អារម្មណ៍​របស់​ចិត្ត គឺ​ជា​លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ ឯ​ចំណែក​ចិត្ត​ដឹង​អារម្មណ៍ គឺ​ជា​ការ​រស់​នៅ​ក្នុង​លោក ។ បើ​ចិត្ត​មាន​សភាព​យ៉ាង​ណា ៗ លោក​នៃការ​រស់​នៅ គឺ​ទៅ​ជា​យ៉ាង​នោះ​ឯង គឺ​ថា បើ​ចិត្ត​ជា​លោភៈ លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ​រមែង​ខ្វះ​​ខាត រហេម​រហាម ដូច​ឋាន​ប្រេត បើ​ចិត្ត​ជា​ទោសៈ លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ មាន​ការ​ក្ដៅ​ក្រហាយ ដូច​ឋាននរក បើ​ចិត្ត​ជា​មោហៈ លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ មាន​សភាព​មមិង​មមាំង ដូច​ភូមិតិរច្ឆាន តែ​បើ​ចិត្ត​មាន​ទាន​សីល​វិញ លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ​ទៅ​ជា​មាន​សភាព​រីករាយ ស្រស់​ស្រាយ ដូច​ជា​ឋានសួគ៌ា ហើយ​បើ​ចិត្ត​មាន​ភាវនា លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ រមែង​ស្ងប់​ត្រជាក់ ដូច​រស់​នៅ​ក្នុង​ព្រហ្មលោក បើ​ចិត្ត​មាន​វិបស្សនា​ពិត​ប្រាកដ​នោះ លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ​មាន​សភាព​ជា​ឥស្សរៈ មិន​មាន​កង្វល់ មិន​មាន​ការ​ហួងហែង ជា​ការ​រស់​នៅ​ក្នុង​លោក​នៃ​ព្រះអរិយៈ រហូត​ដល់​មាន​ផល​សមាបត្តិ បាន​រស់​នៅ​ពិត​ៗ​ក្នុង​អារម្មណ៍​ដែល​ជា​ព្រះនិព្វាន ដូច្នេះ លោក​នៃ​ការ​រស់​នៅ គឺ​យើង​សាង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង មិន​អាច​នាំ​អ្នក​ដទៃ ឲ្យ​មក​រស់​នៅ​ជា​មួយ​បាន​ឡើយ គឺ​ថា​បើ​យើង​ប្រាថ្នា​ចង់​រស់​នៅ​ក្នុង​លោក​ណា យើង​គប្បី​សាង​លោក​នោះ រស់​នៅ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ ។ ដកស្រង់ពីសៀវភៅ ជំនួយសតិភាគទី២២ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

រក្សា​សម្តី កូន​ជា​ទី​ស្រឡាញ់ពាក្យ​និយាយ​ជា​ការ​សំខាន់​ម៉្យាង​របស់​​មនុស្ស​យើង​កូនត្រូវ​ប្រយ័ត្ន ២ យ៉ាងៈ ១ ‑ មុន​និយាយ ២ ‑ និយាយ​រួច​ហើយ មុន​និយាយ​ កូន​ត្រូវ​គិត​មុខ​គិត​ក្រោយ​ឲ្យ​ល្អ និង​កាល​និយាយ​រួច​ហើយ​ កូន
ត្រូវ​រក្សា​ពាក្យ​និយាយ ។ ពាក្យ​ដែល​យើង​និយាយ​ចេញ​ទៅ​ហើយ គឺ​ជា​ចៅ​ហ្វាយ​នាយ​របស់​យើង​ណា៎
កូន នឹង​បង្គាប់​ឲ្យ​យើង​ត្រូវ​តែ​ធ្វើ​តាម​សន្យា ទោះ​បី​ជា​ត្រូវស្លាប់​ក៏​ត្រូវ​ព្រមដែរ

ឧបនិស្ស័យល្អ កំដរជីវិត ផល​ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន រមែង​សម្ដែង​ប្រាប់​ដល់​ហេតុ​ក្នុង​អតីត ទោះ​បី​យើង​មិន​ដឹង​ មិន​ឃើញក៏​ដោយ ដូច​ជា​ចង្កៀង​ដែល​កំពុងឆេះ​ភ្លឺស្វាង​អ៊ីចឹង​ឯង ទោះបី​យើង​មិន​ឃើញ​ប្រេង​ក៏ដោយ តែ​ចង្កៀង​ដែល​កំពុងឆេះ​នោះ​ បានសម្ដែង​បញ្ជាក់​ដល់​ប្រេង ថា​ពិត​ជា​មាន បើ​ប្រេង​អស់​ពេល​ណា​ភ្លើង​ក៏​រលត់​ពេល​នោះ​ដែរ។ ថ្ងៃ​នេះ​នឹង​ក្លាយ​ទៅ​ជា​អតីត​របស់​ថ្ងៃ​ស្អែក។

ធម៌ ធម៌​ជា​សារៈ​សំខាន់​របស់​មនុស្ស ធម៌​ធ្វើ​ឲ្យ​ជីវិត​ល្អ​ស្រស់​កាន់​តែ​ប្រសើរ​ឡើង​ថែម​ទៀត ធម៌​ធ្វើ​ឲ្យសង្គមមនុស្ស​រស់​នៅ​បាន​ដោយ​ល្អ ធម៌​ជាគ្រឿង​ចាំ​បាច់​សម្រាប់​មនុស្ស​គ្រប់​គ្នា គ្រប់​វ័យ គ្រប់​ប្រភេទ ប្រៀប​ដូច​ជា​ បាយ​ ប្រៀប​ដូចជា​ទឹក ឬ ប្រៀប​ដូច​ជា​ខ្យល់​សម្រាប់​ដក​ដង្ហើម​ ដែល​មិន​អាច​អត់​បាន​ឡើយ ។ ការ​សិក្សា​ដែល​ល្អ​ត្រូវ​មាន​ធម៌​ ​សិស្ស​សាលា​មាន​ការ​សិក្សា​រៀន​សូត្រ

សំឡេង​ម៉ែយំ​អស់​សង្ឃឹមព្រោះកូន ស្មាម​ញញឹម ដែល​ធ្លាប់​តែ​មាន​នៅ​លើ​ផ្ទៃមុខរបស់​ម៉ែ ឥឡូវ​ប្រែ​ជាក្រៀម​ក្រោះ​អស់​សង្ឃឹម គ្មាន​ទំនុកចិត្ត បន្សល់​នូវ​តែ​ភាព​សោកសៅ ជាទី​បំផុតព្រោះ​កូន​ដែល​ម៉ែ​ធ្លាប់​តែ​សង្ឃឹម ញញឹម​ក្នុង​ចិត្ត​ថា កូន​ពិត​ជា​កូន​ល្អ​ទៅ​អនាគត តែ​ទី​បំផុត​អ្វី​ដែល​ម៉ែ​សង្ឃឹម​ប្រែក្លាយ​ជាការ​ខកចិត្ត រក​នឹក​គិត​អ្វី​មិន​ចេញ បានត្រឹម​តែ​សម្រក់​ទឹក​ភ្នែក ស្រែក​យំ តែ​ប៉ុណ្ណោះ។

​ក្នុង​គម្ពីរ​តេរស​និបាត នាំ​មក​សម្ដែង​អំពី​ទោស​នៃ​មុសាវាទ​ថា កាល​ក្នុង​អតីតកាល​កន្លង​ទៅ​យូរ​ហើយ ព្រះ​សម្មា​សម្ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​នៃ​យើង​នៅ​ជា​ពោធិសត្វ​នៅ​ឡើយ ទៅ​កើត​ក្នុង​ត្រកូល​ចណ្ឌាល​ក្នុង​ចណ្ឌាល​គ្រាម ព្រះ​អង្គ​ជា​បណ្ឌិត​ចេះ​មន្ត​ធ្វើ​ឈើ​ឱ្យ​មាន​ផ្កា​ផ្លែ​ក្នុង​រដូវ​មិន​គួរ​កាល ។ ថ្ងៃ​មួយ​ពោធិសត្វ​ចេញ​ទៅ​ព្រៃ​ពី​ព្រឹក ទើប​រាយ​មន្ត​ធ្វើ​ដើម​ស្វាយ​មួយ​ដើម នៅ​ចម្ងាយ​៧​ជំហាន​អំពី​កន្លែង​ដែល​ព្រះ​អង្គ​ឈរ ទើប​ព្រះ​អង្គ​យក​ទឹក​ចំនួន​១០០​កម្បង់​ទៅ​ស្រប់​លើ​ដើម​ស្វាយ​ៗ នោះ​មាន​ស្លឹក​ចាស់​ជ្រុះ​អស់​មួយ​រំពេច លាស់​ស្លឹក​ខ្ចី​ឡើង​បញ្ចេញ​ផ្កា​ផ្លែ​ទុំ​ក្នុង​ពេល​នោះ ពោធិសត្វ​បេះ​យក​មក​បរិភោគ​ក៏​មាន​ឱជារស​ប្រហែល​ដូច​រស​ទិព្វ ព្រះ​អង្គ​បរិភោគ​លុះ​ត្រា​តែ​ឆ្អែត ហើយ​បេះ​ដាក់​អំរែក​រែក​ទៅ​ផ្ទះ ចែក​បុត្ត​ភរិយា​ផង លក់​ដូរ​ផង ។ កាល​នោះ មាន​ព្រាហ្មណ៍​ម្នាក់ បាន​សូម​រៀន​មន្ត​ពី​ពោធិសត្វ​​ ៗ ក៏​ឱ្យ​រៀន​ហើយ​ផ្ដាំ​ថា បើ​មាន​អ្នក​ណា​មួយ​សួរ​ថា ព្រាហ្មណ៍​ឯង​រៀន​មន្ត​នេះ​ពី​សម្នាក់​អ្នក​ណា​ៗ ចូរ​ព្រាហ្មណ៍​ឯង​ប្រាប់​គេ​ឱ្យ​ត្រង់​កុំ​កុហក​ហ្នះ តែ​ប្រាប់​ដោយ​មុសាវាទ​ហើយ​មន្ត​នេះ នឹង​វិនាស​ទៅ​វិញ​មិន​លែង​ឡើយ ព្រាហ្មណ៍​ទទួល​បណ្ដាំ​ហើយ ដើរ​រៀង​ៗ​ទៅ​ដល់​ក្រុង​ពារាណសី បាន​ចូល​ទៅ​ធ្វើ​ជា​នាយ​ច្បារ​ក្នុង​សម្នាក់​ព្រះ​បាទ​ពារាណសី តែង​ប្រតិបត្តិ​តាម​វិធី​មន្ត ផ្លែ​ស្វាយ​ក៏​ចេះ​តែ​ផ្លែ​ឥត​អាក់​មិន​ថា​រដូវ​ណា​ព្រាហ្មណ៍​ក៏​បាន​រង្វាន់​ច្រើន​បរិបូណ៌ ។ ថ្ងៃ​ជា​ខាង​ក្រោយ​ទៀត ព្រះ​បាទ​ពារាណសី​មាន​បន្ទូល​សួរ​ថា នែ​ព្រាហ្មណ៍​អ្នក​ឯង​រៀន​មន្ត​នេះ​មក​ពី​សម្នាក់​អ្នក​ណា គ្រូ​ដើម​របស់​អ្នក​ឈ្មោះ​អ្វី ព្រាហ្មណ៍​អៀន​ខ្មាស​មិន​ហ៊ាន​ក្រាប​ទូល​ទៅ​ឈ្មោះ​ពោធិសត្វ​ជា​គ្រូ​ដើម ព្រោះ​ពោធិសត្វ​នៅ​ក្នុង​ត្រកូល​ចណ្ឌាល ប្រែ​ជា​ក្រាប​ទូល​ដោយ​ពាក្យ​មុសាវាទ​ថា រៀន​មន្ត​នេះ​ពី​សម្នាក់​អាចារ្យ​ទិសាបាមោក្ខ​វិញ មន្ត​ក៏​អន្តរ​ធាន​បាត់​ទៅ​ក្នុង​មួយ​រំពេច​នោះ ព្រាហ្មណ៍​មិន​ដឹង​ជា​មន្ត​របស់​ខ្លួន​វិនាស​សោះ ។ លុះ​ដល់​ព្រះ​បាទ​ពារាណសី​យាង​ទៅ​ប្រពាត​ឱទ្យាន​ស្ដេច​មាន​បន្ទូល​ថា នែ​មាណព ចូរ​អ្នក​នាំ​ផ្លែ​ស្វាយ​មក​មើល ព្រាហ្មណ៍​រាយ​មន្ត​ទៅ​មិន​បាន​កើត​ផ្លែ​ស្វាយ​ដូច​បំណង ទើប​ដឹង​ជាក់​ថា មន្ត​របស់​អាត្មា​វិនាស​ហើយ ស្ដេច​សួរ​ពីរ​បី​ដង ទើប​ព្រាហ្មណ៍​ក្រាប​ទូល​តាម​ពិត