ជីវិតស្ដុកលោក ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ បានប្រៀបធៀប​សាក​សព​ទៅ​នឹង​អង្កត់​ឧស ដែល​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ ដោយ​សេចក្ដី​ថា អង្កត់​ឧស​ជាវត្ថុ​មិន​មាន​ប្រយោជន៍ តែ​បើ​គេ​ត្រូវ​ការ​ដោយ​ប្រកា​ណា​មួយ គង់​អាច​នឹង​យក​មក​ប្រើ​ឲ្យ​បាន​សម្រេច​ប្រយោជន៍​ខ្លះ​មិន​ខាន ឯសាកសព​មនុស្ស​យើង មិន​ត្រឹម​តែ​មិន​មាន​ប្រយោជន៍​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ថែម​ទាំង​មាន​ក្លិន​អសោចិ៍​ទៀត​ផង។ សាកសព​អាក្រក់​មែន​ហើយ

សម័យ​មួយ ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ ទ្រង់​ស្តេច​យាង​ទៅ​កាន់​អង្គុត្តរាប​ជន​បទ ព្រម​ទាំង​ភិក្ខុ​សង្ឃ ១២៥០ អង្គ ដែល​ជា​ព្រះភិក្ខុ​សង្ឃ​ក្នុង​ចតុរង្គ​សន្និបាត​នោះ​ឯង ។ សម័យ​នោះ កេណិយជដិល បាន​ចូល​គាល់​ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ ស្ដាប់​ព្រះធម្មទេសនា មាន​សេចក្តី​ជ្រះថ្លា អារាធនា​ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ និង​ព្រះភិក្ខុ​សង្ឃ​ទាំង​អស់​អង្គ ទទួល​ភត្តាហារ​ក្នុង​ថ្ងៃ​ស្អែក ។ ក្នុង​សម័យ​នោះ​ដែរ សេលព្រាហ្មណ៍ អាស្រ័យ​នៅ​ក្នុង​អាបណនិគម ចេះ​ចប់​ក្នុង​គម្ពីរ​ត្រៃវេទ និង​គម្ពីរ​ផ្សេង​ៗ​ទៀត បង្រៀន​កូន​សិស្ស ៣០០ នាក់ ហើយ​សេល​ព្រាហ្មណ៍​នេះ​ឯង​ធ្លាប់​ជាទី​ជ្រះថ្លា​របស់​កេណិយជដិល​រហូត​មក ។ សេល​ព្រាហ្មណ៍ ព្រម​ទាំង​កូន​សិស្ស បាន​ចូល​ទៅ​កាន់​អាស្រម​របស់​កេណិយ​ជដិល ក៏​បាន​ឃើញ​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ កំពុង​តែ​ធ្វើ​កិច្ចការ​ផ្សេង​ៗ អ៊ូអរ​ក្នុង​ទី​នោះ លុះ​សាក​សួរ​ដឹង​រឿង​ថា មាន​ការ​រៀបចំ​ថ្វាយ​ទាន​ចំពោះ​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ និង​ភិក្ខុ​សង្ឃ​ សេល​ព្រាហ្មណ៍​មាន​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​ក្រៃលែង​ទាំង​សួរ​បញ្ជាក់​ពាក្យ​ថា​ព្រះពុទ្ធ​ជា​ច្រើន​ដង​ទៀត​ផង ហើយ​បាន​គិត​ថា ពាក្យ​ថា​ព្រះពុទ្ធ​នេះ រក​បាន​ដោយ​ក្រ​ក្នុង​លោក ។ សេល​ព្រាហ្មណ៍​បាន​ចូល​គាល់​ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ បាន​ឃើញ​នូវ​មហា​បុរិស​លក្ខណៈ ៣២ ប្រការ​របស់​ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ​សព្វ​គ្រប់​ហើយ ទើប​បាន​ពោល​សរសើរ ក្នុង​ទី​ចំពោះ​ព្រះភក្ត្រ​នៃ​ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ ដូច្នេះ​ថា​បពិត្រ​ព្រះដ៏​មាន​បុណ្យ ព្រះអង្គ​មាន​ព្រះកាយ​ពេញ​លេញ មាន​ព្រះសរីរៈ​ល្អ មាន​កំពស់​និង​ទំហំ​សម​សួន អ្នក​ផង​មើល​មិន​ចេះ​ឆ្អែត​ឆ្អន់ មាន​សម្បុរ​ដូច​មាស មាន​ព្រះ​ទាឋាស​ស្អាត ទ្រង់​ប្រកប ដោយ​សេចក្ដី​ព្យាយាម មហាបុរិស​លក្ខណ​ទាំង​ឡាយ ដែល​មាន​ដល់​ជន​អ្នកមាន​កំណើត​ល្អ​យ៉ាង​ណា មហាបុរិស​លក្ខណៈ​ទាំង​អស់​នោះ ក៏​មាន​ក្នុង​ព្រះកាយ​របស់​ព្រះអង្គ​យ៉ាង​នោះ​ដែរ ព្រះអង្គ​មាន​ព្រះនេត្រ​ថ្លា មាន​ព្រះភក្ត្រ​ស្រស់​បស់ មាន​ព្រះអង្គាវយវៈ​ត្រង់​ដូច​ជា​អង្គព្រហ្ម មាន​ព្រះ​រស្មី មាន​ព្រះញាណ​ដ៏​ល្អ ទ្រង់​ខ្លាច​ភ័យ​ក្នុង​សង្សារ​វដ្ដ ទ្រង់​មាន​ព្រះតចៈ​ភ្លឺ​ដូច​មាស រុង​រឿង​កណ្ដាល​ពពួក​សមណៈ​ដូច​ជា​ព្រះអាទិត្យ ព្រះអង្គ​មាន​ពន្លឺ​ដ៏​ថ្លៃថ្លា​យ៉ាង​នេះ ត្រូវ​ការ​អ្វី​ដោយ​សមណភាព គួរ​ណាស់​តែ​សោយរាជ្យ​ជា​ស្ដេច​ចក្រពត្តិ ( ទូន្មាន​ប្រជាជន ឲ្យ​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​ធម៌ ) ដូច​ជា​សារថី​ដ៏​ឧត្ដម ទ្រង់​គ្រប់​គ្រង​ផែនដី​រហូត​ដល់​សមុទ្រ​ទាំង ៤ ជាទី​បំផុត ជា​ស្ដេច​ឈ្នះ​សង្គ្រាម ជា​ឥស្សរៈ​នៃ​ជម្ពូទ្វីប ពួក​ខត្តិយ​ជាតិ​ដែល​សោយ​រាជ្យ ដោយ​ភោគ​សម្បត្តិ ចូល​មក​ជាក្សត្រិយ៍​ចំណុះ​ព្រះអង្គ បពិត្រ​ព្រះគោតម សូម​ព្រះអង្គ​សោយ​រាជ​សម្បត្តិ ជា​ព្រះរាជាធិរាជ​ដ៏​ធំ​ជាង​មនុស្ស ព្រះមាន​ព្រះភាគ ត្រាស់​ថា ម្នាល​សេលព្រាហ្មណ៍ តថាគតជា​ស្ដេចព្រោះ​ធម៌ ប្រសើរ​ដោយ​គុណ​ឥត​បុគ្គល​ណា​ស្មើ ញ៉ាំង​ចក្រ​ជា​ចក្រ​ដែល​បុគ្គល​ដទៃ​ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​មិន​កើត ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាម​ធម៌​បាន​សេលព្រាហ្មណ៍ ក្រាប​បង្គំ​ទូល​ថាបើ​​ដូច្នោះ ព្រះអង្គ​ជា​ព្រះសម្ពុទ្ធ បាន​ត្រាស់​ដឹង​ហើយ​តើ​ព្រះអង្គត្រាស់​ថា តថាគត​ជា​ស្ដេច​ព្រោះ​ធម៌​ហើយ ប្រសើរ​ដោយ​គុណ ឥត​បុគ្គល​ណា​ស្មើ ញ៉ាំង​ចក្រ​ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាម​ធម៌​បាន​សេលព្រាហ្មណ៍​ក្រាប​បង្គំ​ទូល​ថា