បតិព្វតា​វិមា​ន​ (ព្រះ​មោ​គ្គល្លាន​សួ​រ​ថា​) ពួក​ក្រៀល​ ក្ងោក​​ ហង្ស​ នឹង​តា​វ៉ៅ​ មាន​អនុ​ភាព​ជា​ទិព្វ​ មាន​សម្លេង​ពី​រោះ​ មក​ប្រ​ជុំ​គ្នា​ វិមាន​នេះ​ជា​ទី​ត្រេក​អរ​ ដេរ​ដាស​ដោយ​ផ្កា​វិចិត្រ​រចនា​យ៉ាង​ច្រើន​ ដែល​ជន​ប្រុស​ស្រី​សេ​ព​គប់​ហើយ​ ម្នាល​ទេវ​ធី​តា​ មាន​អនុ​ភាព​ច្រើន​ នាង​នៅ​ក្នុង​វិមាន​​នោះ​ ពួក​ស្រី​អប្សរ​ទាំង​ប៉ុ​ន្មាន​ មាន​ឫទ្ធិ​និមិ្មត​រូប​ច្រើន​ រាំ​ច្រៀង​ រីក​រាយ​ ដោយ​ជុំ​វិញ​ ម្នាល​ទេ​វ​ធី​តា​ មានអនុ​ភាព​ច្រើន​ នាង​បាន​ដល់​នូវ​​ឫ​ទិ្ធ​យ៉ាង​នេះ

រឿង អភិចារិណិត្ថី ក្នុង​សក្សបពុទ្ធកាល មានភរិយារ​របស់​ឧបាសក​ជាសោត​បន្នម្នាក់ ជា​ស្រី​ប្រព្រឹត្ត ក្បត់​ចិត្ត​ស្វាមី។ ឧបាសក​នោះ ឃើញ​នូវ​ហេតុ​ប្រព្រឹត្ត​បំពាន​យ៉ាង​ប្រត្យក្ស ហើយ​ពោល​សួរថា​ ព្រោះ​ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​នាង​ប្រព្រឹត្ត​មិន​គប្បី​យ៉ាង​នេះ? ស្រី​ភរិយា​ ពោល​ស្បថ​ស្បែ​ថា ប្រសិន​បើ​ខ្ញុំ​ធ្វើ​យ៉ាង​ហ្នឹង​មែន សូម​ឥ្យ​ឆ្កែ​ខាំ​ជញ្ជែង ស៊ី​ខ្ញុំ​កុំ បី​ខាន​ ព្រោះ​ជា​អ្នក ប្រព្រឹត្ត​ក្បត់​ចិត្ត​ស្វាមី​ខ្លួន។

