត្តសិក្ខាបទថា ភិក្ខុនីណាមួយទំពាស៊ីខ្ទឹម ត្រូវអាបត្តិបាចិត្តិយ) ហេតុនោះ សូម្បីនឹងបានច្រើនក៏ត្រូវស្គាល់ ប្រមាណ ប៉ុន្តែបើបានតិច ក៏គប្បីត្រេកអរពេញចិត្តតាមដែលបានប៉ុណ្ណោះ មិនគួរប្រាថ្នា ឲ្យក្រៃលែងឡើងឡើយ ហើយទ្រង់ត្រាស់ព្រះគាថានេះថា យំ លទ្ធំ តេន តុដ្ឋព្ពំ, អតិលោភោ ហិ បាបកោ; ហំសរាជំ គហេត្វាន, សុវណ្ណា បរិហាយថា។ ទ្រព្យណា ដែលបុគ្គលបានមកហើយ បុគ្គលគប្បីត្រេកអរដោយទ្រព្យនោះ ព្រោះ ថាសេចក្តីល្មោភហួសជារបស់លាមក (ដូចនាងព្រាហ្មណី) ក៏សាបសូន្យ ចាកមាស ព្រោះចាប់ស្តេចហង្ស ។ បណ្តាបទទាំងនោះ បទថា តុដ្ឋព្វំ ប្រែថា គប្បីត្រេកអរ ។ ព្រះបរមសាស្តា លុះទ្រង់ត្រាស់ព្រះធម្មទេសនានេះហើយ ទ្រង់តិះដៀលដោយ អនេកបរិយាយ ហើយទ្រង់បញ្ញត្តសិក្ខាបទថា យា បន ភិក្ខុនី លសុណំ ខាទេយ្យ, បាចិត្តិយំ ភិក្ខុនីណា ឆាន់ខ្ទឹមត្រូវអាបត្តិបាចិត្តិយៈ (បិដកលេខ ៥ ទំព័រ ១៥៦) ដូច្នេះហើយ ទ្រង់​ប្រជុំជាតកថាតទា ព្រាហ្មណី អយំ ថុល្លនន្ទា អហោសិ ព្រាហ្មណីក្នុងកាលនោះ បានមកជា​ថុល្លន​ន្ទាភិក្ខុនី ។តិស្សោ ធីតរោ ឥទានិ តិស្សោយេវ ភគិនិយោ ធីតាទាំងបីបានមកជា បងប្អូនស្រីក្នុងកាលឥឡូវនេះ ។សុវណ្ណហំសរាជា បន អហមេវ អហោសិំ ចំណែកសុវណ្ណហង្សគឺ តថាគតនេះឯង ។ ចប់ សុវណ្ណហំសជាតក ។ (ជាតកដ្ឋកថា សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក ឯកកនិបាត អសម្បទានវគ្គ បិដកលេខ ៥៨ ទំព័រ ៦០) ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ព្រះនាលកត្ថេរបានស្ដាប់ដូចនោះហើយ ក៏ជាអ្នកមានសេចក្ដីប្រាថ្នាតិចក្នុងឋានៈ ៣ គឺ ការក្នុងឃើញ ១ ក្នុងការស្ដាប់ ១ ក្នុងការសួរ ១ ។ កាលចប់ព្រះធម្មទេសនា ព្រះនាលកៈមានចិត្តជ្រះថ្លា ថ្វាយបង្គំព្រះ​មានព្រះភាគ ហើយចូលទៅកាន់ព្រៃ មិនញ៉ាំងការប្រាថ្នាច្រើនឲ្យកើតឡើងថា ធ្វើយ៉ាងណាហ៎្ន ទើប​​យើងបានគាល់ព្រះមានព្រះភាគទៀត នេះគឺជាភាពជាអ្នកប្រាថ្នាតិចក្នុងការឃើញរបស់ព្រះនា​ល​កៈ ​។ មួយទៀត មិនញ៉ាំងការប្រាថ្នាច្រើនឲ្យកើតឡើងថា ធ្វើយ៉ាងណាហ៎្ន យើងគប្បីបានស្ដាប់ព្រះធម្មទេសនាទៀត នេះគឺភាពជាអ្នកប្រាថ្នាតិក្នុងការស្ដាប់របស់ព្រះនាលកៈ ។ មួយទៀត មិនញ៉ាំងការប្រាថ្នា​ច្រើនឲ្យកើតឡើងថា ធ្វើដូចម្ដេចហ៎្ន យើងគប្បីបានសាកសួរក្នុងមោនេយ្យបដិបទាទៀត នេះគឺ ភាពជាអ្នកប្រាថ្នាតិក្នុងការសួររបស់ព្រះនាលកៈនោះ ។ ព្រះនាលកៈនោះ ជាអ្នកមានសេចក្ដីប្រាថ្នាតិចយ៉ាងនេះ ចូលទៅកាន់ជើងភ្នំហើយ មិននៅអស់ ២ ថ្ងៃក្នុង​ព្រៃមួយ, មិនអង្គុយអស់ ២ ថ្ងៃ នៅក្រោមដើមឈើមួយ, មិនចូលទៅបិណ្ឌបាតក្នុងស្រុកមួយ អស់ ២ ​ថ្ងៃ ។ ព្រះនាលកៈត្រាច់ពីព្រៃមួយទៅព្រៃមួយ ពីដើមឈើមួយទៅដើមឈើមួយ ពីស្រុកមួយទៅស្រុក​មួយ បដិបត្តិបដិបទាដ៏សមគួរ ហើយតាំងនៅក្នុងអរហត្តផល ។ ភិក្ខុអ្នកបំពេញមោនេយ្យបដិ​បទា​យ៉ាងឧក្រិដ្ឋ នឹងមានជីវិតរស់នៅបាន ៧ ខែប៉ុណ្ណោះ ។ បំពេញយ៉ាងកណ្ដាល នឹងមានជីវិតរស់​នៅ​បាន ៧ ឆ្នាំ ។ បើបំពេញកម្រិតស្រាល នឹងមានជីវិតរស់នៅបាន ១៦ ឆ្នាំ ។ ព្រះនាលកត្ថេរនេះ លោកបដិបត្តិយ៉ាងឧក្រិដ្ឋ ដូច្នោះលោករស់នៅបានត្រឹមតែ ៧ ខែ ដឹងថា ខ្លួននឹងអស់​អាយុ ទើបស្រង់ទឹក ស្លៀកបណ្ដប់សំពត់ ក្រវ៉ាត់វត្ថពន្ធចង្កេះ ដណ្ដប់សង្ឃាដិ ២ ជាន់ បែរមុខទៅទិស​ដែលព្រះទសពលគង់នៅ ថ្វាយបង្គំដោយបញ្ចង្គបត្រិស្ថាន ផ្គងអញ្ជលី ឈរត្រង់ចង្កេះភ្នំហិង្គុ​លិកៈ ​បរិនិព្វានដោយអនុបាទិសេសនិព្វានធាតុ ។ ព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ជ្រាបថា ព្រះនាលកៈបរិនិព្វានហើយ ទើបស្ដេចយាងទៅកាន់ភ្នំនោះព្រមដោយភិក្ខុ​សង្ឃ ធ្វើឈាបនកិច្ច ឲ្យកាន់យកព្រះធាតុយកទៅបញ្ចុះនៅចេតិយ ហើយស្ដេចយាងត្រឡប់ ។ (បរមត្ថជោតិកា សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ សុត្តនិបាត មហាវគ្គ នាលកសូត្រ) ដោយខេមរ អភិធម្មាវតារ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

កាយ​របស់​ខ្លួន​នេះ​គឺ​អ្វី កាល​បុថុជ្ជន​មិន​ដឹង​កាយ​របស់​ខ្លួន​នោះ តាម​សេចក្តី​ពិត ការ​សម្គាល់​(ខុស)​គ្រប់​យ៉ាង​រមែង​កើត​ឡើង ក្នុង​កាយ​របស់​ខ្លួន កាយ​របស់​ខ្លួន​នេះ គួរ​ខ្ពើម​មាន​ការ​បែក​ធ្លាយ​ទៅ​ជា​ធម្មតា ជាទី​កើត​ឡើង​នៃ​ទុក្ខ មិន​មាន​អ្នក​ដឹក​នាំ។ បុគ្គល​ពាល កាល​ប្រកាន់​កាយ​នោះ ដោយ​ភាព​ជា​សត្រូវ (ដល់​សេចក្តី​ពិត) ឈ្មោះ​ថា រមែង​ប្រកាន់​ការ​សម្គាល់​(ខុស) កាល​បុថុជ្ជន​ពិចារណា​ឃើញ​កាយ​របស់​ខ្លួន ថា​ជា​របស់​ស្អាត​និង​ជា​សុខ រមែង​មាន​ការ​សម្គាល់​ខុស​ដោយ​អំណាច​នៃ​តណ្ហា ដូច​ជា​ការ​សម្គាល់​ខុស​ក្នុង​ភ្លើង របស់​សត្វ​មមាច​ដូច្នោះ កាល​បុថុជ្ជន ប្រកាន់​និច្ចសញ្ញា ឃើញ​សម្បត្តិ​របស់​កាយ​នៃ​ខ្លួន​នោះ គេ​រមែង​មាន​ការ​សម្គាល់​ខុស​ដោយ​អំណាច​មានៈ ដូច​សុខន​ឃើញ​លាមក ហើយ​កើត​សុភសញ្ញា​ក្នុង​លាមក ដូច្នោះ​កាល​បុថុជ្ជន​ពិចារណា​ឃើញ​កាយ​របស់​ខ្លួន​នោះ​ថា ជា​អត្តា នៅ​ក្នុង​អត្តា