ព្រះពុទ្ធសាសនា ពាក្យថា​ ព្រះពុទ្ធសាសនា ចែក​ជា​ពីរ​បទ​គឺ៖ ពុទ្ធ និង សាសនា។ ពុទ្ធៈ ជាឈ្មោះ​បន្ទាប់​ពី​បាន​ត្រាស់ដឹង​របស់​មហាក្សត្រ​អស្ចារ្យ​ មួយ​ព្រះអង្គ ស្ដេច​សម្ភព​ក្នុង​សក្យត្រកូល​ក្នុង​មជ្ឈិម​ប្រទេស គឺ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា មាន​ទីតាំង​នៅ​ទិស​ពាយ័ព្យ នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា​យើង​នេះ បើ​នឹង​រាប់​ចំនួន ពី​ឥឡូវ​នេះ​ទៅ​នឹង​ថ្ងៃ​ដែល​ក្សត្រ​អង្គនេះ​ប្រសូត​ចំនួន ២៨៣៥ឆ្នាំហើយ គឺ៨០ឆ្នាំ​មុន​ពុទ្ធសករាជ។

សេចក្ដី​ល្អ ពិត​មិនស្លាប់ -សួរៈ ពេល​លោក​ឪពុក​ទទួល​អនិច្ចកម្ម​ទៅ សម្រាប់​នាង​ខ្ញុំ​ខ្លួន​ឯង កាល​ប្រៀបធៀប​សេចក្ដី​រលឹក​ដល់​គុណ​ឪពុកម្ដាយ ចិត្ត​ក៏​បាន​ចាស់​ក្លា​ឡើង ព្រោះ​ហេតុ​នោះ ទើប​រម្ងាប់​សេចក្ដី​សោកសៅ​បាន​ហើយ​បង្វែរ​សេចក្ដីសោក​សៅ​នោះ មក​ជា​ការ​ព្យាយាម​បំពេញ​តួនាទី​ទៅ។ ឆ្លើយៈ យ៉ាង​ណា​ក្ដី ការ​ធ្វើ​ឲ្យ​សេចក្ដីសោក​សៅ​ធូរស្បើយ​ទៅ​បាន ត្រូវ​អាស្រ័យគោល​ការណ៍​ពីរ​យ៉ាង​ជា​គូ​គ្នា

ធ្វើបុណ្យតាមអារម្មណ៍ តើ​ធ្វើ​បុណ្យ​តាម​អារម្មណ៍ តើ​បាន​បុណ្យ​ដែរ​ឬ​ទេ? បាន​បុណ្យ គឺ​នៅ​ពេល​មាន​អារម្មណ៍ចង់​ធ្វើបុណ្យ​ចង់ឲ្យ​ទាន​ចំពោះ​ព្រះសង្ឃ ឪពុក​ម្ដាយ​សាច់ញាតិ ឬ​ចង់​ជួយ​សង្គ្រោះ​មនុស្ស​កម្សត់​អត់​ឃ្លាន មិនមាន​ស៊ី​លំបាក​ក្រីក្រ​ទុក្ខ​វេទនា​គ្មាន​ទី​ពឹង​ពេល​នេះ​ហើយ​វា​ជា​បុណ្យ វា​ជា​កុសល វា​ជា​អំពើ​ល្អ វា​ជា​ធម៌​ស។ ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​នេះ មិន​ចាំបាច់​ការ​ឲ្យ​ទាន​ប៉ុណ្ណឹង​ទេ

សង្គ្រោះ​អដ្ឋង្គិកមគ្គក្នុង​ត្រៃ​សិក្ខា មគ្គទាំង ៨ ប្រការ​នេះ លោក​សង្គ្រោះចូល​ជា​ត្រៃ​សិក្ខាគឺ៖ ១. សម្មាទិដ្ឋិ សេចក្ដី​ឃើញ​ត្រូវ, សម្មាសង្កប្ប សេចក្ដី​ត្រិះរិះត្រូវ, សង្គ្រោះ​ជាបញ្ញា​សិក្ខា ; ព្រោះ​ជា​គុណ​ជាតិ​ធ្វើ​បុគ្គល​អ្នក​សិក្សា​ឲ្យកើត​ប្រាជ្ញា សេចក្ដី​ដឹង​ច្បាស់​របស់​ពិត​ របស់​មែន; ២. សម្មាវាចា សំដី​ត្រូវ, សម្មាកម្មន្ត ការងារ​ត្រូវ​, សម្មាអាជីវ ចិញ្ចឹម​ជិវិតត្រូវ, សង្គ្រោះ​ជាសីល​សិក្ខា ;

ធម្មតា​លាមក មានក្លិនស្អុយ​យ៉ាងណា ផ្កាម្លិះ ផ្កា​ចំប៉ា មានក្លិនក្រអូប​យ៉ាង​ណា ធម្មតា​នៃជីវិត​ក៏តែងតែ យ៉ាង​ហ្នឹង​ឯង ដូច​ដែល​ជាក់ស្តែង​ចំពោះ​មនុស្ស​គ្រប់ៗគ្នា ។ ហេតុអ្វី​បានជានាង​បដាចារ​បាត់ឆ្កួត ហើយ​បាន ទៅជាអរិយ​សាវិកា​ដ៏ឆ្នើម​មួយអង្គ ? -នេះ​មិនមែន​មកអំពីកូនទាំង​ពីរ និង ប្តីរបស់​នាង រស់​ឡើង​វិញ ឬមក​អំពី​លោក​អ្នកដ៏​មាន​គុណ​ទាំងពីរ និង បង​ប្រុសរបស់​នាងរស់​មកវិញ​ឡើយ

