ព្រះសាស្ដាកាលស្ដេចគង់នៅវត្តជេតពនទ្រង់ប្រារព្ធអសទិសទាន(ទានដែលឥតមានទានដទៃណាមួយប្រដូចបាន)បានត្រាស់ព្រះធម្មទេសនានេះមានពាក្យថាអាទិត្តស្មិំដូច្នេះជាដើម។
អសទិសទាននេះមានសេចក្ដីពិស្ដារហើយក្នុងអដ្ឋកថាមហាគោវិន្ទសូត្រ។ក្នុងថ្ងៃទី២អំពីថ្ងៃថ្វាយអសទិសទានភិក្ខុទាំងឡាយញ៉ាំងកថាឲ្យតាំងឡើងក្នុងធម្មសភាថា“ម្នាលអាវុសោព្រះបាទកោសលពិចារណាជ្រើសរើសលៃលកបានដឹងនូវបុញ្ញក្ខេត្តហើយទើបថ្វាយអសទិសទានដល់ព្រះអរិយសង្ឃដែលមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន”។
ព្រះសាស្ដាយាងមកហើយត្រាស់សួរថា“ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយអម្បាញ់មិញនេះអ្នកទាំងឡាយអង្គុយប្រជុំគ្នានិយាយរឿងអ្វី?”កាលពួកភិក្ខុទូលថា“រឿងនេះ”ទើបព្រះសាស្ដាត្រាស់ថា“ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយមិនជាអស្ចារ្យទេដែលព្រះរាជាពិចារណាលៃលកជ្រើសរើសហើយញ៉ាំងទានឲ្យតាំងនៅក្នុងបុញ្ញក្ខេត្តដ៏ប្រសើរនោះសូម្បីបោរាណកបណ្ឌិតទាំងឡាយក៏បានពិចារណាលៃលកជ្រើសរើសហើយឲ្យមហាទានដែរ”ដូច្នេះហើយទ្រង់នាំយកអតីតនិទានមកសម្ដែងថាក្នុងអតីតកាលព្រះរាជាព្រះនាមរោរុវមហារាជក្នុងរោរុវនគរទ្រង់មិនធ្វើទសរាជធម៌ឲ្យកម្រើក,ទ្រង់សង្គ្រោះប្រជានុរាស្ត្រដោយសង្គហវត្ថុ៤,ទ្រង់ឋិតនៅក្នុងឋានៈមាតាបិតាដល់មហាជន,ញ៉ាំងមហាទានឲ្យប្រព្រឹត្តទៅដល់មនុស្សកំព្រាអ្នកដំណើរវណិព្វកៈ(អ្នកពណ៌នាហើយទើបសូម)និងអ្នកស្មូម។ព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះរាជានោះមានព្រះនាមថាសមុទ្ទវិជយាព្រះនាងជាបណ្ឌិតបរិបូណ៌ដោយបញ្ញា។
ថ្ងៃមួយព្រះបាទរោរុវមហារាជសម្លឹងមើលរោងទានទ្រង់គិតថា“បដិគ្គាហកៈទាំងឡាយជាសត្វឡេះឡោះទ្រុស្តសីលបរិភោគទានរបស់យើង,ទាននោះមិនញ៉ាំងយើងឲ្យត្រេកអរឡើយ,យើងប្រាថ្នាឲ្យទានដល់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធដែលជាអ្នកមានសីលនិងជាអគ្គទក្ខិណេយ្យបុគ្គល,តែព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះលោកគង់នៅក្នុងហិមវន្តប្រទេស,អ្នកណានឹងទៅនិមន្តលោកឲ្យមក,តើយើងនឹងបញ្ជូនអ្នកណាឲ្យទៅ”គិតរួចព្រះរាជាប្រាប់សេចក្ដីនោះដល់ព្រះទេវី។
