ធម៌​ជាគ្រឿង​កំចាត់​នីវរណៈ ៥ ១. កាមឆន្ទនីវរណៈ កំចាត់​ដោយ​អសុភនិមិត្ត សេចក្ដី​សម្គាល់​ថា មិន​ល្អ​មិន​ស្អាត។ ម្យ៉ាង​ទៀត ធម៌ ៦ ប្រការ លោក​ពោល​ថា​ជាធម៌​សម្រាប់​លះ​កាមឆន្ទនីវរណៈ គឺ៖ ក). អសុភនិមិត្ត ឧគ្គហោ រៀន​និមិត្ត​ក្នុង​អសុភកម្មដ្ឋាន ខ). អសុភភាវនានុយោគោ ខំចម្រើន​អសុភកម្មដ្ឋាន គ). ឥន្ទ្រិយេសុ គុត្តទ្វារតា សង្រួម​ទ្វារ​ក្នុង​ឥន្ទ្រិយ​ទាំង ៦

ខ្លឹមសារនៃជីវិត ជីវិត​របស់​មនុស្ស​យើង រមែង​តែង​តែ​មាន​នូវ​បញ្ហា ជា​រឿយ​ៗ បន្តិច​រឿង​នេះ បន្តិច​រឿង​នោះ ដោយ​ច្រើន​គឺ បញ្ហា​តាម​ផ្លូវ​ចិត្ត​ហ្នឹង​ឯង បើ​យើង​មិន​មាន​ធម៌​សម្រាប់ ដោះ​ស្រាយ​ទេ វា​រមែង​មាន​ការ​លំបាក​តាន​តឹង​ក្នុង​ចិត្ត​ជា ពិត​ប្រាកដ ហើយ​វា​អាច​គ្រប​សង្កត់​ចិត្ត​បានយូរ​ទៀត​ផង។ ប្រៀប​បី​ដូច​អ្នក​បើក​រថយន្ត​ទៅ​ផ្លូវ​ឆ្ងាយ បើ​មិន មាន​នូវ​គ្រឿង​ឧបករណ៍​សម្រាប់​ជួស​ជុល

អត់មានបានអ្វីទេ ក្នុងលោក​នេះ មិនមានអ្វីក្រៅ​អំពីអារម្មណ៍​របស់​វិថីចិត្ត ឡើយ ចិត្តកើត​ឡើង​ដឹង​អារម្មណ៍​ណាហើយ សូម្បី​ចិត្តខ្លួនឯង​ក៏ រលត់​សូន្យ​ទៅ តើមាន​អ្នកណា​បានអ្វីក្នុងលោក ។ លោក​ដែល​ជា រូបារម្មណ៍​ក៏បែក​ធ្លាយ សំឡេង​ក៏​រលត់ ក្លិន រស ផោដ្ឋព្វៈ និង សភាវៈ​ដែល​​ជា​ធម្មា​រម្មណ៍ សុទ្ធតែកន្លងទៅ រលត់​រលាយទៅ អត់ មានត្រឡប់​មកកើត​វិញទេ លក្ខណៈ​បែប​​នេះ

សម្រេចមគ្គផលក្នុងភ្លើង ព្រះនាង​សាមាវតី ជាមួយ​នឹងស្ត្រីជាបរិវារ បាន​សម្រេច ធម៌ទី​ណា ក្នុងព្រៃ​ដែរឬ​ទេ ? មិន​មែនទេ គឺសម្រេច​ក្នុងព្រះ​រាជ​​វាំងព្រះបាទឧទេន ក្រុង​កោ​សម្ពី​ ។ នៅ​ពេល​ភ្លើង​ឆេះប្រាសាទ ព្រះ​នាង​ព្រមទាំង​បរិវារ ៥០០ នាក់ ត្រូវ​អស់​ជីវិត ប៉ុន្តែ​មុននឹង អស់ជីវិត ព្រះនាង​សាមាវតី​បាន​ឱ្យ​ឱវាទ​ដល់ស្ត្រី​ទាំង​នោះ​​ថា ការ កំណត់​អត្តភាព ដែល​ត្រូវេភ្លីងឆេះយ៉ាងនេះ សម្រាប់​ពួក​យើង

សម្រេចមគ្គផលពេលជិតមរណៈ សម័យ​មួយនោះ ព្រះសរកានិសក្យរាជ ទ្រង់​ទិវង្គត​ទៅ ព្រះអង្គ​ជា​បុគ្គល​ដែល​ព្រះ​ដ៏មាន​ព្រះភាគ​ទ្រង់ព្យាករ​ហើយថា ជា សោ​តា​បន្ន​បុគ្គល មាន​ស​ភាព​​មិន​ធ្លាក់​ទៅក្នុង​អបាយ ជាបុគ្គល ទៀង មានការ​ត្រាស់​ដឹង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​ខាងមុខ ។ ក្នុងកាល​នោះ ពួកសក្យរាជ​ជាច្រើន​អង្គមក​ប្រជុំ​គ្នាក្នុង​ទីនោះហើយ ពោល​ទោស តិះ​ដៀល បន្តុះ​​បង្អាប់​ថា អើ​ហ្ន៎ អស្ចារ្យ​ណាស់តើ

បុគ្គលដែលមាន​ការទាក់ទងជាមួយនឹង​យើង ឬហេតុ​ការណ៍​ដែល​កើតឡើង​ដល់យើង គឺ​យើង​គួរព្យាយាម​សម្លឹង មើលដោយកា​រ​​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ដល់​បុគ្គល​​នោះ និង​ហេតុការណ៍​​ផ្សេង​ៗ​នោះ ក្នុង​ផ្នែក​ល្អតាមសមគួរ ។បើ​យើង​ចេះសម្លឹង​​មើលនិង​ចេះ​ស្រាវ​ជ្រាវ​រក​ផ្នែក​​ល្អ​របស់​​បុគ្គល​នោះ ឬ ហេតុការណ៍​នោះ យើង​​នឹង​​បាននូវប្រយោជន៍ជាពិតប្រាកដ។បុគ្គលខ្លះទោះបីមាន​ចំណែកអា​ក្រក់ ខូចកាច​ដ៏​ច្រើន​ក៏ពិតមែន​ហើយ ប៉ុន្តែ​ក៏​គង់​មាន​នូវ​ចំណែកល្អខ្លះ បើយើងចេះជ្រើសរើសយក​ដោយ​ការ​ត្រួត​ត្រាពិនិត្យ ប្រកបដោយសុភនិច្ឆ័យ ។ ដើមឈើដោយទូទៅ រមែងមាន​ប្រយោជន៍​មិន​ដូច​គ្នា ហើយអ្នកណាដឹងនូវ​ប្រយោជន៍នៃ​ដើម​ឈើនោះ ត្រង់ចំណែកណា ក៏នាំយក​នូវចំណែក​ត្រង់​នោះឯងមកធ្វើជាប្រយោជន៍ទៅ។ ដើម​ឈើខ្លះ​មាន​ប្រយោជន៍​គ្រប់​ចំណែក​ទាំងអស់ ទាំងឫស ទាំងដើម ទាំងសំបក ទាំងស្រាយ ទាំង​​ខ្លឹម ទាំងផ្កា ទាំងស្លឹក និងទាំងផ្លែ ហើយសុទ្ធតែជាប្រយោជន៍សំខាន់ៗទៀតផង ប៉ុន្តែ​ចំណែក​ណាត្រូវ​បាន​ជា​ប្រយោជន៍​ក្នុង​ផ្នែក​​ណា​នោះ គឺ ស្រេចហើយ​​តែ​​ការ​ចេះ​​ដឹង​​និង​ការ​យល់​​របស់​យើង ។ មនុស្សខ្លះ ពិតហើយថាគេជាមនុស្សអាក្រក់សឹងតែទាំងអស់ គឺទាំងកាយទាំងវាចាចិត្ត តែគេ​ក៏បាន​មកជាតួយ៉ាង សម្រាប់ឱ្យយើងឃើញទៅតាមសេចក្តីពិតថា