Reading Article
Public date : 24, Jun 2024 (3,708 Read)
តិរច្ឆានកថា និងថាវត្ថុ១០យ៉ាង
|
|
តិរច្ឆានកថា ដែលជាពាក្យគឺអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយមានព្រះពុទ្ធជាដើម តែងតិះដៀលថា ជាពាក្យមិនពីរោះមិនជាទីនាំមកនូវសម្បត្តិសួគ៌និងសម្បត្តិនិព្វាន តាមន័យដូចមានក្នុងគម្ពីរទសកង្គុត្តរព្រមទាំងអដ្ឋកថា និងពាក្យដែលមានក្នុងទុព្ភាសិតវណ្ណនាប៉ែកខាងវិន័យ និងពាក្យដែលមានក្នុងគម្ពីរធម្មបទដ្ឋកថា ដូច្នេះជាដើមថា ៖
អ្នកជាចោរ អ្នកជាជនពាល អ្នកជាមនុស្សវង្វេង អ្នកជាឱដ្ឋ អ្នកជាគោ អ្នកជាលា អ្នកជាសត្វនរក អ្នកជាសត្វតិរច្ឆាន អ្នកមិនមានសេចក្ដីសុខ អ្នកមានតែសេចក្ដីទុក្ខ បើភិក្ខុពោលឡកឡាយ ចំអកចំអន់ជេរប្រទេចគេដោយពាក្យទាំង១០ម៉ាត់នេះ នឹងត្រូវអាបត្តិទុព្ភាសិតរាល់ៗម៉ាត់ បើសាមណេរនឹងត្រូវទណ្ឌកម្ម បើគ្រហស្ថនឹងត្រូវទោសក្នុងវចីកម្មមិនលែងឡើយ ។ ប៉ុន្តែក្នុងទីនេះ មានបំណងនឹងអធិប្បាយនូវតិរច្ឆានកថា២៦ម៉ាត់ដែលមានក្នុងគម្ពីរទេសកង្គុត្តរ ព្រមទាំងអដ្ឋកថា ដូចមានសេចក្ដីទៅនេះ ១- រាជកថំ និយាយអំពីស្ដេចថា មានអានុភាពធំយ៉ាងនេះៗ ឬនិយាយថា ស្ដេចឯណោះមានរូបល្អគួរជាទីពិតពិលរមិលមើល ដូច្នេះជាដើម (ដោយតម្រេក មិនគួរ បើនិយាយថា ស្ដេចទាំងនោះមានបុណ្យគួរជាទីអស្ចារ្យ ហើយមានសទ្ធាជ្រះថ្លា ឬនិយាយថា សូម្បីមានបុណ្យដល់ម្ល៉ោះ គង់ធន់ទ្រាំនឹងមច្ចុរាជមិនបាន ដូច្នេះទើបគួរ) ។ ២- ចោរកថំ និយាយអំពីមូលទេវចោរ មេឃមាលចោរថា មានអានុភាពធំយ៉ាងនេះៗជាដើម ។ ៣- មហាមត្តកថំ និយាយអំពីមហាមាត្យខ្លាំងពូកែជាដើម ។ ៤- សេនាកថំ និយាយអំពីពលសេនា ឬនិយាយអំពីកងទ័ពជើងគោកមានអង្គ៤ គឺ ដំរី សេះ រថ ពលថ្មើរជើងជាដើម ។ ៥- ភយកថំ និយាយអំពីភ័យ (អារម្មណ៍គួរខ្លាច) ជាដើម ។ ៦- យុទ្ធកថំ និយាយអំពីចម្បាំងភារតៈ ដោយពាក្យថា ជនឈ្មោះឯណោះ គឺជនឯណោះសម្លាប់ហើយជាដើម ។ ៧- អន្នកថំ និយាយអំពីបាយ ។ ៨- បានកថំ និយាយអំពីទឹកថា ខ្ញុំស៊ីបាយផឹកទឹកមានសម្បុរយ៉ាងនេះ មានរសយ៉ាងនេះ ឬថា ទឹកប្រៃ សាបជាដើម ។ ៩- វត្ថកថំ និយាយអំពីសំពត់ ។ ១០- សយនកថំ និយាយអំពីទីដំណេក ។ ១១- មាលាកថំ និយាយអំពីកម្រងផ្កា ។ ១២- គន្ធកថំ និយាយអំពីគ្រឿងក្រអូប។ (បើនិយាយថា ខ្ញុំបានថ្វាយបាយ ទឹក សំពត់ ដំណេក កម្រងផ្កា គ្រឿងក្រអូប ដល់អ្នកមានសីល ឬដល់ចេតិយដូច្នេះ ទើបគួរ ។ ១៣- ញាតិកថំ និយាយអំពីញាតិថា ញាតិរបស់យើងក្លៀវក្លា