លំដាប់នោះព្រះនាងសមុទ្ទវិជយាទូលព្រះរាជាថា“បពិត្រមហារាជសូមព្រះអង្គកុំគិតឡើយ,ដោយកម្លាំងទានយើងគប្បីឲ្យដោយកម្លាំងសីលដោយកម្លាំងសច្ចៈយើងនឹងបញ្ជូនផ្កាឲ្យទៅនិមន្តព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះហើយឲ្យទានព្រមទាំងបរិក្ខារទាំងពួងដល់លោកដែលមកហើយ”។ព្រះរាជាទទួលថា“ប្រពៃហើយ”រួចទ្រង់ឲ្យរាជបុរសត្រាច់វាយស្គរស្រែកប្រកាសក្នុងនគរថា“អ្នកនគរទាំងអស់ចូរសមាទានសីល”ចំណែកព្រះរាជានិងបរិវារអធិដ្ឋានអង្គឧបោសថរួចហើយញ៉ាំងមហាទានឲ្យប្រព្រឹត្តទៅឲ្យគេយកស្មុគមាសដែលពេញដោយផ្កាម្លិះទ្រង់ចុះចាកប្រាសាទឋិតនៅត្រង់ព្រះលានហ្លួងប្រតិស្ឋានអង្គទាំង៥លើផែនដីមានមុខបែរទៅរកទិសខាងកើតស្ដេចថ្វាយបង្គំហើយត្រាស់ថា“ខ្ញុំសូមថ្វាយបង្គំព្រះអរហន្តដែលនៅក្នុងទិសខាងកើត,បើគុណយ៉ាងណាមួយរបស់ខ្ញុំមាន,សូមលោកម្ចាស់ទាំងឡាយធ្វើសេចក្ដីអនុគ្រោះខ្ញុំនិងសូមទទួលភិក្ខារបស់ខ្ញុំ”ប្រកាសរួចទ្រង់បាចផ្កា៧ក្ដាប់។ក្នុងថ្ងៃស្អែកមិនមានព្រះបច្ចេកពុទ្ធមកព្រោះក្នុងទិសខាងកើតមិនមានព្រះបច្ចេកពុទ្ធ។ក្នុងថ្ងៃទី២ព្រះរាជានមស្ការនូវទិសខាងត្បូង,ព្រះបច្ចេកពុទ្ធមិនមកសូម្បីអំពីទិសនោះ។ក្នុងថ្ងៃទី៣ព្រះរាជានមស្ការនូវទិសខាងលិច,ព្រះបច្ចេកពុទ្ធមិនមកសូម្បីអំពីទិសនោះ។ក្នុងថ្ងៃទី៤ព្រះរាជានមស្ការនូវទិសខាងជើងស្ដេចនមស្ការអារាធនាថា“ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងឡាយដែលគង់នៅឧត្តរហិមវន្តប្រទេសសូមទទួលភិក្ខារបស់ខ្ញុំ“ប្រកាសរួចទ្រង់បាចផ្កា៧ក្ដាប់។ផ្កាទាំងឡាយអណ្ដែតទៅធ្លាក់លើព្រះបច្ចេកពុទ្ធ៥០០អង្គដែលនៅនឹងញកភ្នំនន្ទមូលក៍។
ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះពិចារណាដឹងភាពដែលព្រះរាជានិមន្តខ្លួន,ថ្ងៃស្អែកនិយាយនឹងព្រះបច្ចេកពុទ្ធ៧អង្គថា“ម្នាលអ្នកនិរទុក្ខទាំងឡាយព្រះរាជានិមន្តពួកលោកពួកលោកចូរធ្វើសេចក្ដីសង្គ្រោះព្រះអង្គ”។ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំង៧អង្គនោះហោះមកតាមអាកាសចុះត្រង់រាជទ្វារ។ព្រះរាជាឃើញព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះហើយទ្រង់មានសេចក្ដីសោមនស្សថ្វាយបង្គំនិមន្តឲ្យឡើងកាន់ប្រាសាទធ្វើសក្ការៈយ៉ាងធំហើយថ្វាយទាន,កាលព្រះបច្ចេកពុទ្ធធ្វើភត្តកិច្ចរួចហើយព្រះរាជាក៏និមន្តដើម្បីប្រយោជន៍ក្នុងថ្ងៃស្អែកអស់៦ថ្ងៃទៀត,ក្នុងថ្ងៃទី៧ព្រះរាជាចាត់ចែងទាននិងបរិក្ខារទាំងពួងរៀបចំរតនៈ៧ប្រការដែលឆ្នៃហើយរៀបចំគ្រែនិងតាំងជាដើមតម្កល់ត្រៃចីវរជាដើមនិងគ្រឿងប្រើប្រាស់របស់សមណៈទាំងពួងក្នុងសំណាក់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំង៧អង្គរួចពោលថា“យើងខ្ញុំសូមថ្វាយបរិក្ខារទាំងនេះដល់លោក”ដូច្នេះហើយកាលព្រះបច្ចេកពុទ្ធធ្វើភត្តកិច្ចចប់ព្រះរាជានិងព្រះទេវីទាំងពីរឈរនមស្ការ។
លំដាប់នោះព្រះបច្ចេកពុទ្ធជាសង្ឃត្ថេរកាលធ្វើអនុមោទនាដល់ព្រះរាជានោះទើបពោល២គាថាថា
អាទិត្តស្មិំអគារស្មិំ,យំនីហរតិភាជនំ;
តំតស្សហោតិអត្ថាយ,នោចយំតត្ថឌយ្ហតិ។
កាលបើផ្ទះត្រូវភ្លើងឆេះហើយបុគ្គលនាំចេញនូវភាជន៍ណាទាន់ភាជន៍នោះរមែងបានជាប្រយោជន៍នៃបុគ្គលនោះភាជន៍ណាដែលភ្លើងឆេះក្នុងផ្ទះនោះភាជន៍មិនបានជាប្រយោជន៍នៃបុគ្គលនោះឡើយ។
ឯវមាទីបិតោលោកោ,ជរាយមរណេនច;
នីហរេថេវទានេន,ទិន្នំហោតិសុនីហតំ។
សត្វលោកកាលបើត្រូវជរានិងមរណៈឆេះយ៉ាងនេះហើយបុគ្គលគួរតែនាំចេញនូវទ្រព្យដោយកាឲ្យទាន(ព្រោះ)ទ្រព្យដែលបុគ្គលបានឲ្យហើយឈ្មោះថានាំចេញហើយដោយប្រពៃ។
ព្រះបច្ចេកពុទ្ធជាសង្ឃត្ថេរធ្វើអនុមោទនាយ៉ាងនេះហើយឲ្យឱវាទព្រះរាជាថា“បពិត្រមហារាជសូមព្រះអង្គកុំប្រមាទ”រួចហើយក៏ហោះឡើងលើអាកាសធ្វើកំពូលប្រាសាទឲ្យញែកជាពីរហោះទៅចុះនៅនឹងញកភ្នំនន្ទមូលក៍។សូម្បីបរិក្ខារដែលព្រះរាជាថ្វាយដល់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធនោះក៏អណ្ដែតទៅជាមួយនឹងលោកហើយធ្លាក់ចុះនៅនឹងញកភ្នំនន្ទមូលក៍នោះដែរ។សរីរៈរបស់ព្រះរាជានិងព្រះទេវីពេញដោយបីតិ។
ចំណែកព្រះបច្ចេកពុទ្ធដ៏សេសកាលនឹងយាងទៅបានពោលយ៉ាងនេះថា
យោធម្មលទ្ធស្សទទាតិទានំ,ឧដ្ឋានវីរិយាធិគតស្សជន្តុ;
អតិក្កម្មសោវេតរណិំយមស្ស,ទិព្ពានិឋានានិឧបេតិមច្ចោ។
សត្វណាបានឲ្យទានដល់បុគ្គលអ្នកបានធម៌បានត្រាស់ដឹងធម៌ដោយសេចក្តីព្យាយាមគឺការប្រឹងប្រែងសត្វនោះរមែងប្រព្រឹត្តកន្លងនូវវេតរណីរបស់យមៈ(នរក)បានហើយចូលទៅកាន់ទីទាំងឡាយជាទិព្វ។
ពាក្យថារមែងប្រព្រឹត្តកន្លងនូវវេតរណីសេចក្ដីថាត្រឹមតែជាប្រធានទេសនាប៉ុណ្ណោះអធិប្បាយថារមែងប្រព្រឹត្តកន្លងនូវមហានរក៨រណ្ដៅនិងឧស្សទនរក១៦រណ្ដៅ។
ទានញ្ចយុទ្ធញ្ចសមានមាហុ,អប្បាបិសន្តាពហុកេជិនន្តិ;
អប្បម្បិចេសទ្ទហានោទទាតិ,តេនេវសោហោតិសុខីបរត្ថ។
អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយពោលថាទាននិងចម្បាំងជារបស់ស្មើគ្នាពួកជនសូម្បីតិចគ្នាតែជាអ្នកស៊ូលះបង់ជីវិតរមែងឈ្នះជនច្រើននាក់បានបុគ្គលណាកាលបើជឿហើយឲ្យទានសូម្បីបន្តិចបន្តួចបុគ្គលនោះរមែងបាននូវសេចក្តីសុខក្នុងលោកខាងមុខដោយទេយ្យវត្ថុមានប្រមាណតិចនោះ។
ពាក្យថាទាននិងចម្បាំងជារបស់ស្មើគ្នាសេចក្ដីថាអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយពោលថាពិតមែនទានរមែងមិនមានដល់អ្នកដែលភ័យខ្លាចអស់,ចម្បាំងក៏រមែងមិនមានដល់អ្នកដែលភ័យខ្លាចអស់ដែរ។បុគ្គលរមែងលះបង់សេចក្ដីអាល័យក្នុងជីវិតហើយច្បាំងទើបអាចច្បាំងបាន,ទាយករមែងលះបង់សេចក្ដីអាល័យក្នុងភោគៈទើបអាចឲ្យបានដូចគ្នាដែរព្រោះហេតុនោះទាននិចម្បាំងទាំងពីរនេះទើបជារបស់ស្មើគ្នា។
វិចេយ្យទានំសុគតប្បសត្ថំ,យេទក្ខិណេយ្យាឥធជីវលោកេ;
ឯតេសុទិន្នានិមហប្ផលានិ,ពីជានិវុត្តានិយថាសុខេត្តេ។
ការពិចារណាសិនហើយទើបឲ្យព្រះសុគតទ្រង់សរសើរហើយពួកទក្ខិណេយ្យបុគ្គលណាមាននៅក្នុងជីវលោកនេះទានដែលបុគ្គលឲ្យហើយដល់ពួកទក្ខិណេយ្យបុគ្គលនុ៎ះមានផលច្រើនដូចជាពូជដែលគេសាបព្រោះក្នុងស្រែដ៏ល្អ។
យោបាណភូតានិអហេឋយំចរំ,បរូបវាទានករោតិបាបំ;
ភីរុំបសំសន្តិនតត្ថសូរំ,ភយាហិសន្តោនករោន្តិបាបំ។
បុគ្គលណាមិនបៀតបៀននូវពួកសត្វមិនធ្វើនូវបាបព្រោះ(ខ្លាច)ការតិះដៀលអំពីអ្នកដទៃអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយតែងសរសើរនូវបុគ្គលអ្នកខ្លាចបាបមិនសរសើរនូវបុគ្គលអ្នកក្លៀវក្លាក្នុងការធ្វើបាបនោះឡើយដ្បិតសប្បុរសទាំងឡាយតែងមិនធ្វើបាបព្រោះខ្លាច(ពាក្យតំណិះដំណៀលនោះ)។
ហីនេនព្រហ្មចរិយេន,ខត្តិយេឧបបជ្ជតិ;
មជ្ឈិមេនចទេវត្តំ,ឧត្តមេនវិសុជ្ឈតិ។
បុគ្គលចូលទៅកើតក្នុងពួកក្សត្រិយ៍ដោយព្រហ្មចរិយធម៌ដ៏ថោកទាបបុគ្គលចូលទៅកាន់ភាពជាទេវតាដោយព្រហ្មចរិយធម៌យ៉ាងកណ្តាលបុគ្គលបរិសុទ្ធដោយព្រហ្មចរិយធម៌ដ៏ឧត្តម។
ពាក្យថាដោយព្រហ្មចរិយធម៌ដ៏ថោកទាបសេចក្ដីថាក្នុងពាហិរតិត្ថាយតនៈ(ពាហិរសាសនាខ្លះ)សីលដែលវៀរចាកមេថុនឈ្មោះថាព្រហ្មចរិយថ្នាក់ទាប,ដោយព្រហ្មចរិយៈនោះរមែងកើតក្នុងខត្តិយត្រកូល។ឧបចារជ្ឈានឈ្មោះថាព្រហ្មចរិយថ្នាក់កណ្ដាល,ដោយព្រហ្មចរិយៈនោះរមែងកើតក្នុងទេវលោក។សមាបត្តិ៨ឈ្មោះថាព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់ឧត្តម,ដោយព្រហ្មចរិយៈនោះរមែងកើតក្នុងព្រហ្មលោក។ចំណែក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាសីលដែលបុគ្គលសមាទានដោយការប្រាថ្នាទេវនិកាយឈ្មោះថាព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់ទាប,ការកើតឡើងនៃសមាបត្តិរបស់អ្នកមានសីលបរិសុទ្ធនោះឯងឈ្មោះថាព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់កណ្ដាល,ការរក្សាសីលឲ្យបរិសុទ្ធហើយចម្រើនវិបស្សនាបានសម្រេចព្រះអរហត្តឈ្មោះថាព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់ឧត្តម។