មិន​យល់​តាម​សេចក្តី​ពិត​រមែង​មាន​ការ​សម្គាល់​ខុស​ដោយ​ទិដ្ឋិ ដូច​បុគ្គល​សម្គាល់​រូបក្នុង​កញ្ចក់​ដូច្នោះ​ក៏​ពាក្យថា​ កាល​សម្គាល់​នេះ​ជា​ពាក្យ​ល្អិត ជា​គ្រឿង​ចង​របស់​មារ ធូរ​ប៉ុន្តែ​ស្រាយ​បាន​ដោយ​លំបាក ព្រោះ​ជា​គ្រឿង​ដែល​ចង​បុថុជ្ជន​ទុក បុថុជ្ជន សូម្បី​ព្យាយាម​រើ​បម្រះដោយ​វិធី​ផ្សេងៗ ច្រើន​យ៉ាង​ក៏​មិន​កន្លង​ផុត​កាយ​របស់​ខ្លួន​ទៅ​បាន រមែង​ត្រូវ​កាយ​របស់​ខ្លួន​នោះ​ចង​រឹត​ទុក​យ៉ាង​ណែន ដូច​សុខន​ដែល​ត្រូវ​ចង​ទុក​ជាប់​នឹង​បង្គោល​ដែល​គេ​បោះ​ទុក​យ៉ាង​ល្អ បុគ្គល​ដ៏​សេស​រមែង ស្រវឹង​វិលវល់​នៅ​ក្នុង​កាយ​របស់​ខ្លួន រមែង​ក្តៅ​ក្រហាយ​ជានិច្ច ដោយ​ជាតិ ជរា និងទុក្ខ មាន​រោគ​ជា​ដើម ដូច​ត្រី​ជាប់​សន្ទូច​ដូច្នោះ ទើប​យើង​សូម​ពោល​នឹង​អ្នក​ដ៏​ចម្រើន​ទំាង​ឡាយ​ថា អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ពិចារណាកាយ​របស់​ខ្លួន ដែល​ល្អ​ស្អាត ឲ្យ​ឃើញ​ថា មិន​គួរ​ពេញចិត្ត មិនស្អាត មាន​ការ​បែក​ធ្លាយ​ទៅ (ជាធម្មតា) និង​មិន​មែន​ជា​អត្តា ព្រោះ​កាយ​របស់​ខ្លួន​នោះ​មាន​សភាព​យ៉ាង​នេះ បណ្ឌិត​ពិចារណា​ឃើញ​កាយ​នេះ យ៉ាង​នេះ​ហើយ​លះ​បង់​សេចក្តី​សម្គាល់​ខុស​ទាំង​អស់ ចេញ​បាន​រមែង រលាស់​ផុត​ចាក​ទុក្ខ​ទាំង​ពួង ដូច្នេះ។ អានសៀវភៅ ដកស្រង់ចេញពី អដ្ឋកថា មូលបរិយាយសូត្រ ទំព័រ១១៣ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ក្នុង​បិដក​លេខ ៣៧ ទំព័រ ៦៣ នៅ​ក្នុង បឋម​កល្យាណ​មិត្ត​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែង​ថា “ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ ជា​បុព្វនិមិត្ត​នៃ​អរិយមគ្គ” មាន​សេចក្តី​ផ្តើម​ដូច​ត​ទៅ​ ៖ សាវត្ថី​និទាន ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ការ​រះ​ឡើង​នៃ​អរុណ នេះ​ជា​ប្រធាន នេះ​ជា​បុព្វនិមិត្ត ( គ្រឿង​កំណត់​មុន ) ​នៃ​ព្រះអាទិត្យ​ដែល​រះ​ឡើង ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ នេះ​ជាប្រធាន នេះ​ជា​បុព្វ​និមិត្ត ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ញ៉ាំង​អរិយមគ្គ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ឲ្យ​កើត​ឡើង​ដល់​ភិក្ខុ​ ដោយ​ប្រការ​យ៉ាង​នេះ​ដែរ ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ដំណើរ​នេះ​ជាទី​សង្ឃឹម​របស់​ភិក្ខុ​ដែល​មាន​មិត្ត​ល្អ ភិក្ខុ​នោះ​នឹង​ចម្រើន​អរិយមគ្គ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ និង​ធ្វើ​អរិយ-មគ្គ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ឲ្យ​ច្រើន​ឡើង ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៣៧ ទំព័រ ៣ ឧបឌ្ឍសូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​អំពី​ភាព​នៃ​បុគ្គល ដែល​មាន​មិត្ត​ល្អ ចាត់​ជា​​ព្រហ្មចរិយ​ធម៌​ទាំង​មូល មិន​មែន​ពាក់​កណ្តាល​ដូច​ព្រះអានន្ទ​បាន​ពោល​នោះ​ឡើយ សេចក្តី​នេះ​មាន​ដូច​ត​ទៅ ៖ ខ្ញុំ​បាន​ស្តាប់​មក​យ៉ាង​នេះ ។ សម័យ​មួយ ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ​ទ្រង់​គង់​នៅ​ក្នុង​សក្ករនិគម​របស់​ពួក​សក្យៈ ក្នុង​ដែន​​សក្យៈ ។ គ្រា​នោះ ព្រះអានន្ទ​ដ៏​មាន​អាយុ​ចូល​ទៅ​គាល់​ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ លុះ​ចូល​ទៅ​ដល់ ក្រាប​ថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះដ៏​មាន​ព្រះភាគ ហើយ​អង្គុយ​ក្នុង​ទី​សមគួរ ។ លុះ​ព្រះអានន្ទ​ដ៏​មាន​អាយុ​អង្គុយ​ក្នុង​ទី​សម​គួរ​ហើយ ក៏​ក្រាប​បង្គំ​ទូល​​ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ​ដូច្នេះ​ថា បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ដ៏​ចម្រើន គុណ​ជាតឯណា គឺ​ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ ការ​មាន​សម្លាញ់​ល្អ និង​​ការ​មាន​ក្លើ​ល្អ គុណ​ជា​ត​នេះ ចាត់​ជា​ពាក់​កណ្តាល​នៃ​ព្រហ្មចរិយធម៌ ។ ម្នាល​អានន្ទ អ្នក​កុំពោល​យ៉ាង​នេះ​ឡើយ ម្នាល​អានន្ទ អ្នក​កុំ​ពោល​យ៉ាង​នេះ​ឡើយ ម្នាល​អានន្ទ គុណ​ជាតឯណា គឺ​​ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ ការ​មាន​សម្លាញ់​ល្អ និង​ការ​មាន​ក្លើ​ល្អ គុណ​ជា​ត​នេះ​ឯង ចាត់​ជា​ព្រហ្មចរិយធម៌​ទាំង​មូល ។ ម្នាល​​អានន្ទ ព្រហ្មចរិយធម៌​នេះ​ឯង ប្រាកដ​ដល់​ភិក្ខុ​មាន​មិត្ត​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ មាន​ក្លើ​ល្អ និង​ចម្រើន​នូវ​មគ្គ​ដ៏​ប្រសើរ​​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ និង​ធ្វើ​ឲ្យ​ច្រើន​នូវ​មគ្គ​ដ៏​ប្រសើរ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ។ ម្នាល​អានន្ទ ចុះ​ភិក្ខុ​មាន​មិត្ត​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ មាន​ក្លើ​ល្អ ចម្រើន​នូវ​មគ្គ​ដ៏​ប្រសើរ ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ធ្វើ​ឲ្យ​ច្រើន​​នូវ​មគ្គ​ដ៏​ប្រសើរ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ តើ​ដូច​ម្តេច ។ ម្នាល​អានន្ទ ភិក្ខុ​ក្នុង​សាសនា​នេះ ចម្រើន​នូវ​សម្មាទិដ្ឋិ ដែល​​អាស្រ័យ​នូវ​សេច​ក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់ អាស្រ័យ​នូវ​សេចក្តី​នឿយ​ណាយ អាស្រ័យ​នូវ​សេចក្តី​រលត់ មាន​កិរិយា​បង្អោន​ទៅ​​ដើម្បី​លះ​បង់ ចម្រើន​នូវ​សម្មាសង្កប្បៈ​ដែល​អាស្រ័យ​នូវ​សេចក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់ ។ល។ ចម្រើន​នូវ​សម្មាវាចា ។ល។ ចម្រើន​នូវ​សម្មាកម្មន្តៈ ។ល។ ចម្រើន​នូវ​សម្មាអាជីវៈ ។ល។ ចម្រើន​នូវ​សម្មាវាយាមៈ ។ល។ ចម្រើន​នូវ​សមា្ម-សតិ ។ល។ ចម្រើន​នូវ​សម្មាសមាធិ ដែល​អាស្រ័យ​នូវ​សេចក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់ អាស្រ័យ​នូវ​សេចក្តី​នឿយ​ណាយ អាស្រ័យ​នូវសេចក្តី​រលត់ មាន​កិរិយាបង្អោន​ទៅ​ដើម្បី​លះ​បង់ ។ ម្នាល​អានន្ទ ភិក្ខុ​មាន​មិត្ត​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ មាន​​ក្លើ​ល្អ ចម្រើន​នូវ​មគ្គ​ដ៏​ប្រសើរ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ធ្វើ​ឲ្យ​ច្រើន​នូវ​មគ្គ​ដ៏​ប្រសើរ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ យ៉ាង​នេះ​ឯង ។ ម្នាល​អានន្ទ អ្នក​គប្បី​ដឹង​សេចក្តី​នោះ​ដោយ​បរិយាយ​នេះ​ចុះ​ថា នេះ​ជា​ព្រហ្មចរិយធម៌​ទាំង​មូល គឺ​ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ ការ​មាន​សម្លាញ់​ល្អ និង​ការ​មាន​ក្លើ​ល្អ​ ។ ម្នាល​អានន្ទ ព្រោះ​អាស្រ័យ​តថាគត​ដែល​ជា​មិត្ត​ល្អ បាន​ជា​ពួក​សត្វ​ដែល​​មាន​ជាតិ​ជា​ធម្មតា រួច​ស្រឡះ​ចាក​ជាតិ​ទៅ​បាន ពួក​សត្វ​ដែល​មាន​ជរាជា​ធម្មតា រួច​ស្រឡះ​ចាក​ជរា​ទៅ​បាន ពួក​​សត្វ​ដែល​មាន​មរណៈ​ជា​ធម្មតា រួច​ស្រឡះ​ចាក​មរណៈ​ទៅ​បាន ពួក​សត្វ​ដែល​មាន​សោក ខ្សឹក​ខ្សួល លំបាក​កាយ​ លំបាក​ចិត្ត និង​សេចក្តី​ចង្អៀត​ចង្អល់​ចិត្ត​ជា​ធម្មតា រួច​ស្រឡះ​ចាក​សោក ខ្សឹក​ខ្សួល លំបាក​កាយ លំបាក​ចិត្ត និង​​សេចក្តី​ចង្អៀត​ចង្អល់​ទៅ​បាន ។ ម្នាល​អានន្ទ អ្នក​គប្បី​ដឹង​សេចក្តី​នុ៎ះ ដោយ​បរិយាយ​នេះ​ចុះ​ថា នេះ​ជា​ព្រហ្មចរិយ​ធម៌​ទាំង​មូល គឺការ​មាន​មិត្ត​ល្អ ការ​មាន​សម្លាញ់​ល្អ និង​ការ​មាន​ក្លើ​ល្អ ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៣៧ ទំព័រ ២០៣ នៅ​ក្នុង បឋម​សូរិយូបម​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​ថា “ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ ជា​បុព្វនិមិត្ត​នៃ​ពោជ្ឈង្គ ៧” មាន​សេចក្តី​ផ្តើម​ដូច​ត​ទៅ ៖ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ការ​រះឡើង​នៃ​អរុណ​នុ៎ះ​ឯង​ជា​ប្រធាន ​ជា​បុព្វ​និមិត្ត នៃ​ព្រះអាទិត្យ​ដែល​រះ​ឡើង ( យ៉ាង​ណា​ ) ភាវៈ​នៃ​កល្យាណ​មិត្ត​នុ៎ះ​ឯង ជា​ប្រធាន ជា​បុព្វនិមិត្ត​នៃ​ការ​ញ៉ាំង​ពោជ្ឈង្គ​ទាំង​ ៧ ឲ្យ​កើត​ឡើង​ដល់​ភិក្ខុ ក៏​យ៉ាង​​នោះដែរ ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ហេតុ​នេះ ភិក្ខុ​ដែល​នឹង​ចម្រើន​នូវ​ពោជ្ឈង្គ​ទាំង ៧ ធ្វើ​ឲ្យ​រឿយ​ៗ នូវ​ពោជ្ឈង្គ​ទាំង ៧ ( នោះ ) គួរ​ប្រាថ្នា​នូវ​ភិក្ខុ​ដែល​ជាកល្យាណ​មិត្ត ( កុំខាន ) ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤០ ទំព័រ ២៦ នៅ​ក្នុង កល្យាណ​មិត្តតាទិ​វគ្គ​ទី ៨ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​អំពី​ប្រយោជន៍​ដ៏​​សំខាន់ ព្រោះ​មក​អំពី​មាន​កល្យាណមិត្ត មាន​សេចក្តី​ផ្តើម​ដូច​ត​ទៅ ៖ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ តថាគត​រំពឹង​រក​មិន​ឃើញ​សភាវៈ​ដទៃ សូម្បី​តែ​សភាវៈ ១ ដែល​ញ៉ាំង​ពួក​កុសល​ធម៌ មិន​ទាន់​​កើត​ឡើង​ឲ្យ​កើត​ឡើង​បាន​ក្តី ពួក​អកុសល​ធម៌ ដែល​កើត​ឡើង​ហើយ ឲ្យ​សាបសូន្យ​ទៅ​ក្តី ដូច​ការ​មាន​កល្យាណ​​មិត្ត​នេះសោះ​ឡើយ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ កាល​បើ​បុគ្គល​មាន​កល្យាណ​មិត្ត ពួក​កុសលធម៌​ដែល​មិន​ទាន់​កើត​ឡើង ក៏​រមែង​កើត​ឡើង​បាន​ផង ពួក​អកុសល​ធម៌ ដែល​កើត​ឡើង​ហើយ រមែង​សាប​សូន្យ​ទៅ​ផង ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤០ ទំព័រ ៣៣ នៅក្នុង បមាទាទិ​វគ្គ​ទី ៩ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង អំពី​ប្រយោជន៍​ដ៏​ច្រើន ព្រោះ​មក​អំពី​មាន​កល្យាណ​មិត្ត មាន​ដូច​តទៅ​ ៖ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ តថាគត​រំពឹង​រក​មិន​ឃើញ​សភាវៈ​ដទៃ សូម្បី​តែ​សភាវៈ ១ ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដើម្បី​ប្រយោជន៍​​ច្រើន ដូច​ការ​មាន​កល្យាណ​មិត្ត​នេះ​សោះ​ឡើយ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ មាន​តែ​ការ​មាន​នូវ​កល្យាណ​មិត្ត​នេះ​ឯង ទើប​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ច្រើន ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤០ ទំព័រ ៤២ ក្នុង វគ្គទី ១០ ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​ថា ៖ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ តថាគត​រំពឹង​រក​មិន​ឃើញ​សភាវៈ​ដទៃ សូម្បី​តែ ១ ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដើម្បី​ឋិត​នៅ មិន​វិនាស មិន​អន្តរធាន​នូវ​ព្រះសទ្ធម្ម ដូច​ការ​មាន​កល្យាណ​មិត្ត​នេះ​សោះ​ឡើយ ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ មាន​តែ​ការ​មាន​នូវ​​កល្យាណមិត្ត​នេះ​ឯង ទើប​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដើម្បី​ឋិត​នៅ មិន​វិនាស​ មិន​អន្តរធាន​នូវ​ព្រះសទ្ធម្ម ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤០ ទំព័រ ៣៧ ក្នុង វគ្គទី ១០ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​ថា ៖ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ តថាគត​រំពឹង​រក​មិន​ឃើញ​នូវ​អង្គ​ដទៃ ដែល​ជា​អង្គ​ខាង​ក្រៅ ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ប្រយោជន៍​​ច្រើន ដូច​ការមាន​កល្យាណ​មិត្ត​នេះ​សោះ​ឡើយ ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ មាន​តែ​ការ​មាន​នូវ​កល្យាណ​មិត្ត​នេះ​ឯង ទើប ( ជា​អង្គ​ខាង​ក្រៅ ) ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ច្រើន ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៥៣ ទំព័រ ១៥ ទុតិយសេក្ខ​សូត្រ ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​អំពី​ព្រះ​សេក្ខៈ ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​​ចម្រើន​ព្រោះ​មាន​កល្យាណ​មិត្ត ខ្លឹម​សារ​មាន​ទាំង​ស្រុង​ដូច​ត​ទៅ ៖ ខ្ញុំ​បាន​ស្តាប់​មក​ថា ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ​ទ្រង់​ត្រាស់​ហើយ ព្រះ​អរហន្ត​សម្តែង​ហើយ ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ កាល​បើ​​ភិក្ខុ​ជា​សេក្ខៈ មិន​ទាន់​សម្រេច​អរហត្តផល​នៅ​ឡើយ ហើយ​ប្រាថ្នា​ធម៌​ជាទី​ក្សេម​ចាក​យោគៈដ៏​ប្រសើរ ម្នាល​ភិក្ខុ​​ទាំង​ឡាយ តថាគត​ធ្វើ​បច្ច័យ​ខាង​ក្រៅ​ឲ្យ​ជា​ហេតុ​ហើយ មិន​ឃើញ​ហេតុ​ដទៃ សូម្បី​តែហេតុ​មួយ​ដែល​មាន​ឧបការៈ ច្រើន​យ៉ាង​នេះ ឲ្យ​ដូច​ជា​ភាព​នៃ​បុគ្គល​មាន​កល្យាណមិត្ត​នេះ​ឡើយ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ភិក្ខុ​មាន​កល្យាណមិត្ត ទើប​លះ​បង់​អកុសល ចម្រើន​កុសល​បាន ។ លុះ​ព្រះមាន​ព្រះភាគ ទ្រង់​សម្តែង​សេចក្តី​នុ៎ះ​ហើយ ។ ទ្រង់​ត្រាស់​​គាថា​ព័ន្ធនេះ ក្នុង​ព្រះសូត្រ​នោះ​ថា ៖ កល្យាណមិត្តោ យោ ភិក្ខុ សប្បតិស្សោ សគារវោ ករំ មិត្តានំ វចនំ សម្បជានោ បតិស្សវោ បាបុណេ អនុបុព្វេន សព្វសំយោជនក្ខយន្តិ ។ ភិក្ខុ​ណា មាន​កល្យាណ​មិត្ត មាន​សេចក្តី​កោត​ក្រែង​ប្រកប​ដោយ​សេចក្តី​គោរព ធ្វើ​តាម​ពាក្យ​របស់​កល្យាណមិត្ត​​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​ដឹង​ខ្លួន មាន​ស្មារតី ភិក្ខុ​នោះ ទើប​គួរ​ដល់​នូវ​កិរិយា​អស់​សំយោជនៈ​ទាំង​ពួង ដោយ​​លំដាប់​បាន ។ សេចក្តី​នេះ ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ បាន​ត្រាស់​ទុក​ហើយ ខ្ញុំ​បាន​ស្តាប់​មក​ហើយ​ដូច្នេះ​ឯង ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤៩ ទំព័រ ៤ នៅ​ក្នុង សម្ពោធិ​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែង​អំពី​ពួក​ធម៌​ជា​ចំណែក​នៃ​ការ​​ត្រាស់​ដឹង ៥ យ៉ាង រួច​ហើយ​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​អំពី​អានិសង្ស​នៃ​ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ ៤ យ៉ាង​ជា​បន្ត ៖ ១. ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ហេតុ​នេះ​រមែង​កើត​ប្រាកដ​ដល់​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​មិត្ត​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ សម​គប់​នឹង​មិត្ត​ល្អ គឺ ភិក្ខុ​នោះ​នឹង​បាន​ជា​អ្នក​មាន​សីល សង្រួម​ក្នុង​បាតិមោក្ខសំវរៈ បរិបូណ៌​ដោយ​អាចារៈ និង​គោចរៈ ជា​អ្នក​ឃើញ​ភ័យ​​ក្នុង​ទោស​ទាំង​ឡាយ សូម្បី​បន្តិច​បន្តួច សមាទាន​សិក្សា​ក្នុង​សិក្ខា​បទ​ទាំង​ឡាយ ។ ២. ម្នាលភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ហេតុ​នេះ​រមែង​កើត​ប្រាកដ​ដល់​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​មិត្ត​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ សម​គប់​នឹង​មិត្ត​ល្អ គឺ​​ភិក្ខុ​នោះ​នឹង​បាន​ជា​អ្នក​បាន​តាម​ប្រាថ្នា បាន​ដោយ​មិន​លំបាក បាន​ដោយ​ងាយ នូវ​កថាមាន​សភាព​យ៉ាង​នេះ ដែល​​ជា​កថា​ផូរ​ផង់ ជាទី​សប្បាយ​ទូលាយ​ចិត្ត គឺ​អប្បិច្ឆកថា សន្តុដ្ឋិកថា បវិវេកកថា អសំសគ្គកថា វីរិយារម្ភកថា សីលកថា សមាធិកថា បញ្ញាកថា វិមុត្តិកថា វិមុត្តិញ្ញាណ​ទស្សនកថា ។ ៣. ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ហេតុ​នេះ​រមែង​កើត​ប្រាកដ​ដល់​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​មិត្ត​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ សម​គប់​នឹង​មិត្ត​ល្អ គឺ​ភិក្ខុ​នោះ​នឹង​បាន​ជា​អ្នក​ប្រារព្ធ​នូវ​សេចក្តី​ព្យាយាម ដើម្បី​លះ​បង់​នូវ​ពួក​អកុសលធម៌​ចេញ ដើម្បី​ញ៉ាំង​ពួក​កុសល​ធម៌​ឲ្យ​កើត​ឡើង ជា​អ្នក​មាន​កម្លាំង​មាន​សេចក្តី​ប្រឹង​ប្រែង ខ្ជាប់​ខ្ជួន មិន​ដាក់​ធុរៈចោល ក្នុង​កុសល​ធម៌​ទាំង​ឡាយ។ ៤. ម្នាលភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ហេតុ​នេះ​រមែង​កើត​ប្រាកដ​ដល់​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​មិត្ត​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ សម​គប់​នឹង​មិត្ត​ល្អ គឺ​​ភិក្ខុ​នោះ​នឹង​បាន​ជា​អ្នក​មាន​បញ្ញា ប្រកប​ដោយ​បញ្ញា ដែល​អាច​កំណត់​នូវ​ការ​កើត​ឡើង និង​ការ​វិនាស​ទៅ ( នៃ​​ខន្ធ​បញ្ចកៈ ) ជា​គ្រឿង​ទម្លាយ​នូវ​កិលេស​ដ៏​ប្រសើរ ជា​ធម្មជាតិ​កម្ចាត់​បង់​នូវ​កិរិយា​អស់​ទៅ​នៃ​ទុក្ខ​ដោយ​ប្រពៃ ។ អានិសង្ស​នៃ​ការ​មាន​មិត្ត​ល្អ​ទាំង ៤ យ៉ាង​នេះ សុទ្ធ​តែ​ជា​ពួក​ធម៌​ជា​ចំណែក​នៃ​ការ​ត្រាស់​ដឹង រួម​នឹង​ការ​មាន​មិត្ត​​ល្អ មាន​សម្លាញ់​ល្អ សម​គប់​នឹង​មិត្ត​ល្អ មួយ​ទៀត ដែល​ជា​ប្រធាន ទើប​បាន​ពួក​ធម៌​ជា​ចំណែក​នៃ​ការ​ត្រាស់​ដឹង​ត្រូវ​​ជា ៥ ។ ជា​ចុង​បញ្ចប់​នៃ​ព្រះសូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែង​ថា ៖ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ មួយ​ទៀត ភិក្ខុ​នោះ​តាំង​នៅ​ក្នុង​ធម៌​ទាំង ៥ នេះ​ហើយ គប្បី​ចម្រើន នូវ​ធម៌ ៤ យ៉ាង​ត​ទៅ​​ទៀត គឺ ១. ចម្រើន​អសុភ ដើម្បី​លះរាគៈ ២. ចម្រើន​មេត្តា ដើម្បី​លះ​ព្យាបាទ ៣. ចម្រើន​អានាបានស្សតិ ដើម្បី​ផ្តាច់​ផ្តិល​នូវ​វិតក្ក ៤. ចម្រើន​អនិច្ចសញ្ញា ដើម្បី​ដក​ចោល​នូវ​អស្មិមានះ ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ សេចក្តី​សំគាល់​ថា​ មិន​មែន​ខ្លួន រមែង​ប្រាកដ​ដល់​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​សេចក្តី​សំគាល់​ថា​មិន​ទៀង ។ ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​សេចក្តី​សំគាល់​ថា​មិន​មែន​ខ្លួន រមែង​ដល់​នូវ​ព្រះនិព្វាន​ជា​គ្រឿង​ដក​ចោល​នូវ​អស្មិមានះ​ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤៨ ទំព័រ ២៤៤ នៅ​ក្នុង ទីឃជាណុ​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែង​ការ​មាន​មិត្តល្អ គឺ​បាន​​សន្ទនា​ធម៌​ជា​មួយ​នឹង​អ្នក​មាន​បញ្ញា សីល ចាគៈ បញ្ញា នាំ​ឲ្យ​បាន​សម្រេច​នូវ​ប្រយោជន៍​បច្ចុប្បន្ន ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ១៩ ទំព័រ ៧២ នៅ​ក្នុង សិង្គាលក​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​សម្តែង​អំពី​អបាយ​មុខ គឺ​ប្រធាន​នៃ​សេចក្តី​​វិនាស ក្នុង​នោះ​មាន​ការ​សេពគប់​បាប​មិត្ត​មួយ​ផង​ដែរ ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤៨ ទំព័រ ២៤៧ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​​សម្តែង​អំពី​បាប​មិត្ត​នាំ​ឲ្យ​មាន​នូវ​សេចក្តី​វិនាស​ដូច​គ្នា ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ១៩ ទំព័រ ៧៨ នៅ​ក្នុង សិង្គាលក​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែង​ឲ្យ​ចេះ​ជ្រើស​រើស​មនុស្ស​​ដើម្បី​សេពគប់ គឺ​មិត្ត​ដូចម្តេច​ជា​មិត្ត​ពិត មិត្ត​ដូច​ម្តេច​ជា​មិត្ត​ប្លម ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ១៩ ទំព័រ ២៦៣ នៅ​ក្នុង ទសុត្តរសូត្រ ពួក ៤ មាន​ធម៌សម្តែង​អំពី​ការ​សេពគប់​នឹង​សប្បុរស គឺ​ជា​ធម៌​មួយ​ក្នុង​ចក្កធម៌ ៤ ប្រការ ។ ចក្កធម៌ គឺ​ជាធម៌​ដែល​នាំ​ជីវិតឆ្ពោះ​ទៅ​រក​សេចក្តី​ចម្រើន​រុងរឿង ដូច​កង់​នាំ​រថ​ទៅ​កាន់ទិស​ដៅ និង​ម្យ៉ាង​ទៀត ចក្កធម៌ ៤ ប្រការ​នេះ​មាន​ឧបការ​គុណ​ដ៏​ក្រៃលែង ។ ចក្កធម៌ ៤ ប្រការ គឺ ​ ១.ការ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ដ៏​សម​គួរ ២. ការ​សេពគប់​នឹង​សប្បុរស ៣. ការ​តម្កល់​ខ្លួន​ដោយ​ប្រពៃ ៤. ភាព​ជា​អ្នក​បាន​​ធ្វើ​បុណ្យ​ទុក​ក្នុង​កាល​មុន ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤២ ទំព័រ ៧៩ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែង ចក្កសូត្រ មាន​ធម៌ ៤ យ៉ាង​នេះ​ឯង ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៤៣ ទំព័រ ២៦២ និង ២៦៣ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​នូវ​ធម៌ ៤ គឺ ១. ការ​សេព​គប់​នឹង​សប្បុរស ២. ការ​ស្តាប់​ធម៌​របស់​សប្បុរស ៣. ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ដោយ​ឧបាយ ៤. ប្រតិបត្តិ​ធម៌​ដ៏​សម​គួរ​តាម​ធម៌ ។ ធម៌​ទាំង ៤ ប្រការ​នេះ គឺ​នៅ​ក្នុង បញ្ញាវុឌ្ឍិសូត្រ ទ្រង់ត្រាស់​ថា​ជា​ធម៌​នាំ​ឲ្យ​ចម្រើន​នូវ​បញ្ញា និង​នៅ​ក្នុង ពហុការ-សូត្រ ទ្រង់​ត្រាស់​ថា ជា​ធម៌​មាន​ឧបការៈ​ច្រើន​ដល់​មនុស្ស ។ ក្នុង​បិដកលេខ ៣៩ ទំព័រ ៧៣ នៅ​ក្នុង ទុតិយសារីបុត្ត​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែង​ថា ការ​សេព​គប់​នឹង​​សប្បុរស ជា សោតាបត្តិយង្គ ១ ។ សោតាបត្តិយង្គ គឺ​ជា​គុណ​សម្បត្តិ​ដែល​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​បាន​ជា​សោតាបន្នបុគ្គល មាន ៤ យ៉ាង បាន​ដល់​បញ្ញា​វុឌ្ឍិធម៌ ឬ​ឧបការ​ធម៌​ហ្នឹង​ឯង ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៥០ ទំព័រ ៥១ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្តែង​នូវ នាថករណធម៌ ១០ យ៉ាង ក្នុង ១០ យ៉ាង​នោះ មាន​​ការ​មាន​នូវ​កល្យាណ​មិត្ត​មួយ​ផងដែរ ជា​ធម៌​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​មនុស្ស​ពឹង​ខ្លួន​ឯង​បាន ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ១៩ នៅ​ក្នុង សង្គីតិសូត្រ និង​នៅ​ក្នុង ទសុត្តរសូត្រ ពួក ១០ មាន​នាថករណ​ធម៌​ដូច​គ្នា​ដែរ ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៥៤ ទំព័រ ៨៥ នៅ​ក្នុង មង្គល​សូត្រ ព្រះអង្គ​ទ្រង់ត្រាស់​សម្តែងថា ៖ អសេវនា ច ពាលានំ បណ្ឌិតានញ្ច សេវនា បូជា ច បូជនីយានំ ឯតម្មង្គលមុត្តមំ ។ ការ​មិន​សេពគប់​បុគ្គល​ពាល​ទាំងឡាយ ១ ការ​សេព​គប់​បណ្ឌិត​ទាំង​ឡាយ ១ ការ​បូជា​ដល់​បុគ្គល​ដែល​គួរ​បូជា​ទាំង​​ឡាយ ១ នេះ​ជាមង្គល​ដ៏​ឧត្តម ។ ក្នុង​បិដក​លេខ ៥២ ទំព័រ ៤ ​ក៏​មាន មង្គល​សូ្តត្រ នេះ​ដែរ ។ ដោយ ៥០០០ឆ្នាំ

ចិត្តបរមត្ថ ពាក្យថា ចិត្ត មាន​សេចក្តី​ថាៈ . ធម្មជាតិ​ណា​រមែង​គិត គឺ ដឹង​អារម្មណ៍ ធម្មជាតិ​នោះ ឈ្មោះថា​ ចិត្ត។ .​ ធម្មជាតិ​ដែល​ឈ្មោះ​ថា ចិត្ត ព្រោះ​អត្ថថា ជា​ហេតុ​ឲ្យ​សម្បយុត្តធម៌​នឹង​នូវអារម្មណ៍។ . ធម្មជាតិ​ដែល​គ្រាន់​តែ​គិត គឺ ដឹង ឈ្មោះថា ចិត្ត។ ក្នុងអដ្ឋសាលិនី ពោលទុកថាៈ យំ ចិត្តំ មនោ ហទយំ មានសំ បណ្ឌរំ មនាយតនំ មនិន្ទ្រិយំ វិញ្ញាណំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ តជ្ជា មនោវិញ្ញាណធាតុ ឥទំ ចិត្តំ។ ប្រែថាៈ ១. ធម្មជាតិ​ណា រមែង​គិត ធម្មជាតិ​នោះ ឈ្មោះ​ថា ចិត្ត ២. ធម្មជាតិ​ណា តែង​បង្អោន​ទៅ ធម្មជាតិ​នោះ ឈ្មោះថា មនោ ៣. ធម្មជាតិណា ដែល​ដឹង​អារម្មណ៍ ទុក​នៅ​ខាងក្នុង ធម្មជាតិ​នោះ ឈ្មោះថា ហទយៈ ៤. ចិត្ត នោះ​ឯង​មាន​ឆន្ទៈ គឺ ការ​ពេញ​ចិត្ត ឈ្មោះ​ថា មានសៈ។ ៥. ចិត្ត នោះ​ជា​ធម្មជាតិ​បរិសុទ្ធ ឈ្មោះ​ថា បណ្ឌរៈ ៦. មនៈ ដែល​ជា​អាយតនៈខាងក្នុង ឈ្មោះថា មនាយតនៈ ៧. មនៈ ដែល​ជាឥន្ទ្រីយ៍ ឈ្មោះថា មនិន្ទ្រីយ៍ ៨. ធម្មជាតិ ដែល​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​អារម្មណ៍ ឈ្មោះថា វិញ្ញាណ ៩. ខន្ធ គឺ កង​នៃ​វិញ្ញាណ ឈ្មោះ​ថា វិញ្ញាណ​ក្ខន្ធ ១០. មនៈ ដែល​ជា​ធាតុ​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​អារម្មណ៍ ឈ្មោះថា មនោវិញ្ញាណធាតុ ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​ត្រង់​ទំព័រ​ទី ១២ នៃ​សៀវភៅ ព្រះអភិធម្មសង្គហ បរិច្ឆេទទី១​ របស់​លោកគ្រូ​ រស់ សុផាត ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

រឿង​ប្តី​ប្រពន្ធ ជារឿងធម្មតារបស់អ្នកគ្រប់គ្រងផ្ទះ ។ ព្រះអរិយបុគ្គល ២ ពួក គឺ​ព្រះសោតាបន្ន និងព្រះ​សក​ទា​គាមីដែលមិនបានបួស ក៏នៅ​គ្រប់​គ្រង​ផ្ទះ​ដែរ ។ បើប្តីប្រពន្ធ​ជាទូទៅ មានកល្យាណសីល និង​កល្យាណ​ធម៌ហើយ គ្រួសារ​នោះ​ឯង ក៏រមែង​មាននូវ​សេចក្តីសុខតាម​លោកិយវិស័យ ។ ជាធម្មតារបស់បុថុជ្ជន តែងមានល្អផង មិនល្អផង ព្រោះហេតុដូច្នេះ ទើប​មាន​ការអាក់អន់ចិត្តនឹងគ្នា ឬប៉ះខ្ទប់គ្នា​ដូចអណ្តាតនិងធ្មេញ ។ ប្តី​ប្រពន្ធ​ដែលនៅជាមួយគ្នា មានសេចក្តីសុខ ឬមានទុក្ខនោះ វា​អាស្រ័យ​​ហេតុ គឺស្នេហ៍ និង ស្នៀត ។ -ស្នេហ៍ គឺជាជ័រស្អិតធ្វើឲ្យប្តីប្រពន្ធស្រឡាញ់ ដូចជាពាក្យពីរោះ ពាក្យពិត និយាយក្នុងរឿងដែលគួរនិយាយ ស្លៀកពាក់តែងខ្លួនស្អាតបាត រៀប​រយ​ជា​និច្ច ព្យាយាមក្នុងការងារដែលជាតួនាទីរបស់ខ្លួនជាដើម ។ ជាប្តីប្រពន្ធត្រូវធ្វើការដាំស្ល បោកគក់ខោអាវ បោសផ្ទះសម្បែង សម្អាតបន្ទប់ មិនហួង​ហែង​ហួសហេតុ មិនមាន​ចិត្តចង្អៀតពេក មិន​ទាស់​ទែង​ជា​មួយ​ញាតិ​មិត្ត​របស់ប្តី គោរពប្រណិប័តន៍ចំពោះឪពុកម្តាយក្មេក និងប្តីជានិច្ច ចេះ​ក្រែង​ចិត្ត​អ្នកដទៃ ស្មោះត្រង់ចំពោះប្តី ដាច់​ខាត​គឺ​កុំ​លេង​ល្បែង​ស៊ី​សង​ និង​ត្រូវ​ចេះ​ដឹង​ក្នុងការចាយវាយជាដើម ។ ជាប្តីវិញ ត្រូវព្យាយាមធ្វើការរកទ្រព្យសម្បត្តិ វៀរចាកគ្រឿងញៀន អបាយមុខ​សព្វគ្រប់ ធ្វើខ្លួនឲ្យជាប្តីល្អ និងជា​ឪពុកល្អ ស្មោះ​ត្រង់​ព្រម​ដោយ​ក្តី​អាណិត​ចំពោះភរិយាខ្លួនរហូត យ៉ាងនេះជាដើមដែរ ។ ប្តីប្រពន្ធ ត្រូវសិក្សាឲ្យយល់ដល់ចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក ហើយ​ព្យាយាម​ថ្នម​ចិត្ត​គ្នា ជាមនុស្សយល់ហេតុផង កុំចេះ​តែតាមចិត្តរបស់ខ្លួន ជា​ពិសេស​ត្រូវ​ចេះ​នឹករលឹកដល់គុណ គឺ សេចក្តីល្អរវាងគ្នានឹងគ្នា ។ -ស្នៀត គឺជាល្បិចកិច្ចកល មាយាលាក់ពុត នាំឲ្យមាននូវអពមង្គល រហូត​ដល់​ពេលជួបគ្នាមានតែជេរ ឬមុខ​ក្រញូវ រអ៊ូរទាំដាក់គ្នា គេច​មុខ​មិន​ចង់​ជួប​គ្នា មិនចង់ចូលផ្ទះ … ។ វិធីបដិបត្តិ ជាដំបូង ត្រូវសង្កេតពិនិត្យខ្លួនឯងជាមុនថា ហេតុដែលកើតឡើងនេះ កើត​មក​ពីអ្វី ? អ្នកណា​ជាអ្នក​បង្កឡើង ? បើឃើញថាមកពីយើង ក៏ត្រូវ​ព្រម​ទទួល​និងប្រញាប់​សម្រេច​ចិត្តកែ​ខៃឲ្យ​បានទាន់ពេល ។ បើបញ្ហានោះ ទាក់ទងនឹងម្ខាងទៀត ក៏សូមឲ្យប្រឹក្សារកការដោះស្រាយ ម្នាក់ៗ​ ជាមនុស្ស គឺត្រូវតែ​ជាអ្នក​យល់​ហេតុយល់ផល តែ​បើ​ដោះ​ស្រាយ​មិន​បាន គឺអាចប្រឹក្សាជាមួយអ្នកចេះដឹងតទៅទៀត ។ ឧបសគ្គសំខាន់ ដែលធ្វើឲ្យប្តីប្រពន្ធបែកបាក់គ្នា ឬនៅជាមួយគ្នាមិនបានសុខ ក៏គឺទិដ្ឋិមានះ រឹងរូស ឃើញតែពីខ្លួន​ឯងពេករហូតដល់ខ្វះមេត្តា ខ្វះ​ការ​ប្រាថ្នា​ល្អដល់គ្នា ។ ម្យ៉ាងទៀត គឺការមិនចេះទទួលកំហុស ចេះទទួលត្រូវតែម្យ៉ាង ហើយ​ច្រើន​តែ​បន្ទោសអ្នក​ដទៃដែល​ខុស​នោះមិន​ដា់ច់ពីមាត់ និយាយដដែលៗ បើ​ខ្លួន​ឯងធ្វើខុសវិញមិនព្រមទទួលឡើយ ហើយបិទ​បាំងទៀតផង ។ ចំពោះបុថុជ្ជន ថាឲ្យធ្វើអ្វីមិនចេះខុសនោះគ្មានឡើយ លើក​លែង​តែ​មិន​ធ្វើ​អ្វី​សោះ ឯការមិនធ្វើអ្វីសោះនោះ វាជា​កំហុសមួយដោយឡែកផ្សេងទៀត ។វិស័យមនុស្សល្អ កាលបើធ្វើខុសហើយ រមែងទទួលកំហុស និង​ព្រមកែប្រែ មិនឲ្យខុសដដែលៗ ឡើយ ។ មនុស្សដែលធ្វើខុសហើយ ​មិនព្រមទទួលកំហុស ជា​មនុស្ស​ខូច​សុខភាព​ផ្លូវ​ចិត្ត នៅទីណា ជាមួយអ្នកណា ក៏ក្តៅ​ក្រហាយទីនោះ ព្រោះ​បើ​មាន​កំហុស​អ្វី​មួយកើតឡើង ចេះតែបន្ទោសអ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ លុះដល់​មាន​ត្រូវ មានល្អ​វិញ ក៏ប្រញាប់ទទួលខ្លួនឯង មនុស្សប្រភេទនេះ មាននៅក្នុងគ្រួសារណា គ្រួសារ​នោះ​ រកសន្តិ​សុខ​បានដោយ​លំបាក ។ ព្រោះហេតុដូច្នោះ គូ​ប្តី​ប្រពន្ធ​ណា​ត្រូវ​ការ​សេចក្តី​សុខ​ក្នុង​ការ​គ្រប់​គ្រង​ផ្ទះ​រួម​គ្នា​ ត្រូវបណ្តុះ​គុណធម៌​ក្នុងការ​គ្រប់​គ្រងផ្ទះ ឲ្យមានទៅវិញទៅមក យ៉ាងនេះ ជីវិតគូស្នេហ៍រមែងដើរទៅតាមផ្លូវ ដែលរោយ​ទៅដោយ​ត្របក​ផ្កាកុលាប ពោល​គឺមង្គលជីវិតជាពិតប្រាកដហោង ។ គោលធម៌បដិបត្តិ ត្រូវបដិបត្តិគោលធម៌ ៣ គឺត្រូវមានសីល ៥ ព្រមដោយកល្យាណធម៌ ត្រូវ​វៀរចាកអបាយមុខ ៦ យ៉ាង និង​ត្រូវ​មាននូវឃរាវាសធម៌ ៤ យ៉ាង ។ ក្រុមទី ១ សីល ៥ ព្រមដោយកល្យាណធម៌ ក្រុមទី ១ ត្រូវហ្វឹកហាត់ឲ្យបាន ៖ ១. មិនសម្លាប់សត្វគ្រប់ជីវិតទាំងអស់ ហើយ​ចម្រើន​នូវ​មេត្តា​ករុណា​ឲ្យ​ដល់​ព្រម ។ ២. មិនធ្វើចោរកម្មគ្រប់យ៉ាង ហើយ​ដល់​ព្រម​ដោយ​ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ដោយ​ប្រពៃ ។ ៣. មិនប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាម ដល់ព្រមដោយក្តីសន្តោស គឺ​ព្រម​ល្មម​ចិត្ត​តែ​ជា​មួយ​នឹងគូគ្រង​របស់ខ្លួន​ប៉ុណ្ណោះ មាននូវកាមសំវរ គឺការ​សង្រួម​ក្នុង​កាមគុណ​ទាំងឡាយ ។ ៤. មិននិយាយកុហក ព្រមទាំងមាននូវសច្ចៈ ។ ៥.​មិនបរិភោគទឹកស្រវឹងគ្រឿងញៀន អប់រំ​ស្មារតី​សេចក្តី​មិន​ប្រមាទ​ឲ្យ​ដល់​ព្រម ។ ក្រុមទី ២ អបាយមុខ ៦ យ៉ាង ក្រុមទី ២ នេះ ត្រូវវៀរឲ្យបានជាដាច់ខាត ៖ ១. សេពគ្រឿងញៀនស្រវឹងបំផ្លាញស្មារតី ។ ២. ការប្រព្រឹត្តអនាចារក្នុងរឿងមេថុនធម្ម ។ ៣. លេងល្បែងភ្នាល់ ។ ៤. ដើរលេងមិនស្គាល់ពេលវេលា ។ ៥. សេពគប់មនុស្សអាក្រក់ជាមិត្ត ។ ៦. ខ្ជិលច្រអូសក្នុងការងារ ។ ក្រុមទី ៣ ឃរាវាសធម៌ ៤ យ៉ាង ក្រុមទី ៣ នេះ គួរឲ្យមានជាប្រចាំចិត្ត ៖ ១. សច្ចៈ ស្មោះត្រង់ពិតប្រាកដដល់គ្នា ។ ២. ទមៈ ហ្នឹកហាត់ទូន្មានចិត្តរាល់ថ្ងៃ ។ ៣. ខន្តិ ចេះអត់ធន់ តស៊ូមិនខ្លាចលំបាក ។ ៤. ចាគៈ ចេះឲ្យទាន និងចេះលះបង់ ។ បើគ្រួសារណា ទាំងប្តី ទាំងប្រពន្ធបដិបត្តិបាននូវធម៌ ៣ ក្រុមនេះ គឺក្រុមទី ១ ហ្វឹកហាត់សម្រេចបាន ក្រុមទី ២ វៀរចាកបាន និងក្រុមទី ៣ កើត​មាន​ជា​ប្រចាំ​ចិត្ត ជីវិតពិតជាមាននូវសេចក្តីសុខ តាមវិស័យ​របស់​បុថុជ្ជន​ដែលជា​មនុស្សល្អ ។ សូមត្រួតត្រាពិនិត្យមើល តើអាត្មាអញបដិបត្តិមានការខ្វះខាតក្នុងធម៌៣ក្រុម​នេះដែរឬទេ ឬក៏សង្កេត​ឃើញ​មាន​បញ្ហាចេញពីប្រភពផ្សេងទៀតដូចជា ៖ -ការរអ៊ូរទាំ និយាយច្រើន ចំណុចនេះដោយច្រើនគឺមាននៅលើស្ត្រីជាភរិយា ឬជាមាតា ចំណែក​បុរស​ជា​ស្វាមី ឬជាបិតាក៏មានដែរ តែ​តិច​តួចទេ ។ ដើម​ហេតុព្រោះមនុស្សក្នុងផ្ទះមិនរួមដៃជួយ អ្វីៗ ត្រូវធ្លាក់មករកតែម្នាក់ ទាំង​ការ​ក្រៅ ការ​ក្នុង ដោះ​ស្រាយមិនចេញកើតរោគសរសៃប្រសាទ ។ ដំណោះស្រាយ ទាំងម៉ែទាំងឪទាំងកូន ត្រូវរួមដៃគ្នា អ្វីគួរជួយបានធ្វើបាន ក៏ជួយទៅធ្វើទៅ​ ។ មេផ្ទះដែលឆ្លាត មិនត្រូវ​ចង​ការ​ងារ​ក្នុងផ្ទះសម្រាប់តែខ្លួនឯង អ្នកណាៗ ធ្វើមិនត្រូវចិត្តនោះទេ គួរបង្រៀនកូនៗ ឲ្យចេះដឹង ហើយ​ឲ្យ​កូន​ធ្វើនូវកិច្ច​ការនោះជំនួសខ្លួន ។ គ្រប់គ្នាត្រូវយល់ដឹងថា ការងារអ្វីក៏ដោយ បើ​យើង​ធ្វើ​ទៅ​ហើយ​មាន​ផល​ឲ្យ​បាន​សុខទាំងអស់គ្នា ការងារនោះយើង​ត្រូវរីករាយនឹងធ្វើ ព្រោះ​ជា​បុណ្យ​ក្នុង​ជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ។ -ការធ្វើអ្វីស្រេចតែចិត្តខ្លួនឯងចំណុចនេះ គឺចូលចិត្តធ្វើអ្វីផ្តាច់ការ មិនប្រឹក្សាគ្នាជាមុន ។ ប្តីប្រពន្ធ ទោះ​បី​ថា​មានរូបរាង​ផ្សេងគ្នា​តែគួរ​មាន​បេះ​ដូង​ជា​មួយ​គ្នា​ទើប​ក្នុង​ផ្ទះ​មាន​សន្តិសុខ​។ ប្តីប្រពន្ធត្រូវតែជាមនុស្សយកហេតុផលជាសំខាន់ កុំ​ធ្វើ​អ្វីៗ ស្រេចតែ​ចិត្ត​ចង់ កុំអាងខ្លួនឯងឲ្យជ្រុល ពិតមែនតែមិនបានធ្វើឲ្យគ្រួសារបែកបាក់គ្នា តែ​ត្រូវ​​ដេក​បែរខ្នងដាក់គ្នា ព្រោះ​ហេតុមិនសប្បាយចិត្ត ។ ដំណោះស្រាយ ត្រូវគ្រប់គ្រងចំណង់ មុនធ្វើឬនិយាយ ត្រូវ​មាន​សតិ​និង​បញ្ញា​គ្រប់​គ្រង​ជានិច្ច ត្រូវចេះក្រែងចិត្ត ក្រែងរឿង អ្វី​ដែលរង្កៀសហើយត្រូវកុំធ្វើកុំនិយាយ ត្រូវ​​លះ​ទិដ្ឋិមានះ និងឧបានទានចេញពីចិត្ត ដោយយកហេតុផល និង​ភាព​ត្រឹម​​ត្រូវ​ជា​គោលបដិបត្តិ ។ ( មេរៀន​ជីវិត ) ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ធម្មោ ហវេ រក្ខតិ ធ ម្មចារឹ ធម្មោ សុចិណ្ណោ សុខមាវហាតិ ឯសានិសំសោ ធម្មេ១ សុចិណ្ណេ ន ទុគ្គតឹ គច្ឆតិ ធម្មថារី ។ សុចរិតធម៌ តែង​រក្សា​នូវ​អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​សុចរិតធម៌(នោះ​ឯង), សុចរិតធម៌​ដែល​គេ​បាន​សន្សំ​ល្អ​ហើយ តែង​នាំ​យក​សេចក្ដី​សុខ​មក​ផ្ដល់​ផល​ឲ្យ​, នេះ​ជា​អានិសង្ស​នៃ១ធម៌​ដែល​គេ​បាន​អប់រំ​សន្សំ​ហើយ​, អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ធម៌ រមែង​តែង​មិន​ទៅ​កាន់​ទុគ្គតិ​ឡើយ។ ពាក្យ​កាព្យ​ឲ្យ​ងាយ​ចាំ (ពាក្យ​៩) ធម៌​សុចរិត តាម​ការណ៍​ពិត តែង​រក្សា, នូវ​ជន​ណា ដែល​ប្រព្រឹត្ត នូវ​ធម៌​នោះ, ធម៌​សុចរិត ដែល​បណ្ឌិត សន្សំ​ស្មោះ, ពុំ​ដែល​ផ្សោះ តែង​នាំ​សុខ មក​ផ្ដល់​ឲ្យ។ នេះ​គឺ​ជា អានិសង្ស ការ​ផ្ចង់​ចិត្ត, ខំ​ប្រព្រឹត្ត សន្សំ​ធម៌ ពុំ​ដែល​ធ្លោយ, រី​បុគ្គល អ្នក​ប្រព្រឹត្ត_ ធម៌​ពុំ​ខ្សោយ, លុះ​ជាតិ​ក្រោយ តែង​បាន​សោយ សុខ​សួគ៌ា, រឿង​ពី​ព្រេង ព្រះ​សម្ដែង ប្រាប់​បញ្ជាក់, ថា​មាន​អ្នក ប្រព្រឹត្ត​ធម៌ សុចរិតា, ពូជ​ធម្មបាល ឥត​មាន​សល់ រូប​ជន​ណា, ទាំង​អស់​គ្នា សុទ្ធ​តែ​មាន អាយុ​វែង។ ជន​ណា​បាន_ ប្រព្រឹត្ត​ធម៌ នេះ​ទៀង​ទាត់, ពុំ​ដែល​ភ្លាត់ តែង​រស់​នៅ យូរ​អង្វែង, ដូច​ភាសិត ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ ទ្រង់​សម្ដែង, ជន​នោះ​ឯង តែង​បាន​សុខ ប្រសើរ​ហោង៕៚ វត្ត​ឧណ្ណាលោម ក្រុង​ភ្នំពេញ, ថ្ងៃ​ពុធ ទី​២៤ កក្កដា ២៥១២ (១៩៦៨) សម្ដេច​ព្រះសង្ឃរាជ ជ.ណ. ជោតញ្ញាណោ ប.អ.ស. – អ.ម.រ. ស្រង់​ពី​​សៀវភៅ​ស្នា​ព្រះហស្ត​ក្រោយ​បង្អស់​នៃ​សម្ដេច ព្រះមហាសុមេធាធិបតី ជួន ណាត ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

កណ្តកោ បន្លា មាន ១០ យ៉ាង គឺ ១. បវិវេការាមស្ស សង្គណិការាមតា កណ្តកោ សភាពជាអ្នក​ត្រេក​អរ​ក្នុង​ពួកគណៈ ជាបន្លា​របស់បុគ្គលដែលមាន​សេចក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់​ជា​ទីត្រេកអរ ២. អសុភនិមិត្តានុយោគំ អនុយុត្តស្ស សុភនិមិត្តានុយោគោ ​កណ្តកោ​ ការប្រកបរឿយៗ នូវ​សុភនិមិត្ត ជាបន្លារបស់​បុគ្គល​ដែល​ប្រកប​រឿយៗ​ នូវ​អសុភនិមិត្ត ៣. ឥន្ទ្រិយេសុ គុត្តទ្វារស្ស វិសូកទស្សនំ កណ្តកោ ការ​មើល​នូវ​សត្រូវ​ គឺ​ល្បែង​ផ្សេងៗ ជាបន្លា​របស់បុគ្គល មានទ្វារគ្រប់គ្រងហើយ ក្នុង​ឥន្ទ្រិយទាំងឡាយ ៤. ព្រហ្មចរិយស្ស មាតុគ្គាមុបចារោ កណ្តកោ ការត្រាច់ទៅជិត​មាតុគ្រាម ជា​បន្លារបស់ព្រហ្មចរិយៈ ៥. បឋមស្ស ឈានស្ស សទ្ទោ កណ្តកោ សំឡេង ជាបន្លារបស់​បឋមជ្ឈាន ៦. ទុតិយស្ស ឈានស្ស វិតក្កវិចារា កណ្តកា វិតក្ក និងវិចារ ជា​បន្លា​របស់​ទុតិយជ្ឈាន ៧. តតិយស្ស ឈានស្ស បីតិ កណ្តកោ បីតិ ជាបន្លារបស់​តតិយជ្ឈាន ៨. ចតុត្ថស្ស ឈានស្ស អស្សាសប្បស្សាសា កណ្តកា អស្សាសប្បស្សាសៈ​ ( ខ្យល់ដកដង្ហើម​ចេញ និងខ្យល់ដកដង្ហើមចូល ) ជាបន្លារបស់ចតុត្ថជ្ឈាន ៩. សញ្ញាវេទយិតនិរោធសមាបត្តិយា សញ្ញា ច វេទនា ច កណ្តកា​ សញ្ញា និងវេទនា ជាបន្លា​របស់សញ្ញាវេទយិតនិរោធសមាបត្តិ ១០. រាគោ កណ្តកោ ទោសោ កណ្តកោ មោហោ កណ្តកោ រាគៈ​ ជា​បន្លា ទោសៈ ជាបន្លា មោហៈ ជាបន្លា ( ស្រង់ចាកអង្គុត្តរនិកាយ ទសកនិបាត លេខ ៥០ ទំព័រ ២៩៤-២៩៥ ) ដោយ៥០០០ឆ្នាំ