ឬថាញាតិរបស់យើងតែងត្រាច់ទៅដោយយានជំនិះដ៏វិចិត្រយ៉ាងនេះៗ ដោយតម្រេក មិនគួរបើនិយាយថា ញាតិរបស់យើងតែងធ្វើកម្មជាប្រយោជន៍ ឥឡូវលោកធ្វើកាលកិរិយាស្លាប់ទៅហើយ ដូច្នេះ ទើបគួរ ។ ១៤- យានកថំ និយាយអំពីយានជំនិះថា ខ្ញុំតែងត្រាច់ទៅដោយយានជំនិះយ៉ាងនេះ ៗ ជាដើម បើនិយាយពាក្យដូច្នេះដោយតម្រេក មិនគួរបើនិយាយថា ពីមុនខ្ញុំបានថ្វាយស្បែកជើងយ៉ាងនេះដល់សង្ឃដូច្នេះជាដើម ទើបគួរ ។ ១៥- តាមកថំ និយាយអំពីអ្នកស្រុក ដូចពាក្យថា អ្នកស្រុកឯណោះជាអ្នកក្លៀវក្លាដោយអំណាចមានលំនៅស្ដុកស្ដម្ភ មានបាយបរិភោគងាយ អ្នកស្រុកឯណោះមិនក្លៀវក្លា ដោយអំណាចមានលំដៅមិនស្ដុកស្ដម្ភ មានបាយស៊ីក៏ក្រ ពោលដូច្នេះជាដើមដោយតម្រេក មិនគួរ បើពោលថា អ្នកស្រុកឯណោះធ្វើកម្មជាប្រយោជន៍ មានសទ្ធាថាឥឡូវធ្វើកាលកិរិយាស្លាប់ទៅហើយ ដូច្នេះទើបគួរ ។ ១៦- និគមកថំ និយាយអំពីអ្នកនិគមស្រុកដែលមានពួកអ្នកជំនួញជើងគោកច្រើន ។ ១៧- នគរកថំ និយាយពីក្រុង (ទីប្រជុំមនុស្សបរិបូណ៌) ។ ១៨- ជនបទកថំ និយាយអំពីអ្នកជនបទ ប្រទេសជាប់ដោយមនុស្សជាតិដេរដាស ឬប្រទេសជាផ្លូវដើរចេញចូលរបស់ជន ពាក្យទាំង៣ម៉ាត់ គឺនិគមកថំ នគរកថំ នឹងជនបទកថំ មានអធិប្បាយដូចតាមកថំដែរ ។ ១៩- ឥត្ថីកថំ និយាយអំពីស្រីថា មានរូបល្អ ទ្រង់ទ្រាយល្អជាដើម ដោយតម្រេក មិនគួរ បើនិយាយអំពីស្រីថា មានរូបល្អ ទ្រង់ទ្រាយល្អជាដើម ដោយតម្រេក មិនគួរ បើនិយាយថា ស្រីមានសទ្ធាជ្រះថ្លា ឥឡូវធ្វើកាលកិរិយាស្លាប់ទៅហើយ ដូច្នេះ ទើបគួរ ។ ២០- សូរកថំ និយាយអំពីយោធាឈ្មោះនន្ទមិគដ៏ក្លៀវក្លា ដូច្នេះជាដើម ដោយសេចក្ដីតម្រេក មិនគួរ បើនិយាយថា យោធានោះៗ មានសេចក្ដីជ្រះថ្លា ឥឡូវធ្វើកាលកិរិយាស្លាប់ទៅហើយ ដូច្នេះ ទើបគួរឬនិយាយអំពីទឹកស្រវឹងច្រើនប្រការដោយតម្រេក មិនគួរ បើនិយាយដោយអំណាចទោសគួរខ្លាច គួររាងចាល ទើបគួរ ។ ២១- វិសិខាកថំ និយាយអំពីច្រកតូចច្រកធំ ដូចពាក្យថា ច្រកឯណោះមានមនុស្សក្លៀវក្លា ដោយអំណាចមានទីលំនៅស្ដុកស្ដម្ភ មនុស្សក្នុងច្រកឯណោះ មិនក្លៀវក្លា ព្រោះមានទីលំនៅមិនស្ដុកស្ដម្ភ ពោលដូច្នេះដោយតម្រេក មិនគួរ បើពោលថា មនុស្សក្នុងច្រកឯណោះៗ មានសទ្ធាជ្រះថ្លា ឥឡូវធ្វើកាលកិរិយាស្លាប់ទៅហើយ ដូច្នេះទើបគួរ ។ ២២- កុម្ភទាសីកថំ និយាយអំពីខ្ញុំស្រីអ្នកដងទឹក ដោយពាក្យថា ស្រីនេះឈ្លាសក្នុងការរាំនឹងច្រៀងគួរជាទីមើលគួរជាទីមើលគួរជាទីស្ដាប់ ពោលដូច្នេះជាដើម ដោយតម្រេក មិនគួរ បើពោលថា ទាសីនោះមានសទ្ធាដូច្នេះ ទើបគួរ ។ ២៣- បុព្វបេតកថំ និយាយអំពីញាតិដែលធ្វើកាលកិរិយាទៅកាន់បរលោកហើយ សេចក្ដីអធិប្បាយដូចក្នុងញាតិថាដែរ ។ ២៤- នានត្តកថំ និយាយពាក្យផ្សេងៗ ដែលសេសសល់ចាកវិមុត្តិ គឺពាក្យផ្ដេសផ្ដាសមិនជាប្រយោជន៍ ។ ២៥- លោកក្ខាយិថំ និយាយពាក្យរៀបរាប់នូវអាយតនៈរបស់លោកនិងចំពុះរបស់សត្វ ដូចពាក្យថា អ្នកណានិម្មិតលោក អ្នកឯណោះនិម្មិតលោក ក្អែកសព្រោះមានឆ្អឹងស កុកក្រហម ព្រោះមានឈាមក្រហមដូច្នេះជាដើម ។ ២៦- សមុទ្ទក្ខាយិកំ និយាយអំពីសមុទ្ទ ដូចពាក្យថា សមុទ្ទជ្រៅយ៉ាងណា ដូច្នេះជាដើម ។ ពាក្យទាំង ២៦ ម៉ាត់នេះជាតិរច្ឆានកថា គ្រហស្ថនិងបព្វជិតមិនត្រូវពោលឡើយ ។ កាលបើគ្រហស្ថនិងបព្វជិតទាំងឡាយ បានវៀរចាកតិរច្ឆានកថាទាំងនេះរួចហើយ ត្រូវខំព្យាយាមពោលនូវកថាវត្ថុ១០យ៉ាងចុះ ព្រោះកថាវត្ថុទាំង ១០ យ៉ាងនេះ ជាទីសប្បាយរបស់ព្រហ្មចារីបុគ្គល ហើយជាពាក្យរាប់ចូលក្នុងសុភាសិតសូត្រផង ។ ឯកថាវត្ថុទាំង១០យ៉ាងនោះគឺ អប្បិច្ឆកថា និយាយនូវពាក្យដែលនាំមកនូវគុណគឺសេចក្ដីមិនប្រាថ្នាប្រការ ១ សន្ដុដ្ឋីកថា និយាយនូវពាក្យនាំឱ្យកើតសេចក្ដីសន្ដោស ប្រការ ១ បវិវេក កថា និយាយនូវពាក្យដែលដល់នូវសេចក្ដីវិវេក (ការស្ងាត់) មានកាយវិវេកជាដើម ប្រការ ១ អសំសគ្គកថា និយាយសរសើរនូវសេចក្ដីប្រតិបត្តិដែលមិនច្រឡំដោយពួកដោយគណៈ ប្រការ ១ កិរិយារម្ភកថា និយាយនូវវិធីដែលប្រាថ្នានូវសេចក្ដីព្យាយាមប្រការ ១ សីលកថា និយាយអំពីសីលប្រការ ១ សមាធិកថា និយាយអំពីសមាធិ ប្រការ១ បញ្ញាកថា និយាយអំពីវិបស្សនាបញ្ញា ប្រការ ១ វិមុត្តិកថា និយាយអំពីអរហត្តផលវិមុត្តិ ប្រការ ១ វិមុត្តិញ្ញាណទស្សនកថា និយាយអំពីបច្ចវេក្ខណញ្ញាណ ប្រការ ១ ។ រួមជាកថាវត្ថុ១០ប្រការ កថាវត្ថុទាំង១០ប្រការនេះឯងហើយដែលហៅថា សប្បាយកថា រាប់ថាជាសុភាសិត ។ សុភាសិតដែលរៀបរៀងមកក្នុងទីនេះ ដកស្រង់មកអំពីគម្ពីរមង្គលត្ថទីបនីអដ្ឋកថាមង្គលសូត្រនិងគម្ពីរអង្គុត្តរនិកាយទសកនិបាត ព្រមទាំងគម្ពីរធម្មបទដ្ឋកថាខុន្ទកនិកាយ និងគម្ពីរព្រះវិសុទ្ធិមគ្គ ជាសេចក្ដីសង្ខេបគ្រប់អន្លើ មិនបានជាសេចក្ដីពិស្ដារទេ ក៏សន្មតថាចប់សុភាសិតកថាតែប៉ុណ្ណេះ ។ កាលបើចប់ហើយ សូមផ្សាយសេចក្ដីសុខសេចក្ដីចម្រើនគ្រប់ប្រការដល់អស់លោកអ្នកដែលបានមើលបានស្ដាប់សព្វៗកាលទៅហោង ៕ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ |
Articles you may like