អទ្ធាហិទានំពហុធាបសត្ថំ,ទានាចខោធម្មបទំវសេយ្យោ;
បុព្ពេវហិបុព្ពតរេវសន្តោ,និព្ពានមេវជ្ឈគមុំសបញ្ញា។
ការឲ្យទានពិតជាអ្នកប្រាជ្ញសរសើរដោយចំណែកច្រើនក៏មែនហើយតែថាចំណែកធម៌ប៉ុណ្ណោះប្រសើរជាងទានព្រោះពួកសប្បុរសអ្នកមានប្រាជ្ញាក្នុងកាលមុននិងកាលមុនទៅទៀតបានត្រាស់ដឹងនូវនិព្វានធម៌។
ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ៦អង្គដ៏សេសបានធ្វើការអនុមោទនាដោយគាថាមួយៗយ៉ាងនេះហើយចំណែកបរិក្ខារក៏អណ្ដែតទៅតាមលោកយ៉ាងនោះដែរ។
គាថាចុងក្រោយនេះមានសេចក្ដីអធិប្បាយថាបពិត្រមហារាជបើបុគ្គលណាមួយពោលសរសើរទានដោយប្រការយ៉ាងច្រើនប៉ុន្តែធម្មបទប៉ុណ្ណោះដែលឲ្យកើតធម្មកោដ្ឋាសៈពោលគឺសមថៈនិងវិបស្សនានោះឯងរមែងប្រសើរក្រៃលែងជាងទាន។សួរថាព្រោះហេតុអ្វី?ឆ្លើយថាសូម្បីក្នុងកាលមុនក្នុងកប្បនេះសប្បុរសទាំងឡាយដែលជាអ្នកស្ងប់មានព្រះពុទ្ធកស្សបទសពលជាដើមឬក្នុងកាលមុនជាងនេះទៅទៀតមានព្រះពុទ្ធវេស្សភូទសពលជាដើមព្រះអង្គជាអ្នកមានបញ្ញាចម្រើនសមថវិបស្សនាហើយបានបន្លុះព្រះនិព្វាន។
ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំង៧អង្គពោលសរសើរអមតមហានិព្វានដល់ព្រះរាជាដោយការអនុមោទនាយ៉ាងនេះហើយឲ្យឱវាទដល់ព្រះរាជាដោយសេចក្ដីមិនប្រមាទរួចហើយទើបទៅកាន់លំនៅរបស់ខ្លួនៗដោយន័យដែលបានពោលហើយនោះឯង។ចំណែកព្រះរាជានិងព្រះអគ្គមហេសីទ្រង់ឲ្យទាននិងឋិតនៅរហូតដល់អស់អាយុក្រោយអំពីចុតិបានកើតក្នុងឋានសួគ៌។
ព្រះសាស្ដានាំព្រះធម្មទេសនានេះមកហើយទ្រង់ត្រាស់ថា“បណ្ឌិតទាំងឡាយសូម្បីក្នុងកាលមុនបានពិចារណាជ្រើសរើសហើយក៏ឲ្យទានដែរ”រួចទ្រង់ប្រជុំជាតកថា
តទាបច្ចេកពុទ្ធាបរិនិព្ពាយិំសុព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងឡាយក្នុងនោះបរិនិព្វានហើយ
សមុទ្ទវិជយារាហុលមាតាអហោសិនាងសមុទ្ទវិជយាបានមកជារាហុលមាតា
រោរុវមហារាជាបនអហមេវអហោសិំចំណែកព្រះបាទរោរុវមហារាជគឺតថាគតនេះឯង។
អាទិត្តជាតកចប់៕
(ជាតកដ្ឋកថាសុត្តន្តបិដកខុទ្ទកនិកាយជាតកអដ្ឋកនិបាតអាទិត្តជាតកបិដកលេខ៥៩ទំព័រ១២៨)
ដោយ៥០០០ឆ្នាំ