ធ្វើយ៉ាងហ្នឹងវាមិនល្អ វាជា​ការអាក្រក់ ដូច្នេះបើយើងមិនចង់ឱ្យខ្លួនយើងទៅ ជាមនុស្សអាក្រក់ទេ យើងមិន​ត្រូវធ្វើ​ដូច្នោះ​ឡើយ ។ នេះជាប្រយោជន៍ដែលយើងត្រូវបានទទួល ពីសភាពនៃអំពើអាក្រក់ ដែលបាន​ប្រាកដ​​ឱ្យយើង​មើល​ឃើញ​ច្បាស់ ទាំង​ដែលយើងក៏ជា​មនុស្សចេះសម្លឹងមើលផងទៀត ។ ហេតុការណ៍ខ្លះដែលបានកើតឡើងដល់យើង ក្នុងពេលដំបូង យើងអាចឃើញ​ថាជារឿង​អាក្រក់ ជា​រឿងគ្រោះកាចដ៏ក្រៃលែង តែលុះដល់ពេលដែលយើងបានអាស្រ័យនូវ បញ្ញា ពិចារណា​​រក​ផ្លូវ​ដោះ​ស្រាយ ព្រមដោយការបាននូវកម្លាំងចិត្តដ៏មាំមួនសម្រាប់ប្រឹងប្រែង ព្យាយាម​​ក្នុងការ​ដោះស្រាយ​ផងទៀតនោះ ហេតុ​ការណ៍​ដែលថាអាក្រក់ហ្នឹងឯង ក៏បានធ្វើ​ឱ្យយើង​សម្រេច​នូវ​ប្រយោជន៍​ដ៏​ច្រើន ។ ព្រោះហេតុដូច្នោះហើយ ដើម្បីសេចក្តី​ស្ងប់សុខ​នៃ​ចិត្ត​សន្តានរបស់យើង គឺយើងត្រូវចេះសម្លឹងមើលហេតុការណ៍​ផ្សេងៗ នៅក្នុង​ផ្នែក​ល្អ​​ជាមុន​សិន ឬ​ត្រូវ​ចេះ​​បរិកម្ម​ភាវនា​ឱ្យ​បានរឿយៗ ដូច្នេះថា ឱ!ល្អដូចៗគ្នា ឱ! នេះបើយើងធ្វើ​ទុកក្នុង​ចិត្ត​ដោយ ឧបាយ​ត្រូវ​ទំនង​ទៅតាម​ហេតុ​ផល​ហើយនោះ (យោនិសោមនសិការ ) ។ ការខកចិត្ត ការអស់សង្ឃឹម មិនអាចញាំញីនូវបេះដូងរបស់យើងបានឡើយ បើយើងមាន​នូវ​យោនិ​សោមនសិការ រឿយៗជានិច្ចនោះ ។ យើងនឹងសម្លឹងមើលឃើញបានច្បាស់ ពិត​ប្រាកដ នូវគុណ​តម្លៃដ៏ថ្លៃថ្លា ដែលសម្រេចបានពីយោនិ​សោមនសិការរបស់យើង ។ គុណតម្លៃដែលយើងទទួលបាន ពីយោនិសោមនសិការនោះ គឺល្អជាងនិងខ្ពស់ជាងនូវអ្វីៗ ដែលយើងធ្លាប់ឱ្យតម្លៃ ទាំងអ្វីៗនោះឯងដែលបានធ្វើឱ្យយើងអស់​​សង្ឃឹម ។ អ្វីៗ​នៅក្នុងលោកនេះ សុទ្ធតែប្រែប្រួលទាំងអស់ រកសង្ឃឹមមិនបានឡើយ ហើយម៉្យាងទៀត សម្បត្តិក្នុងលោកនេះ មិនមានសម្បត្តិណាដែលធ្វើឱ្យយើងចេះឆ្អែតគ្រប់គ្រាន់ បានឡើយ ដូច្នេះតើឱ្យយើងសង្ឃឹមទៅលើរបស់អ្វីនៅក្នុងលោកនេះ ។ ផ្លូវដែលល្អក៏គឺ កុំប្រមាទ កុំទុក​ចិត្តអ្វីៗឱ្យជ្រុលហួស