បពិត្រ​ព្រះគោតម សូម​ព្រះអង្គ​ប្រាប់​ខ្ញុំ ចុះ​លោក​ណា​ជា​សេនាបតី ជា​សាវ័ក​របស់​ព្រះសាស្ដា ចុះ​លោក​ណា​ញ៉ាំង​ធម្មចក្រ​ដែល​ព្រះអង្គ​ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ហើយ​នេះ ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​បាន​ព្រះមានព្រះភាគ​ទ្រង់​ត្រាស់​ថា ម្នាល​សេលព្រាហ្មណ៍ ធម្មចក្រ​ណា ដែល​តថាគត​ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ សារីបុត្ត​ជា​អនុជាត ក៏​ញ៉ាំង​ធម្មចក្រ​នោះ ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ទុក្ខសច្ច និង​និរោធសច្ច ដែល​តថាគត​ត្រូវ​ដឹង​ច្បាស់ ក៏​តថាគត​បាន​ដឹង​ច្បាស់​ហើយ មគ្គសច្ច​ដែល​តថាគត​ត្រូវ​អប់រំ ក៏​តថាគត បាន​អប់រំ​ហើយ សមុទយសច្ច ដែល​តថាគត​ត្រូវ​លះ​បង់ ក៏​តថាគត បាន​លះបង់​ហើយ ម្នាល​ព្រាហ្មណ៍ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ បាន​ជាតថាគត​ឈ្មោះ​ថា​ព្រះពុទ្ធ ម្នាល​ព្រាហ្មណ៍ អ្នក​ចូរ​នាំ​បង់ ជម្រះ​បង់ នូវ​សេចក្ដី​សង្ស័យ​ក្នុង​តថាគត​ចេញ ការ​ជួប​ប្រទះ​នឹង​ព្រះសម្ពុទ្ធ​ទាំង​ឡាយ​រឿយ​ៗ គេ​មិន​ងាយ​នឹង​បាន​ទេ ការ​កើត​ប្រាកដ​ឡើង​ក្នុង​លោក​រឿយៗ នៃ​ព្រះសម្ពុទ្ធ​ទាំង​ឡាយ ក៏​គេ​មិន​ងាយ​នឹង​បាន​ដែរ ម្នាលព្រាហ្មណ៍ តថាគត​ហ្នឹង​ឯង​ជា​ព្រះពុទ្ធ ជា​ពេទ្យ​វះ មិន​មាន​ពេទ្យ​ដទៃ​ប្រសើរ​ជាង​ឡើយ មាន​សភាព​ជា​អ្នក​ប្រសើរ កន្លង​បង់​នូវ​សេចក្ដី​ប្រៀប​ផ្ទឹម ជា​អ្នក​ញាំ​ញី​នូវ​មារ និង​សេនា​របស់​មារ ធ្វើ​ពួក​សត្រូវ​ទាំង​អស់ ឲ្យ​លុះ​ក្នុង​អំណាច​បាន ឥត​មាន​ភ័យ​អំពី​អ្វី រមែង​រីករាយ ទើប​សេលព្រាហ្មណ៍ និយាយ​នឹង​ពួក​មាណព​ទាំង​នោះ​ថា ម្នាល​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ដ៏​ចម្រើន ចូរ​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ស្ដាប់ នូវ​ព្រះពុទ្ធ​ដីកា​នេះ​ចុះ ព្រះមានចក្ខុ ជា​ពេទ្យ​វះ ( ដ៏ប្រសើរ ) មាន​ព្យាយាម​ធំ ទ្រង់​មានព្រះពុទ្ធដី​កាមក​ទាំង​ប៉ុន្មាន ដូច​ជា​សីហៈ​បន្លឺ​ក្នុង​ព្រៃ នរណា​បាន​ឃើញ​ព្រះសាស្ដា មាន​សភាព​ជា​បុគ្គល​ប្រសើរ កន្លង​បង់​នូវ​សេចក្ដី​ប្រៀប​ផ្ទឹម ជា​អ្នក​ញាំញី​នូវ​មារ​និង​សេនា​នៃ​មារ​ហើយ ( ដូច​ម្ដេច​ឡើយ ) នឹង​អត់​ទ្រាំ​មិន​ជ្រះ​ថ្លា​បាន សូម្បី​ជន​អ្នក​កើត​ក្នុង ត្រកូល​ដ៏​ថោក​ទាប ( ក៏​គង់​ជ្រះ​ថ្លា​នឹង​ព្រះអង្គ​ដែរ ) អ្នក​ណា​ចូល​ចិត្ត​តាម​ខ្ញុំ អ្នក​នោះ​ចូរ​មក អ្នក​ណា​មិន​ចូល​ចិត្ត​ទេ អ្នក​នោះ​ចូរ​ទៅ​ចុះ ខ្ញុំ​នឹង​បួស​ក្នុង​សម្នាក់​នៃ​ព្រះសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គ​មាន​ប្រាជ្ញា​ដ៏​ប្រសើរ ក្នុង​ទី​នេះ​ហើយ ពួក​មាណព​ទាំង​អស់ ក៏​និយាយ​នឹង​សេលព្រាហ្មណ៍​ថា បើ​លោក​ដ៏​ចម្រើន ពេញ​ចិត្ត​នឹង​សាសនា របស់​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​យ៉ាង​នេះ យើង​ទាំង​ឡាយ​ក៏​នឹង​បួស​ក្នុង​សម្នាក់​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ទ្រង់​មាន​ប្រាជ្ញា​ដ៏​ប្រសើរ​ដែរ ( សេលព្រាហ្មណ៍​ក្រាប​បង្គំ​ទូល​ថា ) ព្រាហ្មណ៍​ទាំង ៣០០ នាក់​នេះ លើក​កម្បង់​អញ្ជលី​សូម​ផ្នួស បពិត្រព្រះ​មាន​បុណ្យ យើង​ទាំង​ឡាយ​នឹង​ប្រព្រឹត្ត​ព្រហ្មចរិយៈ ក្នុងសម្នាក់​ព្រះអង្គព្រះមាន​ព្រះភាគ​ត្រាស់ថា ម្នាល​សេលព្រាហ្មណ៍ ព្រហ្មចរិយៈ​ដែល​តថាគត​សម្ដែង ដោយ​ប្រពៃហើយ ជា​ព្រហ្មចរិយៈ​ដែល​បុគ្គល​ឃើញ​ច្បាស់ ដោយ​ខ្លួន​ឯង ឲ្យ​ផល​មិន​រង់ចាំ​កាល បព្វជ្ជា​របស់​បុគ្គល​អ្នក​មិន​ប្រហែសធ្វេស ជា​អ្នក​សិក្សា ជា​បព្វជ្ជា​មិន​សោះ​សូន្យ​ទេ ។ សេលព្រាហ្មណ៍ ព្រម​ទាំង​បរិស័ទ ក៏​បាន​បព្វជ្ជា​និង​ឧបសម្បទា ក្នុង​សម្នាក់​នៃ​ព្រះមានព្រះភាគ ។ ថ្ងៃ​ស្អែក​ឡើង ព្រះដ៏មាន​ព្រះភាគ មួយ​អន្លើ​ដោយ​ភិក្ខុ​សង្ឃ​ទាំង​អស់​អង្គ បាន​ទទួល​ចង្ហាន់​របស់​កេណិយ​ជដិល នៅ​ក្នុង​អាស្រមបទ​របស់​គាត់ រួច​ហើយ​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​អនុមោទនា​គាថា ២ ព្រះគាថា ៖ អគ្គិហុត្តមុខា យញ្ញា សាវិត្តិ ឆន្ទសោ មុខំ រាជា មុខំ មនុស្សានំ នទីនំ សាគរោ មុខំ ។ យញ្ញ​ទាំង​ឡាយ មាន​ការ​បូជា​ភ្លើង​ជា​ប្រធាន គម្ពីរសាវិត្តិសាស្ត្រ ជា​ប្រធាន​នៃ​ឆន្ទសាស្ត្រ ព្រះរាជា​ជា​ប្រធាន​នៃ​ពួក​មនុស្ស សាគរ​ជា​ប្រធាន​នៃពួកនទី ។ នក្ខត្តានំ មុខំ ចន្ទោ អាទិច្ចោ តបតំ មុខំ បុញ្ញមាកង្ខមានានំ សង្ឃោ វេ យជតំ មុខន្តិ ។ ព្រះ​ចន្ទ​ជា​ប្រធាន​នៃ​ពួក​ផ្កាយ ព្រះអាទិត្យ​ជាប្រធាន​នៃ​ពួក​កម្ដៅ ព្រះសង្ឃ​ក៏​ជា​ប្រធាន​នៃ​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ដែល​ប្រាថ្នា​បុណ្យ​ហើយ​បូជា ។ សេលភិក្ខុ ព្រម​ដោយ​បរិស័ទ បាន​ព្យាយាម​បដិបត្តិ មិន​ជា​យូរ​ប៉ុន្មាន ក៏​បាន​អស់​នូវ​អាសវក្កិលេស នាំ​គ្នា​ចូល​គាល់​ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ហើយ​បាន​ពោល​គាថា​ទាំង​ឡាយ​ថ្វាយ​ព្រះអង្គ ដែល​មាន​សេចក្តី​ថា​បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​មាន​បញ្ញាចក្ខុ យើង​ខ្ញុំ​ទាំង​ឡាយ បាន​ដល់​នូវ​ទី​ពឹង រាប់​មក​ដល់​ថ្ងៃ​នេះ គម្រប់​ជា ៨ ថ្ងៃ​ហើយ បពិត្រ​ព្រះមាន​បុណ្យ យើង​ខ្ញុំ​ទាំង​ឡាយ បាន​ទូន្មាន​ខ្លួន​តាម​ព្រះសាសនា​របស់​ព្រះអង្គ​អស់ ៧ រាត្រី​ហើយ ព្រះអង្គ​ជា​ព្រះពុទ្ធ ព្រះអង្គ​ជា​បរមសាស្ដា ព្រះអង្គ​ជាអ្នក​ប្រាជ្ញ​គ្រប​សង្កត់​នូវ​មារ ព្រះអង្គ​ជា​អ្នក​ឈ្លាសវៃ ក្នុង​អនុសយធម៌ ទ្រង់​ឆ្លង ( ចាក​សង្សារ​វដ្ដ ) បាន​ដោយ​ព្រះអង្គ​ឯង ហើយ​ទ្រង់​ចម្លង​ពពួក​សត្វ​នេះ​ឲ្យ​ឆ្លង​បាន​ផង ព្រះអង្គ​កន្លង​ផុត​ឧបធិ ព្រះអង្គ​ទម្លាយ នូវ​អាសវៈ​ទាំង​ឡាយ ព្រះអង្គ​មិន​មាន​ឧបាទាន ទ្រង់​លះ​បង់​នូវ​ភ័យ​ដែល​គួរ​ឲ្យ​ខ្លាច​ទាំង​អស់ ដូច​សីហៈ ភិក្ខុ​ទាំង ៣០០ រូបនេះ ឈរ​ប្រណម្យ​អញ្ជលី បពិត្រ​ព្រះអង្គ​អ្នក​មាន​ព្យាយាម សូម​ព្រះអង្គ​លា​ព្រះបាទ​ទាំង​គូ ពួក​នាគ​គឺ​ភិក្ខុ សូម​ក្រាប​ថ្វាយ​បង្គំ​ចំពោះ​ព្រះអង្គ​ជាបរមសាស្ដា ។ ដកស្រង់ពីសៀវភៅ ជំនួយសតិភាគទី២២ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

បុញ្ញនិធិ កូនៗ​ទាំង​ឡាយ​ចូរ​ចាំ​ថា បុញ្ញនិធិ នេះ​ជា​ឈ្មោះ​មួយ​ដ៏​ល្អ​សម្រាប់​កូនៗ គួរ​តែ​ចាំ​ទាំង​អស់​គ្នា​ព្រោះ​វា​មាន​សារៈ​ប្រយោជន៍​ជា​ច្រើន​សម្រាប់​ខ្លួន​របស់​កូន និង​អ្នក​ដទៃ​ផង​ណា​កូន។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​ត្រាស់​សម្ដែង​ថា ឯស ទេវមនុស្សានំ សព្វកាម ទនោ និធិ យំ យំ ទេវាភិបត្ថេន្តិ សព្វមេតេន សព្តតិ កំណត់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នេះ​ឯង​រមែង​ជួយ​ឲ្យ​សព្វ​សត្វដែល​ប្រាថ្នា​បាន​ដល់​នូវ​ភាព​ជា​ទេវតា