ស្ដេច​ទ្រង់​ខ្ញាល់​បង្គាប់​ឱ្យ​ធ្វើ​ទោស រាជ​បុត្រ​ក៏​ធ្វើ​ទោស​តាម​ព្រះ​រាជ​ឱង្ការ​ហើយ​ប្រាប់​ថា បើ​ព្រាហ្មណ៍​ឯង​ទៅ​សូម​ទោស​គ្រូ​ដើម​របស់​អ្នក ក្រែង​អ្នក​នឹង​បាន​មន្ត​នេះ​មក​វិញ ទើប​អ្នក​នឹង​បាន​នៅ​ក្នុង​ដែន​នេះ​ត​ទៅ​ទៀត បើ​អ្នក​មិន​ទៅ​សូម​ទោស​ទេ ចូរ​អ្នក​ដើរ​ចេញ​ពី​ដែន​នេះ​ឱ្យ​ឆាប់​ទៅ ព្រាហ្មណ៍​ដល់​នូវ​ទោស​រក​ទីពឹង​មិន​បាន ទើប​ដើរ​ទៅ​កាន់​សម្នាក់​ពោធិសត្វ​ជា​គ្រូ​ដើម សូម​រៀន​មន្ត​ទៀត ព្រះ​អង្គ​មិន​ព្រម​ឱ្យ​រៀន ហើយ​ទ្រង់​ត្មះ​តិះដៀល​ថា ឱ្យ​រៀន​ទៀត​ឯ​ណា​បាន មនុស្ស​ពោល​ពាក្យ​មុសាវាទ​ដូច​ព្រាហ្មណ៍​ឯង​នេះ​មាន​មន្ត​មក​ពី​ណា ចូរ​ព្រាហ្មណ៍​ឯង​ចៀស​ចេញ​ទៅ យើង​មិន​គាប់​ចិត្ត​នឹង​បុគ្គល​ពោល​មុសាវាទ​ដូច​ព្រាហ្មណ៍​ឯង​នេះ​ទេ ព្រាហ្មណ៍​ដល់​នូវ​ទោស​រក​ទីពឹង​មិន​បាន ទើប​មក​គិត​ក្នុង​ចិត្ត​ថា បើ​អាត្មា​អញ​រក​ទីពឹង​មិន​បាន​ដូច្នេះ ហើយ​នឹង​រស់​នៅ​ជា​មនុស្ស​ធ្វើ​អ្វី ស្លាប់​ទៅ​វិញ​ប្រសើរ​ជាង​ គិត​ហើយ​ក៏​ដើរ​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ព្រៃ ដល់​នូវ​មរណភាព​ឥត​ទីពឹង​ឡើយ ។ បុគ្គល​អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ពោល​ពាក្យ​មុសាវាទ១ ហើយ​គង់​នឹង​ដល់​នូវ​ទោស​ទុក្ខ​ដូច​រឿង​ព្រាហ្មណ៍​នេះ​ឯង ។ ចប់​រឿង អម្ពមន្តជាតក ។ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ព្រះសាស្ដាកាលស្ដេចគង់នៅវត្តជេតពន ទ្រង់ប្រារព្ធអសទិសទាន (ទានដែលឥតមានទានដទៃណាមួយប្រដូចបាន) បានត្រាស់ព្រះធម្មទេសនានេះ មានពាក្យថា អាទិត្តស្មិំ ដូច្នេះជាដើម ។ អសទិសទាននេះមានសេចក្ដីពិស្ដារហើយក្នុងអដ្ឋកថាមហាគោវិន្ទសូត្រ ។ ក្នុងថ្ងៃទី ២ អំពីថ្ងៃថ្វាយអសទិសទាន ភិក្ខុទាំងឡាយញ៉ាំងកថាឲ្យតាំងឡើងក្នុងធម្មសភាថា “ម្នាលអាវុសោ ព្រះបាទកោសលពិចារណាជ្រើសរើសលៃលក បានដឹងនូវបុញ្ញក្ខេត្តហើយ ទើបថ្វាយអសទិសទានដល់ព្រះអរិយសង្ឃដែលមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន” ។ ព្រះសាស្ដាយាងមកហើយត្រាស់សួរថា “ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អម្បាញ់មិញនេះ អ្នកទាំងឡាយអង្គុយប្រជុំគ្នានិយាយរឿងអ្វី ?” កាលពួកភិក្ខុទូលថា “រឿងនេះ” ទើបព្រះសាស្ដាត្រាស់ថា “ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មិនជាអស្ចារ្យទេ ដែលព្រះរាជាពិចារណាលៃលកជ្រើសរើសហើយញ៉ាំងទានឲ្យតាំងនៅក្នុងបុញ្ញក្ខេត្តដ៏ប្រសើរនោះ សូម្បីបោរាណកបណ្ឌិតទាំងឡាយក៏បានពិចារណាលៃលកជ្រើសរើសហើយឲ្យមហាទានដែរ” ដូច្នេះហើយ ទ្រង់នាំយកអតីតនិទានមកសម្ដែងថា ក្នុងអតីតកាល ព្រះរាជាព្រះនាម រោរុវមហារាជ ក្នុងរោរុវនគរ ទ្រង់មិនធ្វើទសរាជធម៌ ឲ្យកម្រើក, ទ្រង់សង្គ្រោះប្រជានុរាស្ត្រដោយសង្គហវត្ថុ ៤, ទ្រង់ឋិតនៅក្នុងឋានៈមាតាបិតាដល់មហាជន, ញ៉ាំងមហាទានឲ្យប្រព្រឹត្តទៅដល់មនុស្សកំព្រា អ្នកដំណើរ វណិព្វកៈ (អ្នកពណ៌នាហើយទើបសូម) និងអ្នកស្មូម ។ ព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះរាជានោះ មានព្រះនាមថា សមុទ្ទវិជយា ព្រះនាងជាបណ្ឌិតបរិបូណ៌ដោយបញ្ញា ។ ថ្ងៃមួយ ព្រះបាទរោរុវមហារាជសម្លឹងមើលរោងទាន ទ្រង់គិតថា “បដិគ្គាហកៈទាំងឡាយជាសត្វឡេះឡោះទ្រុស្តសីលបរិភោគទានរបស់យើង, ទាននោះមិនញ៉ាំងយើងឲ្យត្រេកអរឡើយ, យើងប្រាថ្នាឲ្យទានដល់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធដែលជាអ្នកមានសីល និងជាអគ្គទក្ខិណេយ្យបុគ្គល, តែព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះលោកគង់នៅក្នុងហិមវន្តប្រទេស, អ្នកណានឹងទៅនិមន្តលោកឲ្យមក, តើយើងនឹងបញ្ជូនអ្នកណាឲ្យទៅ” គិតរួច ព្រះរាជាប្រាប់សេចក្ដីនោះដល់ព្រះទេវី ។ លំដាប់នោះ ព្រះនាងសមុទ្ទវិជយាទូលព្រះរាជាថា “បពិត្រមហារាជ សូមព្រះអង្គកុំគិតឡើយ, ដោយកម្លាំងទានយើងគប្បីឲ្យ ដោយកម្លាំងសីល ដោយកម្លាំងសច្ចៈ យើងនឹងបញ្ជូនផ្កាឲ្យទៅនិមន្តព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះ ហើយឲ្យទានព្រមទាំងបរិក្ខារទាំងពួងដល់លោកដែលមកហើយ” ។ ព្រះរាជាទទួលថា “ប្រពៃហើយ” រួចទ្រង់ឲ្យរាជបុរសត្រាច់វាយស្គរ ស្រែកប្រកាសក្នុងនគរថា “អ្នកនគរទាំងអស់ចូរសមាទានសីល”ចំណែកព្រះរាជានិងបរិវារ អធិដ្ឋានអង្គឧបោសថរួចហើយ ញ៉ាំងមហាទានឲ្យប្រព្រឹត្តទៅ ឲ្យគេយកស្មុគមាសដែលពេញដោយផ្កាម្លិះ ទ្រង់ចុះចាកប្រាសាទ ឋិតនៅត្រង់ព្រះលានហ្លួង ប្រតិស្ឋានអង្គទាំង ៥ លើផែនដី មានមុខបែរទៅរកទិសខាងកើត ស្ដេចថ្វាយបង្គំ ហើយត្រាស់ថា “ខ្ញុំសូមថ្វាយបង្គំព្រះអរហន្តដែលនៅក្នុងទិសខាងកើត, បើគុណយ៉ាងណាមួយរបស់ខ្ញុំមាន, សូមលោកម្ចាស់ទាំងឡាយធ្វើសេចក្ដីអនុគ្រោះខ្ញុំ និងសូមទទួលភិក្ខារបស់ខ្ញុំ” ប្រកាសរួចទ្រង់បាចផ្កា៧ក្ដាប់។ ក្នុងថ្ងៃស្អែក មិនមានព្រះបច្ចេកពុទ្ធមក ព្រោះក្នុងទិសខាងកើតមិនមានព្រះបច្ចេកពុទ្ធ ។ ក្នុងថ្ងៃទី ២ ព្រះរាជានមស្ការនូវទិសខាងត្បូង, ព្រះបច្ចេកពុទ្ធមិនមកសូម្បីអំពីទិសនោះ ។ ក្នុងថ្ងៃទី ៣ ព្រះរាជានមស្ការនូវទិសខាងលិច, ព្រះបច្ចេកពុទ្ធមិនមកសូម្បីអំពីទិសនោះ ។ ក្នុងថ្ងៃទី ៤ ព្រះរាជានមស្ការនូវទិសខាងជើង ស្ដេចនមស្ការអារាធនាថា “ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងឡាយដែលគង់នៅឧត្តរហិមវន្តប្រទេស សូមទទួលភិក្ខារបស់ខ្ញុំ “ប្រកាសរួចទ្រង់បាចផ្កា ៧ ក្ដាប់ ។ ផ្កាទាំងឡាយអណ្ដែតទៅធ្លាក់លើព្រះបច្ចេកពុទ្ធ ៥០០ អង្គ ដែលនៅនឹងញកភ្នំ នន្ទមូលក៍ ។ ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះពិចារណាដឹងភាពដែលព្រះរាជានិមន្តខ្លួន, ថ្ងៃស្អែក និយាយនឹងព្រះបច្ចេកពុទ្ធ ៧ អង្គថា “ម្នាលអ្នកនិរទុក្ខទាំងឡាយ ព្រះរាជានិមន្តពួកលោក ពួកលោកចូរធ្វើសេចក្ដីសង្គ្រោះព្រះអង្គ” ។ ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំង ៧ អង្គនោះហោះមកតាមអាកាស ចុះត្រង់រាជទ្វារ ។ ព្រះរាជាឃើញព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងនោះហើយ ទ្រង់មានសេចក្ដីសោមនស្ស ថ្វាយបង្គំ និមន្តឲ្យឡើងកាន់ប្រាសាទ ធ្វើសក្ការៈយ៉ាងធំ ហើយថ្វាយទាន, កាលព្រះបច្ចេកពុទ្ធធ្វើភត្តកិច្ចរួចហើយ ព្រះរាជាក៏និមន្តដើម្បីប្រយោជន៍ក្នុងថ្ងៃស្អែក អស់ ៦ ថ្ងៃទៀត, ក្នុងថ្ងៃទី ៧ ព្រះរាជាចាត់ចែងទាននិងបរិក្ខារទាំងពួង រៀបចំរតនៈ ៧ ប្រការដែលឆ្នៃហើយ រៀបចំគ្រែនិងតាំងជាដើម តម្កល់ត្រៃចីវរជាដើម និងគ្រឿងប្រើប្រាស់របស់សមណៈទាំងពួង