ត្រូវចេះរក្សាខ្លួនដោយខ្លួនឯង ។ចិត្តរបស់អ្នកដទៃប្តូរផ្លាស់ជានិច្ច សូម្បី​ចិត្តរបស់យើងក៏មិនខុសអ្វីពីចិត្តអ្នកដទៃដែរ ប្រសិនបើ​បណ្តោយឱ្យអារម្មណ៍​អូស​ទាញអារម្មណ៍នឹង បន្សាត់ចិត្តរបស់យើង ឱ្យហូរទៅ​តាមខ្សែ​តណ្ហា​ជា​ប្រាកដ ។ មនុស្សជាច្រើនដែលធ្លាប់ស្រឡាញ់គោរពរាប់អានយើងនោះ គេអាចខឹង​ក្រោធ​នឹង​យើង ស្អប់យើង ឈប់គោរពរាប់អាន ចំពោះយើងពេលណាក៏បានដែរ ។ ប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងលោក និងដំណឹងផ្សេងៗក្នុងលោក ដែលមានការផ្សព្វផ្សាយតាមវិទ្យុ និង​ទូរទស្សន៍រាល់ថ្ងៃនេះ មានឡើងប្រាកដ ដើម្បីសេចក្តីស្លុតសង្វេគ និងដើម្បីមិនឱ្យយើង​មាន​ក្តីសង្ឃឹមទៅលើអ្វីៗនោះឯង ។ ឃើញមនុស្សក្រីក្រតោកយ៉ាកលំបាកហើយ ក៏អស់នូវ ចំណង់​ដែល​ចង់មាន ។ ឃើញមនុស្សចាស់ជរាហើយ ក៏បាត់បង់អស់នូវភាពរីករាយនៃចិត្ត ដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុង​ភាព​ជា កំលោះ​ក្រមុំ ព្រោះទោះជាយ៉ាងណាៗក៏ដោយ យើងក៏ត្រូវចាស់​យ៉ាង​​នោះ ទាំងអ្នក​ដទៃ ដែល​ឋិត​នៅក្នុង​វ័យ​ក្មេងដែលយើង​កំពុងតែ​​ស្រឡាញ់​ណាស់ ​ក៏មុខ​​តែ​ចាស់ដែរ ប្រសិនបើមិន​បាន​ស្លាប់ពីក្មេងទេនោះ ។ ឃើញមនុស្ស​ដណ្តើមនូវផល​ប្រយោជន៍​ពីគ្នា គំរាមកំហែងគ្នា ទម្លាយសេចក្តីសុខគ្នា ព្យាបាទគ្នាដោយវិធីផ្សេងៗ ហើយក៏មិនចង់​ចូលទៅឱ្យ​ប៉ះពាល់​ដល់​សង្គម​ណាៗឡើយ។ មានតែព្រះធម៌ប៉ុណ្ណោះ ដែលធ្វើឱ្យកក់ក្តៅក្នុងជីវិត ព្រោះព្រះធម៌​បានស្ថាបនាមនុស្ស ដែល​ធ្លាប់តែ​អន់ថយទន់ ទាប ដោយត្រកូល ឬដោយទ្រព្យជាដើម ឱ្យបានជាមនុស្ស ប្រសើរ​ខ្ពង់​ខ្ពស់ រហូតដល់ថ្នាក់ទេវតាឥន្ទ្រព្រហ្មប្រណម្យ អញ្ជលីសំពះថ្វាយបង្គំទៀតផង ។​ ព្រះធម៌​មិន​បាន​​ឃ្លាតចាកពីលោកនេះទៅឡើយ មានតែសត្វលោកប៉ុណ្ណោះទេ ដែលចេះតែ​លះបង់​ព្រះ​ធម៌ចោល។ ព្រះធម៌មានអានុភាពរកអ្វីប្រៀបពុំបានឡើយ សូមឱ្យមានការ ទុកចិត្តចំពោះ​ព្រះ​ធម៌​ចុះ គឺល្អជាងការទុកចិត្តក្នុងអ្វីៗទៀតទាំងអស់ ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានទូន្មានឱ្យពុទ្ធបរិស័ទ តម្កល់ខ្លួនដោយប្រពៃ គឺតម្កល់​ខ្លួនក្នុង​គុណ​ធម៌ ឬឱ្យព្រះធម៌មាន នៅក្នុងខ្លួនហ្នឹងឯង ទោះបីជួបប្រសព្វនូវសេចក្តីទុក្ខលំបាក យ៉ាងណា​ក៏​ដោយ ក៏កុំឱ្យចោលព្រះធម៌ ។ ការដែលយើងមាននូវព្រះធម៌ តាំងនៅក្នុងខ្លួនបាន មាំមួនល្អហើយនោះ យើងរឹងរឹត​តែចេះ​សម្លឹង​មើលបុគ្គល និងហេតុការណ៍ផ្សេងៗបានល្អឡើង ព្រោះនៅក្នុងខ្លួនយើង សម្បូណ៌​ទៅដោយ​យោនិសោមនសិការ នេះជាវិធីដ៏សំខាន់ មួយក្នុងការធ្វើចិត្តឱ្យបានស្ងប់ មិនញាប់​ញ័រ​ចំពោះ​លោកធម៌ ដែលជាវិធីនាំទៅរកសភាពសុខចិត្ត កាន់តែប្រណីតសុខុម ឡើងជា​និច្ច​និរន្តរ៍ ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ សុខចិត្ត រៀប​រៀង​​ដោយ​ អគ្គ​បណ្ឌិត ធម្មាចារ្យ​ ប៊ុត-សាវង្ស​ ។ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

សតិសូត្រ សតិវគ្គ (សំយុត្តនិកាយ សគាថវគ្គ) (៥៧) ទេវតា​នោះ ឈរ​ក្នុង​ទី​ដ៏​សម​គួរ​ហើយ បាន ពោល​គាថានេះ ក្នុង​សំណាក់​នៃព្រះ​ដ៏មាន​ព្រះ​ភាគ​ថា ៖ ភិក្ខុអ្នក​​មាន​ស្មារតី គប្បី​ប្រញាប់វៀរ ដើម្បីលះ បង់នូវកាមរាគៈ ដូចជាបុរស​ដែលគេ​ប្រហារ​ដោយ លំពែង ឬដូច​ជា​បុគ្គល​ដែលភ្លើងឆេះលើក្បាល សារត្ថប្បកា​សិនី​អត្ថ​កថា អត្ថ​កថា​សតិសូត្រ សួរថា ក្នុងគាថានេះ ទេវតាពោលយ៉ាងណា?

បុគ្គលល្ងង់ខ្លៅជាប់អន្ទាក់មច្ចុរាជ ឯថ បស្សថិមំ លោកំ ចិត្តំ រាជរថូបមំ យត្ថ ពាលា វិសីទន្តិ នត្ថិ សង្គោ វិជានតំ។ អ្នកទាំងឡាយ ចូរមកមើលនូវលោក គឺ អត្តភាពនេះ ដែលមាន​ការ​វិចិត្រ​យ៉ាង ស្រស់ត្រកាល ប្រៀប​បីដូចជា​រាជ​រថ វា​ជា​ទី លិច​ចុះនៃ​ពួក​ជន​​ល្ងង់​ខ្លៅ​ទាំង​​ឡាយ តែមិន​ជា​ទី​ជាប់​ជំពាក់​នៃជ​ន​អ្នក​ចេះដឹង​ឡើយ។ ព្រះអង្គ​ទ្រង់គង់ប្រថាប់នៅជេតវនារាម