រឿង​ក្នុងលោក​នៃគំនិត នៅពេលដឹងរឿង​អ្វីមួយ ភ្លេច​រលឹកដឹងការពិត នេះជាការ ភ្លេចរបស់​អ្នក​ស្តាប់​​ធម៌ បដិ​បត្តិ​ធម៌ មិនមែនជាការ​ភ្លេច​នៃ​​អ្នក​មិន បាន​ស្តាប់​​ធម៌​នោះ​ទេ ព្រោះ​​​ថា បុគ្គលដែលមិន​បានស្តាប់​ធម៌ គឺ មិន​យល់ពីធម៌​ពិតឡើយ ។អ្នក​ដែល​​ស្តាប់ធម៌ យល់ធម៌ហើយ តែនៅ​តែភ្លេច ព្រោះ ការភ្លេចនេះ ជាធម៌​ពិតមួយ​បែប ដែល​មាន​បច្ច័យឱ្យ​កើតឡើង ។ ការស្តាប់ព្រះធម៌អំពីការពិតរឿយៗ ព្រមដោយ​កុសល​ធម៌ផ្សេងៗ ទៀត រមែង​ជួយ​ជា​ឧប​ការៈ​ឱ្យ​មាន​សតិ​រលឹក​ដឹង​ដល់ការពិត ។ ការ​ពិត​​ជា​អា​រម្មណ៍​នៃ​សេចក្តី​សុខ​ចិត្ត ។ក្នុងរឿងអ្វីក៏មានការពិតដែរ ការពិតគឺជា​សច្ចធម៌ដែល​មាន បច្ច័យ​ឱ្យ​កើត​ក្នុង​លោក ៦ លោកណាមួយ មានលោកភ្នែក ជាដើម ។ នេះគឺ​ជា​ធម៌​ល្អិត​ល្អន់ ដែល​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់ ត្រាស់​សម្តែង សូម្បី​​គ្រាន់​​តែ​ការ​ឃើញ​រូប ដែល​​គ្រប់​គ្នា​មាន​រាល់ ថ្ងៃ ប៉ុន្តែ​ដោយ​​ច្រើន​​គឺមិន​ធ្លាប់​បាន​​ពិចារ​ណា​ឱ្យ​ដឹងសេចក្តីពិត​​នៃ ស​ភា​វ​ធម៌​ឡើយ រហូត​ដល់​​បាត់បង់ជីវិតទៅ ។ ចំពោះការឃើញ នេះ ត្រូវផ្តើម​ពិចារ​ណាឱ្យយល់​ច្បាស់​តាម​ពិតថា ឃើញ​មាន​ពិត ឯចំណែកលោកដែលត្រូវឃើញគឺរូបារម្មណ៍ ក៏មានពិតដែរ ។ស​ភាវ​ធម៌ជាធម៌ពិត ដែលកំពុងប្រាកដក្នុងខណៈនេះ សែន លំបាក​នឹង​ដឹង​ការពិតថា មិនមែនជា​សត្វបុគ្គលតួខ្លួន ព្រោះហេតុ តែការសម្គាល់ខុស ធ្លាប់​មាន​អស់​កាលដ៏យូរ​ណាស់​មកហើយ ។ រូបារម្មណ៍ដែលជាអារម្មណ៍នៃចក្ខុវិញ្ញាណ គ្រប់ពេល​វេលា ទាំងអស់ មិន​ខុស​ពីរូបថត​ឬ​រូប​ក្នុង​​ទូរ​ទស្សន៍​​ឡើយ គឺជា​លោក មួយ​​ដោយ​ឡែក​តែឯង ជា​​សភា​វធម៌​​ម៉្យាង​ដែល​​មាន​ពិត ជា​បរមត្ថ មិន​មែន​សត្វ មិន​មែន​​វត្ថុ​អ្វី​ទាំង​អស់ ។ រូបារម្មណ៍​ជាលោកក្នុង អរិយវិន័យ មិនមែន​ជាទី​កន្លែង​ផ្ទះសំបែង​ភូមិ​ស្រុក​ប្រទេស​នគរ ឬ ផែនដីព្រៃភ្នំអ្វីៗ​ដែល​ជារឿង​ក្នុង​លោកនៃ​គំនិត​នោះឡើយ បញ្ញា ចែក​ចិត្តឃើញ ដោយ​ឡែកពី​ចិត្តគិតក្នុង​មនោទ្វារ កំណត់​ដឹង​នូវ សភាវ​ធម៌ដែលជាបរមត្ថមានពិតក្នុងលោក ។ ទាន់ពេលដែល​ឮសំឡេង ក៏នឹកគិតដល់សំឡេងអ្វីៗ មាន សេចក្តីថា​ដូច​ម្តេច​ ។ បញ្ញា​កំណត់ដឹងសំឡេងជា​ធម៌ដែល​មានពិត ប្រាកដត្រង់​សោតប្ប​សាទ សំឡេង​មិន​មែន​ជា​រឿង​អ្វីទាំង​អស់ រឿង​អ្វីៗ ស្រេច​ហើយតែចិត្តគិត ។ ពេលខ្លះ​យើង​ខឹងនឹងរឿង ដូចជា កូនចៅធ្វើ​សំឡេង​ខ្លាំងៗ រក​សម្រាន្ត​មិន​បាន ទាំង​ដែល ពេល​នោះក៏មាន​ធម៌​ពិតកំពុង​​ប្រាកដ​​ដែរ ព្រោះ​ថា បើ​មិន​​មានធម៌​ពិត​ទេ បានអ្វីឮ តែនេះទៅជាខឹង​ក្រោធ​ក្នុង​រឿង ដោយ​​បោះ​​ប​ង់ ធម៌​ពិត​ចោល ព្រោះ​មិន​មា​នសតិ​រលឹកដឹង​សភាវៈដែល​មាន​ពិត ។ ចូរកុំភ្លេច​ថា ឮសំឡេង​អ្វីក៏ដោយ ពេល​ណាក៏ដោយ គឺចិត្តឮជាធម៌ ដែល​មាន​ពិត ធ្វើ​កិច្ច​ជំនួស​យើង​ក្នុង​លោក ដូច្នេះ ពេល​ដែល សម្រាន្តមិន​លក់ បាន​ឱកាស​សិក្សា​​ធម៌ពិត រំដោះខ្លួន​ចេញចាក លោក ។កុំភ្លេចថា របស់ដែល​មានពិតនោះ គឺមានត្រឹមតែជា ធម៌ពិត ជាសភាវៈ​ផ្សេង​ៗ​​គ្នាក្នុងទ្វារ​ទាំង ៦ ឯ​រឿងក្នុង​លោក​នៃ គំនិត មិន​មែន​ជា​​សភាវៈ​ដែល​មានពិត​នោះ​ទេ គ្រាន់​តែជារឿង ទៅតាមការចាំ និង ទៅតាម​ការគិត​ប៉ុណ្ណោះ ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ជំនួយ​សតិ​ភាគ១៦ រៀប​រៀង​​ដោយ​ អគ្គ​បណ្ឌិត ធម្មាចារ្យ​ ប៊ុត-សាវង្ស​ ។ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

