ពាក្យថា​ខ្លួន​ក្នុង​ទី​នេះ​ ប្រែចេញ​ពី​ អត្តា និង​អត្តនោ​ ។ អត្តា​ និង​អត្តនោ នេះមក​ពី​សព្ទដើម​ថា អត្តៈ ដូច​គ្នា ។ ពាក្យ​ថា​ អត្តៈ នេះ​ជា​ភាសា​បាលី​ ស្រប​គ្នា​នឹង​ភាសា​សំស្រ្កឹត​ថា អាត្ម័ន​ ។ អត្តៈ ឬ​ អាត្ម័ន​ នេះ​ប្រែ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​បាន​៤​យ៉ាង​គឺ​ ប្រែ​ថា​ ចិត្ត​១​ កាយ​១​ សភាព (កុសលធម៌) ១ បរមអត្ត​ឬវិញ្ញាណ​ដ៏ពិសេស​១ ។ អាន​បន្ត៖ (មើលមិនឃើញចុចទីនេះ)

សាសនា​ទាំង​អស់​ក្នុង​សកលលោក​សុទ្ធ​តែ​មាន​បញ្ញាតិ​ មាន​ទ្រឹស្តី​ មាន​អត្ត​បទ​ សម្រាប់​ដឹក​នាំ​ប្រ​​ដៅ​មនុស្ស​ ដើម្បី​ប្រ​យោជន៍​ឲ្យ​គ្រាន់​តែ​មនុស្ស​ជឿជាប់​ចិត្ត​បាក់​ផ្នត់​ ទៅ​ជា​ទំលៀ​ម​ទំលាប់​ដោយ​ឥត​ហេតុ​ផល​ក៏​មាន​ ប្រ​ដៅ​មនុស្ស​ឲ្យ​មាន​សីល​ធម៌​ក៏​មាន​ ។ ប៉ុន្តែ​ក្នុង​ទី​នេះ​​ យើង​អ្នក​និពន្ធ​មិន​មាន​បំណង​អធិប្បាយ​អំពី​ប្រយោជន៍​របស់​សាសនា​ដទៃ​ទេ

ពាក្យ​ បួស​ ជា​ពាក្យ​មាន​តម្លៃ​ល្អ​ប្រ​សើរ​ ។ មនុស្ស​ដែល​បាន​បួស​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ ជា​មនុស្ស​មាន​តម្លៃ​ល្អ​ប្រ​សើរ​ជា​ង​អ្នក​មិន​បាន​បួស​ ។ អ្នក​កាន់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ គេ​និយម​ថា​ អ្នក​បួស​ គឺ​ជា​មនុស្ស​ល្អ​ ដឹង​ខុស​ ដឹង​ត្រូវ​ ដឹង​គុណ​ ដឹង​ទោស​ ដឹង​បុណ្យ ដឹង​បាប​ ។ល។ ឬ​កែ​គំនិត​មារយាទ​និង​ស្មា​រតី​មនុស្ស​ ពី​អាក្រក់​ ថោក​ទាប​ ឲ្យ​បាន​មក​ជា​ល្អ​ ខ្ពង់​ខ្ពស់​បាន​

- សួរ​ថាៈ តាម​ដែល​អធិប្បាយ​មក​នេះ យើង​ជា​ឪពុក​ម្ដាយ​ចិញ្ចឹម​រក្សា តើ​មាន​គោលការណ៍​ពិចារណា​យ៉ាង​ណាថា កូន​យើង​រឹង​មាំ អាច​ទៅ​ប្រឈម​មុន​នឹង​សង្គម​ខាង​ក្រៅ​បាន? ក្នុង​ផ្លូវ​ធម៌​មាន​គោល​ការណ៍​វាយ​តម្លស​យ៉ាង​ណា​ថា ក្មេង​មាន​សភាព​រឹង​មាំ​ល្មម​នឹង​ដំណើរ​ជីវិត​បាន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។ ឆ្លើយៈ មើល​ការ​អភិវឌ្ឍ ៤ ផ្នែកគឺ៖ ១)- ការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្នែក​រាង​កាយក្រៅ​ពី​មើល​សុខ​ភាព​រាង​កាយ​ហើយ ត្រូវ​ពិចារណា​មើល​សម្ពន្ធ​ភាព​ជា​មួយ​វត្ថុ សម្ភារៈប្រើប្រាស់​ បរិភោគ ថា​គេ​អភិវឌ្ឍ​ឬ​នៅ ដូច​ជា​មើល​ថា គេ​ដឹង​ពីការ​បរិភោគ ប្រើប្រាស់ វត្ថុ​សម្ភារៈ​យ៉ាង​ណា ដូច​ជា ការ​ទទួលទាន​ អាហារ មើល គេ​ថា គេ​បរិភោគ​ដោយ​មាន​គោល​បំណង​ដោយ​ពិត​គឺ​ដើម្បី​សុខ​ភាពនៃ​រាងកាយ​រឹងមាំ មិនមែន​ដើម្បី​តែ​ឆ្ងាញ់​ពិសារ​ដើម្បី​ភាព​សង្ហារ ខ្ជះខ្ជាយ​អួតឋានៈ។ យ៉ាង​នេះ​សម្ដែង​ឲ្យ​ឃើញ​ថា គេ​មាន​ការ​អភិវឌ្ឍ ដែល​រួម​ទៅ​ដល់​ការ​ប្រើ​បច្ចេកវិជ្ជា​ផ្សេងៗ​ផង​ដែរ។ សង្កេត​ក្នុង​ការ​មើល ការ​ស្ដាប់ ថា​មើល​យ៉ាង​ដូចម្ដេច មើល​បាន​ប្រយោជន៍​ទេ ដឹង​នូវ​សិក្សា​អំពី​ហេតុ​ការណ៍​ផ្សេងៗ​ទេ ឬ​ថា​ឃើញ​អារម្មណ៍​ផ្សេងៗ ហើយ​ធ្លាក់​ក្នុង​ទាសភាព​ជំពាក់​ចិត្ត​ស្រវឹង។ យ៉ាង​នេះ ជា​ការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្លូវ​កាយ។ ២)- ការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្នែក​សីល សង្កេត​មើល​សម្ពន្ធ​ភាព​ជា​មួយ​មិត្តភក្តិ សម្ពន្ធភាព​ជា​មួយ​បងប្អូន។ មើល​សម្ពន្ធភាព​ជា​មួយ មិត្តភក្តិ ដូច​ជា​ សេពគប់​ជា​មួយ​មិត្តណា ធ្វើ​ចំពោះ​មិត្តនោះ យ៉ាង​ណា តើ​សេពគប់​ជា​មួយ​មនុស្ស​ប្រភេទណា មាន​អាកប្បកិរិយា​ទស្សនគតិ​ត្រឹម​ត្រូវ​ដែរឬ​ទេ សន្ទនា​ពី​អ្វី មាន​សម្ពន្ធភាព​ជា​មួយ​មនុស្ស​ក្នុង​សង្គម​យ៉ាង​ណា ចេះ​សង្គ្រោះ​ជួយ​គ្នា​ដែរ​ឬ​ទេ។ នេះ​ជា​ការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្នែក​សង្គម។ ៣)- ការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្នែកចិត្ត​សន្ដាន សង្កេត​មើល​ថា មានគុណ​គឺ​សេចក្ដី​ល្អ​ឬ​ទេ មាន​មេត្តា ករុណា ពេល​ជួប​អ្នក​មាន​ទុក្ខ​លំបាក អ្នក​ជំងឺ ចេះ​ជួយ​គេ​ទេ? មាន​ទឹក​ចិត្ត​ចំពោះ​អ្នក​ដទៃ​ឬ​ទេ​ មាន​កតញ្ញុតា​ឬ​ទេ ។ល។ ហើយ​មើល​សមត្ថភាព​របស់​ចិត្ត​ថា តើ​រឹង​មាំ មាន​សេចក្ដី​ព្យាយាម ប្រឹង​ប្រែង មាន​ការ​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​មាន​សតិ​ជា​គ្រឿង​រក្សា​ខ្លួន មាន​សមាធិ​មាំទាំ​ក្នុង​កិច្ចការ​ងារ​ដែរ​ឬ​ទេ ព្រម​ទាំង​ពិចារណា​មើល​សុខភាព​ផ្លូវ​ចិត្ត​ថា មាន​ក្ដី​សប្បាយ​រីករាយ ស្រស់ថ្លា មិន​មួហ្មង មិនតឹង​តែង មិន​កង្វល់។ ៤)- ការ​អភិវឌ្ឍ​ផ្នែក​បញ្ញា សង្កត់​មើល​ថា អាច​ទទួល​ដឹង​នូវ​របស់​ផ្សេងៗ​តាម​សេចក្ដី​ពិត គឺ​អាច​សម្លឹង​របស់​ផ្សេងៗ​ដោយ​មិន​ប្រកាន់ ដោយ​ការ​ពេញ​ចិត្ត មិន​ពេញ​ចិត្ត​ឬ​រីករាយ មិន​រីករាយ។ តែ​សម្លឹង​របស់​ទាំង​នោះ ដោយ​ការ​សិក្សា​ចង់​ដឹង ចង់​ចេះស្រាវជ្រាវ​សេចក្ដី​ពិត និង ដោះស្រាយ​បញ្ហា ពិគ្រោះ​ពិចារណា​សម្លឹង​លោក​នេះ​យ៉ាង​ណា មាន​ទស្សនគតិ​ចំពោះ​មនុស្ស​ក្នុង​សង្គម​យ៉ាង​ដូចម្ដេច មាន​ទិដ្ឋិ​យល់​ឃើញ​យ៉ាង​ណា។ -សួរៈ ការ​សម្ដែង​ចេញ​មក ឬ​ការ​ប្រព្រឹត្ត​ផ្សេង​ៗ​ក្នុង​លក្ខណៈ​នៃ​ការ​អភិវឌ្ឍ អាច​នឹង​ចាប់​ផ្ដើម​ពី​អាយុ​ប៉ុន្មាន? -ឆ្លើយៈ មិន​ទាក់​ទង​ជា​មួយ​អាយុ។ អាយុ​គឺ​ការ​កំណត់​នូវ​វ័យ ឬ​ថា ជា​ព្រំដែន​នៃ​ការ​ចម្រើន​ធំធាត់។ ពេល​វេលា​ក្នុង​ការ​សន្សំ​ភាព​ជំនាញ ការ​អភិវឌ្ឍ​ខ្លួន​នឹង​កើត​ឡើង​ជា​មួយ​អាការ​សំដែង​ចេញ​នូវ​លក្ខណៈ​នៃ​ការ​ប្រព្រឹត្ត ដែល​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ដល់​ការ​អភិវឌ្ឍ​ក្នុង​ផ្នែក​នីមួយៗ ទាំង​៤ផ្នែក ថា តើ​មាន​លំដាប់​ណា? -​សួរៈ បច្ចុប្បន្ន​យើង​ឲ្យ​តម្លៃ​មនុស្ស មិន​បាន​ឲ្យ​តម្លៃ​ក្នុង​លក្ខណៈ​ការ​អភិវឌ្ឍ​រាង​កាយ គឺ​សីល សមាធិ បញ្ញា ទេ តែ​យើង​ច្រើន​ឲ្យ​តម្លៃ​លើ សញ្ញាបត្រ ឬ​ឲ្យ​តម្លៃ​តាម​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច មើល​តាម​ចំនួន​ទ្រព្យ​តិច​ឬ​ច្រើន ហើយ​ក៏​សំគាល់​ថា បុគ្គល​នេះ​ជា​អ្នកមាន​ក្នុង​ប្រទេស។ ក្នុង​លក្ខណៈ​នេះ សង្គម​កំពុង​សំដែង​លោក​នេះ (បង្ហាញ​លោក​នេះ) ក្នុង​ផ្លូវ​ខុស​មែន​ទេ? -ឆ្លើយៈ សង្គម​កំពុង​តែ​ឲ្យ​នូវ​សភាព​ដែល​ឃ្លៀងឃ្លាត​ប្រាស​ចាក​ការ​ពិត។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ សុភមង្គល​គ្រួសារ​ជាសន្តិសុខ​សង្គម ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