ក្នុងសំណាក់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំង ៧ អង្គ រួចពោលថា “យើងខ្ញុំសូមថ្វាយបរិក្ខារទាំងនេះដល់លោក” ដូច្នេះហើយ កាលព្រះបច្ចេកពុទ្ធធ្វើភត្តកិច្ចចប់ ព្រះរាជានិងព្រះទេវីទាំងពីរឈរនមស្ការ ។ លំដាប់នោះ ព្រះបច្ចេកពុទ្ធជាសង្ឃត្ថេរកាលធ្វើអនុមោទនាដល់ព្រះរាជានោះ ទើបពោល ២ គាថាថា អាទិត្តស្មិំ អគារស្មិំ, យំ នីហរតិ ភាជនំ; តំ តស្ស ហោតិ អត្ថាយ, នោ ច យំ តត្ថ ឌយ្ហតិ។ កាលបើផ្ទះត្រូវភ្លើងឆេះហើយ បុគ្គលនាំចេញនូវភាជន៍ណាទាន់ ភាជន៍នោះ រមែងបានជាប្រយោជន៍នៃបុគ្គលនោះ ភាជន៍ណាដែលភ្លើងឆេះក្នុងផ្ទះ នោះភាជន៍មិនបានជាប្រយោជន៍ នៃបុគ្គលនោះឡើយ ។ ឯវមាទីបិតោ លោកោ, ជរាយ មរណេន ច; នីហរេថេវ ទានេន, ទិន្នំ ហោតិ សុនីហតំ។ សត្វលោក កាលបើត្រូវជរា និងមរណៈ ឆេះយ៉ាងនេះហើយ បុគ្គលគួរតែនាំចេញនូវទ្រព្យ ដោយកាឲ្យទាន (ព្រោះ) ទ្រព្យដែលបុគ្គលបានឲ្យហើយ ឈ្មោះថានាំចេញហើយ ដោយប្រពៃ ។ ព្រះបច្ចេកពុទ្ធជាសង្ឃត្ថេរធ្វើអនុមោទនាយ៉ាងនេះហើយ ឲ្យឱវាទព្រះរាជាថា “ បពិត្រមហារាជ សូមព្រះអង្គកុំប្រមាទ” រួចហើយក៏ហោះឡើងលើអាកាស ធ្វើកំពូលប្រាសាទឲ្យញែកជាពីរ ហោះទៅចុះនៅនឹងញកភ្នំនន្ទមូលក៍ ។ សូម្បីបរិក្ខារដែលព្រះរាជាថ្វាយដល់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធនោះ ក៏អណ្ដែតទៅជាមួយនឹងលោក ហើយធ្លាក់ចុះនៅនឹងញកភ្នំនន្ទមូលក៍នោះដែរ ។ សរីរៈរបស់ព្រះរាជានិងព្រះទេវីពេញដោយបីតិ ។ ចំណែកព្រះបច្ចេកពុទ្ធដ៏សេស កាលនឹងយាងទៅបានពោលយ៉ាងនេះថា យោ ធម្មលទ្ធស្ស ទទាតិ ទានំ, ឧដ្ឋានវីរិយាធិគតស្ស ជន្តុ; អតិក្កម្ម សោ វេតរណិំ យមស្ស, ទិព្ពានិ ឋានានិ ឧបេតិ មច្ចោ។ សត្វណា បានឲ្យទានដល់បុគ្គលអ្នកបានធម៌ បានត្រាស់ដឹងធម៌ ដោយសេចក្តីព្យាយាម គឺការប្រឹងប្រែង សត្វនោះ រមែងប្រព្រឹត្តកន្លងនូវវេតរណី របស់យមៈ (នរក) បានហើយ ចូលទៅកាន់ទីទាំងឡាយជាទិព្វ ។ ពាក្យថា រមែងប្រព្រឹត្តកន្លងនូវវេតរណី សេចក្ដីថា ត្រឹមតែជាប្រធានទេសនាប៉ុណ្ណោះ អធិប្បាយថា រមែងប្រព្រឹត្តកន្លងនូវមហានរក ៨ រណ្ដៅ និងឧស្សទនរក ១៦ រណ្ដៅ ។ ទានញ្ច យុទ្ធញ្ច