រឿង​ចក្កនឧបាសក (ចាក អ. សម្មា.) (ឱជារស​នៃ​សច្ច​ធម៌​ ចាត់​ជា​ឱសថ​ទិព្វ​ក្នុង​លោក) នៅ​សីហឡ​ទ្វីប​ មាន​ឧបាសក​ម្នាក់​ឈ្មោះ​ចក្កនៈ ឧបាសក​នោះ​កាល​នៅ​ពី​ក្មេង ម្តាយ​កើត​រោគ​ក្នុង​សរីរះ ហើយ​យក​ពេទ្យ​មក​មើល​រោគ​នោះ​។ ពេទ្យ​ប្រាប់​ថា បើ​បាន​សាច់​ទន្សាយ​ស្រស់​យក​មក​ធើ្វ​ថ្នាំ ទើប​រម្ងាប់​រោគ​នេះ​បាន។ ឮ​ពាក្យ​ពេទ្យ​ដូច្នោះ បង​ក៍​បង្គាប់​ចក្កនៈ​ជា​ប្អូន​ថា

រឿង​កុហក​តាបស (ចាក អ. កុ.) (លួច​គេ​វា​គ្រាន់ គេ​ទាន់​វា​ក្រែល) ក្នុង​កាល​ពី​អតីត នៅ​ក្រុង​ពារាណសី មាន​តាបស​១​រូប​ឈ្មោះ​កុហក​នៅ​អាស្រ័យ​ក្នុង​ព្រៃ នា​បណ្ណ​សាលា​ដែល​កុដុម្តិក​សាង​ប្រគេន​ ហើយ​តែង​និមន្ត​ទៅ​ឆាន់​នៅ​ផ្ទះ​កុដុម្តី​ក៏​នោះ​រាល់​ៗ​ថ្ងៃ ។ កុដុម្តិកះ​ជឿ​ថា តាបស​នេះ​ជា​មនុស្ស​មាន​សីល​ធម៌ ក៏​យក​មាស​ឆ្តោរ​ទាំង​រយ​ទៅ​ផ្ញើ​នឹង​លោក កប់​ក្រោម​បណ្ណ​សាលា​នោះ

រឿង​ឧបាសក​សាន​មេ​បុណ្យ (ចាក អ. មណិ.) (សាធារណ​ទាន​ចាត់​ជា​មេ​បុណ្យ​យ៉ាង​ឆ្នើម​ក្នុង​លោក) ក្នុង​ក្រុង​សាវត្ថី មាន​ឧបាសក​ម្នាក់​បាន​ធ្វើ​ផ្លូវ​សម្រាប់​ឲ្យ​ពួក​ភិក្ខុ​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ មក​បិណ្ឌ​បាត្រ​ក្នុង​ស្រុក​បាន​ស្រួល ចង​សា្ពន​លើ​ប្រឡាយ​ក្នុង​ពេល​មាន​ទឹក ដាំ​ឈើ​យក​ម្លប់​ក្នុង​ទី​វាល​ស្រឡះ បាដី​ស្អិត​ចេញ​ពី​ស្រែ ធ្វើ​ឲ្យ​បាន​ធំ​នឹង​ជ្រៅ រៀប​ចំ​កំពង់​ទឹក​ឲ្យ​បាន​ស្រួល​បួល​ល្អ

រឿង​ស្រី​កំសត់ (ចាក អ. ឧ.) (បុរស​ច្រើន​តែ​ឆ្កួត នឹង​រូប​ស្រ្តី​ព្រោះ​កាម​រាគៈ) កាល​កន្លង​ទៅ​ហើយ​មាន​ស្រី​កំសត់​ម្នាក់​នៅ​ក្នុង​ក្រុង​ពារាណសី បាន​ឃើញ​ពួក​ស្រ្តី​ដែល​មាន​បុណ្យ​ស្លៀក​ពាក់​សំពត់​ពណ៌​ក្រហម​ដូច​ផ្កា​សិរមាន់​ក៏​ចង់​ស្លៀក​ដូច​គេ ទើប​ចូល​សារស័ព្ទ​ប្រាប់​មាតា​បិតា​ៗ​ពោល​ប្រាប់​ថា ហៃ​កូន​យើង​ជា​មនុស្ស​ទីទ័ល​ក្រ តើ​នឹង​បាន​សំពត់​បែប​នោះ​ពី​ណា​មក​ស្លៀក ។

រឿង​កុមារ​កូន​ស្រី​ផ្កា​មាស​ (ចាក បេ. ខុ.) (ពៀរ​វេរា​របស់​សត្វ​លោក​មិន​ដែល​សាប​សូន្យ) កាល​ព្រះ​សម្ពុ​ទ្ធ​គង់​នៅ​វត្ត​ព្រះ​ជេតពន នា​ក្រុង​សាវត្ថី។ កាល​នោះ​មាន​ឧបាសិកា មាន​សទ្ធា​ជ្រះ​ថ្លា​នាំ​គ្នា​ធ្វើ​រោង​បារាំ​ក្នុង​ព្រះ​នគរ ហើយ​ចាត់​ចែង​ប្រគេន​ចង្ហាន់​សង្ឃ ។ កាល​នោះ​មាន​កុមារ​មួយ​រូប​ ជា​អ្នក​រឹង​រូស​អន្ធពាល ឃើញ​ឧបាសិកា ដឹក​ជញ្ជូន​​យក​បង្អែម​ចំអាប​ទៅ​ប្រគេន​សង្ឃ ក៏​និយាយ​ចំអក​ឲ្យ​គេ​ថា