ដំ​ណើរ​ធម៌​សប្បុ​រស​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​​ បាន​រៀប​រាប់​អំពី​បញ្ហា​មួយ​ចំនួន​ ដែ​ល​ត្រូវ​ដោះ​ស្រាយ​តាម​ប្រាជ្ញា​ញាណ​នៃ​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ ។​ ជីវិត​មនុស្ស​យើង​មិន​អាច​អត់​មាន​បញ្ហា​ឯង​ៗ​ទៅ​នោះ​ទេ​ ដូច្នេះ​កាល​បើ​មាន​បញ្ហា​អ្វី​មួយ​ម​ក​ដល់​ កុំ​ចេះ​តែ​ចង់​មិន​ឲ្យ​មាន​នូវ​បញ្ហា​នោះ​ តែ​ត្រូវ​ដោះ​ស្រាយ​ដោយ​គតិ​ធម៌​របស់​បណ្ឌិត​ គឺ​ប្រា​ជ្ញា​ញាណ​នៃ​អ្នក​ប្រា​ជ្ញ​ ដោ​យ​បញ្ហា​ប្រៀប​ដូច​ជា​សំណួរ​ រី​ឯ​គតិ​ធម៌​របស់​បណ្ឌិត​វិញ​ ប្រៀប​ដូច​ជា​ការ​ឆ្លើយ​តប​សំណួរ​ ។​ ជី​វិត​ជោគ​ជ័យ​ មិន​មែន​ព្រោះ​តែ​ជី​វិត​អត់​បញ្ហា​នោះ​ទេ​ តាម​ពិត​​បញ្ហា​ ជា​ឧ​បសគ្គ​ផ្សេង​ៗ​ បាន​ជាប់​មក​ជា​មួយ​នឹង​ជី​វិត​ហើយ​ជា​ស្រេច​ ដូច្នេះ​គតិ​ធម៌​របស់​បណ្ឌិត​ពិ​ត​ជា​ចាំ​បាច់​បំ​ផុត​សម្រាប់​ជី​វិត​ជោគ​ជ័យ​ ។ ជី​វិត​មនុស្ស​មាន​តម្លៃ​ក្នុង​ភាព​ជា​មនុស្ស​ ព្រោះ​ជា​ កុសល​វិ​បាកបដិ​សន្ធិ​ និង​ ព្រោះ​ជា​បុញ្ញ​កម្ម​ជ្ជ​រូប​ នេះ​គឺ​ជា​ជោ​គ​ជ័យ​ដ៏​ធំ​មួយ​រួច​ហើយ​ស្រេច​ ព្រោះ​បាន​ឈ្នះ​នូវ​បាប​កម្ម​ផ្សេងៗ​ទៀត​ដ៏​ច្រើន​ ហើយ​បុណ្យ​បាន​នាំ​ជី​វិត​ឲ្យ​កើត​មក​ជា​មនុស្ស​ ។​ មិន​ត្រឹម​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ ជីវិត​នៅ​រស់​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​ សុទ្ធ​តែ​ជា​ជី​វិត​ជោ​គ​ជ័យ​ ព្រោះ​បុណ្យ​ជា​បច្ច័យ​ក្នុង​ការ​រក្សា​ជីវិត​ ដោយ​បាន​រា​រាំង​នូ​វ​សេ​នា​របស់​មច្ចុ​រាជ​ ។​ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ​ មនុស្ស​ត្រូវ​តែ​តស៊ូ​យក​ជោគ​ជ័យ​ជា​ទី​បំផុត​ គឺ​កម្ចាត់​បង់​កិ​លេស​ពី​សន្តាន​ ធ្វើ​ជីវិត​ឲ្យ​មាន​តម្លៃ​ជា​ភិ​យ្យោ​ភាព​ ជា​មួយ​នឹង​ការ​ងា​រ​ជា​ប្រ​យោ​ជន៍បន្ត​ទៀត​ ព្រោះ​ថា​ជីវិត​មាន​តម្លៃ​ និង​ ជីវិត​ទទួល​ជោគជ័យ​ជា​ទី​បំផុត​បាន​ មិន​មែន​ឯង​ៗ​ទៅ​នោះ​ទេ​ ត្រូវ​មាន​សម្មា​ទិដ្ឋិ​ឈរ​ខាង​បុណ្យ​កុសល​ រ៉ាប់​ទទួល​គុណ​ គឺ​សេច​ក្តី​ល្អ​គ្រប់​យ៉ាង​ និង​ព្យា​យាម​អប់​រំ​បញ្ញា​ ។​ ស្រង់​ចាក​ សៀវ​ភៅ​ " គតិ​ធម៌ " រៀប​រៀង​ដោយ លោក​គ្រូ​អគ្គ​បណ្ឌិត​ធម្មា​ចារ្យ​ ប៊ុត-សាវង្ស​ ។ ​ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