អានិសង្ស​អធិវាសនក្ខន្តី ៥ យ៉ាង ព្រះអរហន្ត​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ជាម្ចាស់ បាន​ត្រាស់​សរសើរ​គុណ​សម្បត្តិ​នៃ​ការ​លះ​ទោសៈ​ថា៖ ទោសំ ភិក្ខវេ បជហថ " ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ! បើ​អ្នក​ទាំង​អស់​គ្នា​លះ​ទោសៈ​បាន​តថា​គត​នឹង​ហៅ​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ថា​ជា​អនាគាមិ ដូច្នេះ"។ ក៏​ឯ​ការលះ​ទោសៈ​នេះ បើ​ទុក​ជ​​មិន​បាន​ដាច់​ជា​សមុច្ឆេទប្បហាន គ្រាន់​តែ​ធ្វើ​ឲ្យ​ស្ងប់​រម្ងាប់​ក្នុង​ចន្លោះ​នោះ ៗ

គុណានិសង្ស​នៃ​ខន្តី​យ៉ាង​អស្ចារ្យ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ដ៏​មាន​ប្រាជ្ញា គួរ​ឃើញ​គុណានិសង្ស​របស់​ខន្តី​យ៉ាង​អស្ចារ្យ ដូច​ ទីឃាវុកុមារ ដែល​បាន​សោយ​រាជ្យ​ជា​មហាក្សត្រិយ៍​ក្នុង​នគរ​ពីរ ក៏​ព្រោះអានិសង្ស​របស់​ខន្តីនេះ​ឯង។ សូម​នាំ​រឿង​នោះ​មក​សម្ដែង​ជា​ឧទាហរណ៍​ដូច​ត​ទៅ​នេះ៖ រឿង ទីឃាវុកុមារ កាល​ព្រះបាទព្រហ្មទត្ត គ្រង​រាជសម្បត្តិ​នៅ​ក្រុង​ពារាណសី​ដែន​កាសី,

គុណ​ភាព​ជីវិត​របស់​គ្រួសារ​ដែល​មាន​សេចក្ដី​សុខ -សួរៈ ប្រការ​ដូច​បាន​ពោល​មក​នេះ ជាក់​ច្បាស់ណាស់ ក្នុងឋានៈ​ជា​ពុទ្ធបរិស័ទ គុណភាព​ជីវិត​នៃ​គ្រួសារ​ដែល​មាន​សេចក្ដី​សុខ​គួរ​មាន​លក្ខណៈ​យ៉ាង​ណា? -ឆ្លើយៈ មាន​៣ លំដាប់ ផ្ដើម​ដោយ​លំដាប់​ទី១ ដែល​ចែក​ជា​ច្រើន​ផ្នែក។ ផ្ដើម​ដោយ​ផ្នែក​ដំបូង​គឺ ផ្នែក​សុខភាព​រាង​កាយ​មិន​មាន​រោគ​ភ័យ បៀត​បៀន មាំ​ទាំ

ក្នុងខ្លួនគ្មានមេត្តា ដូចស្រុកគ្មានភ្លៀង ស្រុក ឬ ជនបទ​មួយ​ដែលគ្មាន​ទឹកភ្លៀង​ស្រុក​នោះក៏ ហួតហែង​ក្រៀមស្រពោនមិនមានសម្រស់ស្រស់បំព្រង​គួរជាទីពិចពិល​រមិលមើល​ឡើយ មនុស្ស​សត្វ​ទាំងឡាយ នៅក្នុងស្រុក​នោះ ក៏​ភៀសខ្លួន​ចេញ​ទៅ​ស្រុកដទៃ​ដែលមានភ្លៀងធ្លាក់ ដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត​របស់​ខ្លួន​បន្តទៀត នេះ​ជាសេចក្ដីប្រៀបធៀបឲ្យឃើញ​ថា បើក្នុងខ្លួនយើង​គ្មានចិត្ត​មេត្តា​ដល់សត្វ​ទាំងឡាយ​ទេ

អធិប្បាយអានិសង្សមេត្តា១១យ៉ាង ព្រះយោគាវចរ​នេះកាល​ចម្រើន​មេត្តា​ចេតោវិមុត្តិ តាមផ្លូវអប្បនានោះ​ក្នុងផ្លូវ​ណាមួយ ដូចបាន​ពោល​ហើយដូច្នេះ (លោក​សម្ដែងសមាធិ​ខាងដើម​ដោយ​មិនបាន​យកមក​ដាក់​ក្នុងសៀវភៅ​នេះ​ទេ) រមែងបាន​អានិសង្ឃ​១១​ប្រការ ដែល​ព្រះដ៏មានព្រះភាគ​ជាម្ចាស់​ត្រាស់​ទុក​ដោយ​ន័យ​ថា អ្នកចំរើន​មេត្តា​ចេតោវិមុត្តិ រមែង​ដេកលក់​ដោយសុខ​ដូច្នេះ​ជាអាទិ៍។