ម៉ែ​ស្រក់​ទឹក​ភ្នែក​ពេល​ម៉ែ​នឹក​កូន ជាតិ​ជា​ម្ដាយ​គ្រប់​រូប មិន​ដែល​មាន​ម្ដាយ​ណា​ដែល​មិន​គិត​ដល់​កូន មិន​នឹក​កូន​នោះ​ទេ ម៉ែ​តែង​នឹក​កូន​គិត​កូន​រហូត​ហើយ​គ្រប់​ពេល​ដែល​ម៉ែ​នឹក​កូន ទឹក​ភ្នែក​របស់​ម៉ែ​តែង​ស្រក់​ហូរ​មក​ជានិច្ច ព្រោះ​ម៉ែ​ស្រឡាញ់​កូន ម៉ែ​ត្រូវ​ការ​កូន។ ក្នុង​ពេល​ដែល​កូន​ឃ្លាត​ឆ្ងាយ​ពី​ម៉ែ ឬ​ពេល​ដែល​កូន​មិន​នៅ​ជិត​ម៉ែ ក្នុង​ទ្រូង​ម៉ែ​តឹង​ណែន​ចង្អៀត អួល​អាក់​ព្រោះ​ម៉ែ​នឹក​កូន​ខ្លាំង​ណាស់។

ព្រះពុទ្ធអង្គ ព្រះពុទ្ធ​អង្គ​ទ្រង់​មាន​ព្រះនាម​ដើម​ថា សិទ្ធត្ថ (​សំស្ក្រឹត​ហៅ​ថា​សិទ្ធាថិ) និង​ព្រះនាម​ដោយគោត្ត (​ត្រកូល) ថា គោតម (​សំស្ក្រឹត​ថា​គៅតម) ។ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​គង់​ប្រថាប់ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ភាគ​ខាង​ជើង​ក្នុង​សតវត្សរ៍​ទី ៦ មុន​គ្រិស្ដសករាជ។ ព្រះ​រាជ​បិតា​របស់​ទ្រង់​មាន​ព្រះនាមថា សុទ្ធោទនៈ ជា​ក្សត្រ​នៃ​នគរសាក្ស (​បច្ចុប្បន្ន​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នេប៉ាល់)។

សុត្តនិបាត គុហដ្ឋកសូត្រ ជនជាប់ជំពាក់​ក្នុងគុហាគឺ​រាងកាយ ស្រោបដោយ កិលេសច្រើន​ប្រការ ធ្លាក់ចុះក្នុង​កាមគុណ ជា​គ្រឿងធ្វើចិត្ត​ឱ្យវង្វេង ជនមានសភាពដូច្នេះ ឈ្មោះថាឆ្ងាយ​អំពីវិវេក ព្រោះ ថា​កាម​ទាំង​ឡាយ​ក្នុង​លោក បុគ្គលមិនងាយ នឹងលះ​បង់បាន​ឡើយ ។ កាមគុណ​ទាំងឡាយ​ មានសេចក្តីប្រាថ្នា​ជាហេតុជាប់ ជំពាក់​ដោយ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ក្នុង​ភព​

មាន​ប្រជាពុទ្ធបរិស័ទ​ទាំង​ឡាយ នាំ​គ្នា​ប្រារព្ធ​រាល់​ឆ្នាំ​ដោយ​មាន​ជំនឿ​ឬ​រំលឹក​ខួប​អង្គ​នៃ​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​បរម​គ្រូ​កាល​នៅ​ជា​ពោធិសត្វ ។ កាល​ដែល​ព្រះអង្គ​យោន​យក​កំណើត​កើត​ជា​សត្វ​ទន្សាយ ដល់​ថ្ងៃពេញ​បូណ៌មី​វេលា​រាត្រី ព្រះចន្ទ​ពេញ​វង់​មាន​ពន្លឺ​ល្អ​សោភា ព្រះអង្គ​ក្រលេក​មើល​ព្រះចន្ទ​ហើយ​មាន​សេចក្ដី​ជ្រះថ្លា​ប្រកប​ដោយ​ករុណា​ចិត្ត​ព្រះអង្គ​នឹក​គិត​ដូច្នេះ​ថា​បើ​អ្នក​ណា​ត្រូវ​ការ​សាច់​របស់​អញ អាត្មា​អញ នឹង​បំពេញ​ជីវិត​ជា​ទាន​ក្នុង​កាល​ឥឡូវ​នេះ ។ អស្ចារ្យ​ណាស់​គ្រាន់​តែ​នឹក​គិត​ប៉ុណ្ណោះ ក៏ក្ដៅ​ដល់​អាសនៈ​ព្រះឥន្ទ​ស្ដេច​ទ្រង់​អាវជ្ជនាកា ឃើញ​ទន្សាយ​ព្រះពោធិសត្វ មាន​ករុណា​ជ្រះថ្លា​ចង់​បំពេញ​ទាន ក៏​ហោះ​ចុះ​មក​និម្មិត​ធ្វើ​ជា ព្រាហ្មណ៍​ចាស់​ជរា​ម្នាក់​ហើយ​មក​កាន់​សំណាក់​ទន្សាយពោធិសត្វ​រួច​បាន​ពោលថា​ខ្ញុំ​ដើរ​ផ្លូវ​ឆ្ងាយ​អត់​ឃ្លាន​គ្មាន​អាហារ​បរិភោគ​មក​យូរ​ថ្ងៃ​ហើយ​ជីវិត​របស់​ខ្ញុំ​នឹង​ក្ស័យ​ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ​ហើយ​បើ​មិន​បាន​អ្វី​នោះ! ធ្វើ​ដូចម្ដេច​នឹង​បាន​អាហារ​បរិភោគ​អ្ហេះ? ពោធិសត្វ​ឆ្លើយថា​បើ​អ្នក​ត្រូវ​ការ​ចូល​រក​ឧស​បង្កាត់​ភ្លើង​ឲ្យ​ឆេះ​ទៅ​ចុះ! ខ្ញុំ​នឹង​លោត​ចូល​ក្នុង​ភ្លើង​រួច​អ្នក​នឹង​បាន​សាច់​ខ្ញុំ​បរិភោគ។ ព្រាហ្មណ៍​ចាស់​តប​ថា​ខ្ញុំ​អរគុណណាស់ ហើយ​ក៏​រក​ឧស​បង្កាត់​ភ្លើង​ជា​គំនរ​យ៉ាង​ធំ​រួច​ហើយ ទន្សាយ​ពោធិសត្វ រលាស់​ខ្លួន​យ៉ាង​ស្អាត​លោត​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ភ្លើង ស្រាប់​តែ​ភ្លើង​នោះ​រលត់​អស់​ទៅ​សូម្បី​តែ​រោម​មួយ​សរសៃ​ក៏​មិន​ឆេះ​ផង ។ ហេតុ​ដ៏​អស្ចារ្យ​នេះ​ហើយដែល​នាំ​ព្រាហ្មណ៍​ចាស់ ស្ងើច​សរសើរ​ហើយ​ឥន្ទព្រាហ្មណ៍ ក៏​ហោះ​ទៅ​យក​ថ្ម​កែវ​សិលា​មួយ​ដុំ​ទៅ​គូស​វាស​ភ្ជាប់​រូប​ទន្សាយ​ពោធិសត្វ​ក្នុង​វង់​ព្រះចន្ទ​នោះ​ទៅ ។ អាស្រ័យ​ហេតុ​នេះ​ហើយ​ទើប​បាន​ជា​អ្នក​ខ្លះ​យល់​ថា​មើល​ទៅ​ឃើញ​ហាក់​ដូច​ជា​រូប​ទន្សាយ​នៅ​រង្វង់​ព្រះចន្ទ ។ ដោយ​មាន​ហេតុ​ដូច​បាន​ពោល​មក​នេះ​ហើយ​បាន​ជា​អ្នក​កាន់​ព្រះពុទ្ធសាសនា​នាំ​គ្នា​គោរព​បូជា​ព្រះចន្ទ​សំពះ​ព្រះខែ​ជាប់​ត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ។ ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ចំណេះ​ដឹង​នានា​ក្នុង​ពុទ្ធសាសនា​ខ្មែរ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

រឿងត្មាតខ្វាក់ និងឆ្មា (ចាក ត. ម.​) (សំដី​សប្បុរស​របស់​សត្រូវ​ប្រចាំ​ជាតិ ជា​សំដី​របស់​ម្ចុរាជ) ពី​ព្រេងនាយ​ នៅ​លើ​ភ្នំ​គិជ្ឈកូដ ក្បែរ​ត្រើយ​ទន្លេ​គង្គា​មាន​ដើម​ធំ​ សម្បូណ៍​ដោយ​ប្រហោង​ព្រង់ ជាទី​អាស្រ័យ​នៅ​នៃ​ត្មាត​ខ្វាក់​មួយ​ឈ្មោះ​ជរទ្គវៈ។ពួក​បក្សី​ទាំង​ឡាយ ដែល​អាស្រ័យ​នៅ​នា​ដើម​ជ្រៃ​នោះ តែង​មាន​ចិត្ត​អាណិត​អាសូរ​ត្មាត​ខ្វាក់​​ចាស់​រេច​រិល​ក្រចក បាន​រំលែក​ចំណី​អាហារ​ម្នាក់​បន្ដិច ៗ