រឿង​សេន​កប​ណ្ឌិត​ (​ ចាក ម. អ​. ) ( ​បុ​រស​ចាស់​មាន​ប្រ​ពន្ធ​ក្រ​មុំ ដូច​បាន​ដុំ​ភ្លើង​ ) កាល​កន្លង​ទៅ​ហើយ​ មាន​ព្រះ​រា​ជា​មួយ​ព្រះ​អង្គ​ព្រះ​នាម​ជន​កៈ​ សោយ​រាជ្យ​ក្នុង​ក្រុង​​​ពារាណ​សី ។ ព្រះ​ពោធិ​សាត់រ​បស់​យើង​សោយ​ព្រះ​ជាតិ​ជា​ព្រាហ្ម​ណ៍​ ទ្រង់​ព្រះ​នាម​សេនកៈ​​​​ នៅ​ក្នុង​ក្រុង​ពា​រាណ​សី​នោះ​ដែរ​ បាន​ទៅ​សិក្សា​សិល្ប​សាស្រ្ត​នានា​ក្នុង​នគរ​

ទាក់​ទង​ទៅ​នឹង​ការ​ប្រកាន់​បញ្ចខន្ធ​ថា​ ជា​តួ​ខ្លួន​ ការ​កំណញ់​ហួង​ហែង​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​របស់​ខ្លួន​ទៅ​ជា​របស់​អ្នក​ដទៃ​ឡើយ​ ។ វា​ជា​ការ​រវល់​កង្វល់​ខ្វាយ​ខ្វល់​ដ៏​ក្រៃលែង​ដើម្បី​ខ្លួន​ឯង​ ទាំង​ដែល​ខ្លួន​ឯង​មិន​មាន​ដោយ​បរមត្ថ​ផង​នោះ ។

រឿង​ប្រេត​ស៊ី​សាច់​ឯង​ ( ចាក​ បេ​. ខុ.​ ) (​ ទោស​ទុច្ចរិតផ្សេងៗ មាន​ស៊ី​សំ​ណូក​ជា​ដើម​ ) កាល​ព្រះ​ប​រម​គ្រូ​ គង់​នៅ​វត្ត​វេឡុ​វ័ន នា​ក្រុង​រាជ​គ្រឹះ ។ កាល​នោះ​ព្រះ​បាទ​ពិម្ពិ​សារ​ ទ្រង់​ជា​ធម្មិក​ម​ហា​រាជ​ បាន​នាំ​អ្នក​រាជ​ការ​ និង​បណ្តា​រាស្ត្រ​​ ស​មា​ទាន​រក្សា​ឧ​បោ​សថ​សីល​ រឿយ​ៗ​ជា​និច្ច​រាល់​ឆ្នាំ​

រឿង​មហ​ល្លក​ឧ​បា​សិ​កា​ (​ ចាក​ កុ​. តិ. ) ( សង្គ​ហ​ធម៌​ជា​ពូជ​នៃ​សេច​ក្តី​រាប់​អាន​ក្នុង​លោក​ ) កាល​ព្រះ​សម្ពុ​ទ្ធ​ប​រម​គ្រូ​ គង់​ចាំ​ព្រះ​វស្សា​នៅ​វត្ត​ជេត​ពន​ នា​ក្រុង​សាវ​ត្ថី​ ដល់​ពេល​ចេញ​វស្សា​​ហើយ​ថ្មីៗ ម​ហា​ពុទ្ធ​ប​រិ​ស័ទ​ នាំ​គ្នា​ថ្វាយ​ទាន​ដល់​ព្រះ​សង្ឃ​ មាន​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ប្រ​ធាន

ក្នុង​ចំណោម​សាស្តា​នៃ​សាសនា​ទាំង​ឡាយ​ ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​ (​ប្រសិន​បើ​ព្រម​ឲ្យ​យើង​ហៅ​ព្រះ​អង្គ​ថា​ជា​សាស្តា​ អ្នក​បង្កើត​សាសនា​ទៅ​តាម​អត្ថន័យ​របស់​ស័ព្ទ​ ដែលយើង​និយម​នាំ​គ្នា​យល់​ឃើញ​នោះ​) ទ្រង់​ជា​សាស្តា​មួយ​ព្រះ​អង្គ​គត់​ប៉ុណ្ណោះ​ ដែល​មិន​បាន​អាង​ព្រះ​អង្គ​ថា​ជា​អ្វី​ផ្សេង​ក្រៅ​តែ​ពី​ជា​មនុស្ស​ធម្ម​តា​ហើយ​បរិសុទ្ធ​ ។

រឿង​ភិក្ខុ​ហល់​ផ្ទៃ ( ចាក​ សុ​. តិ. ) (​ ស្រលាញ់​ខ្លួន​ឲ្យ​ស្ងួន​ចំ​ណី ស្គាល់​គុណ​ទោស​ពៃរ៍ទើបបាន​សុខា ) កាលព្រះ​សម្ពុទ្ធ​បរម​គ្រូ គង់​នៅ​វត្ត​ជេត​ពន​ នា​ក្រុង​សាវត្ថី មាន​ភិក្ខុ​មួយ​អង្គ​ល្មោភ​ចង្ហាន់​ បាន​ទទួល​ភត្ត​ក្នុង​ថ្ងៃ​មង្គល​មួយ​ ក៏​ឆាន់​ទាល​តែ​ហល់ផ្ទៃ​ ស្ទះ​ខ្យល់​ដក​ដង្ហើម​មិន​រួច​ មក​ពី​ឆាន់​ច្រើន​ពេក ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ ជ្រួលជ្រើម​ពេញ​វត្ត ជួយ​រក​ថ្នាំ​ដាក់​ឲ្យ ប៉ុន្តែ​មិន​បាន​ជា​ មួយ​ស្របក់​ក៏​សុគត​ទៅ ។

រឿង​បុត្តខាទក​រាជ ( ចា​.​ ម. អ. ) ( អ្នក​ប្រ​មឹក​ស្រ​វឹង​​ស៊ប់​ មើល​មិន​ស្គាល់​កូន​ខ្លួន​ទេ) កាល​កន្លង​ទៅ​ហើយ​ ព្រះ​ចៅ​ក្រុង​ពារាណ​សី​ ទ្រង់​ជា​អ្នក​ប្រ​មឹក​សុរា​​បើ​វៀរ​ចាក​សាច់ មិន​សោយ​ព្រះ​ក្រ​យា​ស្ងោយ​ឡើយ ។ សូម្បី​ពួក​អ្នក​នគរ​ឃាត់​ថា​កុំ​សម្លាប់​ ក៏​មាន​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ​ឧ​បោសថ​ដែរ ។ ថ្ងៃ​ ១៣ កើត អ្នក​គ្រូ​កាន់​សាច់​យក​មក​ព្យួរ​ទុក​មិន​ស្រួល ឆ្កែក៏​ពាំ​ស៊ី​អស់​ ។