មានមតិ​មួយចំនួនបាន​យល់ថា អ្នក​បរិភោគ សាច់​សត្វ ជាហេតុ​នាំឱ្យគេ​សម្លាប់សត្វ ការ​យល់​នេះ​ខុស​ទេ ព្រោះ ហេតុ នៃការ​សម្លាប់សត្វពិតៗ បាន​ដល់ អកុសល​ហេតុ ៣ យ៉ាង​គឺ ៖ -លោភ​ហេតុ និង មោហ​ហេតុក្នុងខណៈស្រឡាញ់ ខ្លួនឯងជាដើម ។ -ទោសហេតុ និង មោហហេតុក្នុងពេលវេលាត្រូវ សម្លាប់ជិវិតសត្វ ។ ប្រសិន​បើ​ជាការ​សម្លាប់​សត្វ មកអំពីអ្នក​បរិភោគ​សាច់សត្វជា​ហេតុនោះ ម្លេ៉ះ​សម​ព្រះ​អរិយ​បុគ្គល​ក៏លោក​នៅតែ សម្លាប់​សត្វដែរ ប៉ុន្តែ​ព្រះអរិយបុគ្គល​មិន​សម្លាប់សត្វ មិន មែន​ព្រោះ​អ្នកដទៃ​មិនបរិភោគ​សាច់សត្វ​នោះ​ឡើយ តែ​គឺ ព្រោះ​អរិយមគ្គ​បាន​លះបង់​នូវ​អកុសល​ហេតុ​ដែល​ជា​ហេតុ នៃការ​សម្លាប់សត្វ​បាត់អស់​ទៅហើយ ។ ព្រះធម៌​សុំសួរ​​ថា អ្នកលួច​ទ្រព្យ​សម្បត្តិគេ ព្រោះ មកអំពី​គេមាន​នូវទ្រព្យសម្បត្តិ​ជា​ហេតុឬ ? អ្នក​ប្រព្រឹត្ត ខុសក្នុង​កាម ព្រោះ​មកអំពីគេ​មានបុត្រភរិយា​ជាហេតុឬ? អ្នកនិយាយ​កុហកគេ មកអំពី​មានគេ​សំរាប់ឱ្យ​និយាយ កុហក​ជាហេតុឬ ? អ្នកបរិភោគ​ទឹកស្រវឹង មក​អំពីមាន អ្នកដទៃ​ធ្វើស្រា ធ្វើទឹក​ស្រវឹងផ្សេងៗ​ជាហេតុឬ ? តាមពិតបុគ្គល​គួរសិក្សា​ថា អត្មាអញ​ជាពុទ្ធបរិស័ទ ត្រូវតែ​យល់​អំពីធម៌​ទាំងឡាយ​កើតអំពី​ហេតុ ត្រូវ​សិក្សា​ឱ្យ បានយល់​ច្បាស់​អំពីហេតុ និង ផល​របស់ហេតុ ។ ហេតុ​ក៏ជាធម៌ (បរមត្ថធម៌) ផល​របស់ហេតុ​ក៏ជា ធម៌ ក្នុងលោក​នេះ​មាន​តែធម៌ មិន​មាន​សត្វទេ ។ ដកស្រង់ចេញពី "សៀវភៅជំនួយសតិភាគ៤" ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

មានអ្នកយល់​ច្រឡំច្រើន​ណាស់អំពី​ពាក្យថា សមាធិ ជាបទដ្ឋាន​របស់បញ្ញា គឺយល់​ច្រឡំថា ត្រូវ​ធ្វើសមាធិ​ឱ្យ បានសិន ចាំធ្វើវិបស្សនា​តាមក្រោយ ។ តាមពិត​ពាក្យនេះមិនមែន​មានន័យ មាន​សេចក្តី ដូច្នេះទេ ព្រះសម្មា​សម្ពុទ្ធពុំបាន​សំដែងថា មុននឹង​ចំរើន វិបស្សនា អ្នករាល់គ្នា​ត្រូវធ្វើ​សមាធិ​សិន ព្រះ​អរិយៈទាំង ឡាយក៏ពុំ​បានសំដែង​យ៉ាងនេះដែរ ។ ពាក្យថា សមាធិ​ជា បទដ្ឋានរបស់​បញ្ញា

ជីវិតក្នុង​កំណើត​មនុស្សនេះ មានភារកិច្ច​ប្រព្ត្រឹត្ត ព្រហ្មចរិយធម៌ រួចហើយ​ត្រូវសង​ជីវិតនេះ​ឱ្យទៅម្ចាស់​របស់ គេ គឺ ជរា មរណៈ ។ ព្រហ្មចរិយធម៌ គឺជាយាន​ជំនិះដ៏ប្រសើរ នាំសត្វ លោកទៅ​កាន់ទី​បំផុតទុក្ខ ដោយលះបង់​ចោលនូវជីវិត​ដែល ប្រកបដោយ​ឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ។ ជីវិតប្រៀបចដូចសម្ភារៈសំរាប់ធ្វើទូក ឬ ក្បូនតែ ប៉ុណ្ណោះ សម្ភារៈទាំងនោះដែល​ខ្ចីអំពីគេមក ដូចជាកាំបិត