សមានមាហុ, អប្បាបិ សន្តា ពហុកេ ជិនន្តិ; អប្បម្បិ ចេ សទ្ទហានោ ទទាតិ, តេនេវ សោ ហោតិ សុខី បរត្ថ។ អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយពោលថា ទាននិងចម្បាំងជារបស់ស្មើគ្នា ពួកជនសូម្បីតិចគ្នា តែជាអ្នកស៊ូលះបង់ជីវិត រមែងឈ្នះជនច្រើននាក់បាន បុគ្គលណាកាលបើជឿហើយឲ្យទាន សូម្បីបន្តិចបន្តួច បុគ្គលនោះ រមែងបាននូវសេចក្តីសុខ ក្នុងលោកខាងមុខ ដោយទេយ្យវត្ថុមានប្រមាណតិចនោះ ។ ពាក្យថា ទាននិងចម្បាំងជារបស់ស្មើគ្នា សេចក្ដីថា អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយពោលថា ពិតមែន ទានរមែងមិនមានដល់អ្នកដែលភ័យខ្លាចអស់, ចម្បាំងក៏រមែងមិនមានដល់អ្នកដែលភ័យខ្លាចអស់ដែរ ។ បុគ្គលរមែងលះបង់សេចក្ដីអាល័យក្នុងជីវិតហើយច្បាំង ទើបអាចច្បាំងបាន, ទាយករមែងលះបង់សេចក្ដីអាល័យក្នុងភោគៈ ទើបអាចឲ្យបាន ដូចគ្នាដែរ ព្រោះហេតុនោះ ទាននិចម្បាំងទាំងពីរនេះ ទើបជារបស់ស្មើគ្នា ។ វិចេយ្យ ទានំ សុគតប្បសត្ថំ, យេ ទក្ខិណេយ្យា ឥធ ជីវលោកេ; ឯតេសុ ទិន្នានិ មហប្ផលានិ, ពីជានិ វុត្តានិ យថា សុខេត្តេ។ ការពិចារណាសិនហើយទើបឲ្យ ព្រះសុគតទ្រង់សរសើរហើយ ពួកទក្ខិណេយ្យបុគ្គលណា មាននៅក្នុងជីវលោកនេះ ទានដែលបុគ្គលឲ្យហើយ ដល់ពួកទក្ខិណេយ្យបុគ្គលនុ៎ះ មានផលច្រើន ដូចជាពូជដែលគេសាបព្រោះក្នុងស្រែដ៏ល្អ ។ យោ បាណភូតានិ អហេឋយំ ចរំ, បរូបវាទា ន ករោតិ បាបំ; ភីរុំ បសំសន្តិ ន តត្ថ សូរំ, ភយា ហិ សន្តោ ន ករោន្តិ បាបំ។ បុគ្គលណា មិនបៀតបៀននូវពួកសត្វ មិនធ្វើនូវបាប ព្រោះ (ខ្លាច) ការតិះដៀលអំពីអ្នកដទៃ អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ តែងសរសើរនូវបុគ្គលអ្នកខ្លាចបាប មិនសរសើរនូវបុគ្គលអ្នកក្លៀវក្លាក្នុងការធ្វើបាបនោះឡើយ ដ្បិតសប្បុរសទាំងឡាយ តែងមិនធ្វើបាប ព្រោះខ្លាច (ពាក្យតំណិះដំណៀលនោះ) ។ ហីនេន ព្រហ្មចរិយេន, ខត្តិយេ ឧបបជ្ជតិ; មជ្ឈិមេន ច ទេវត្តំ, ឧត្តមេន វិសុជ្ឈតិ។ បុគ្គលចូលទៅកើតក្នុងពួកក្សត្រិយ៍ ដោយព្រហ្មចរិយធម៌ដ៏ថោកទាប បុគ្គលចូលទៅកាន់ភាពជាទេវតា ដោយព្រហ្មចរិយធម៌យ៉ាងកណ្តាល បុគ្គលបរិសុទ្ធ ដោយព្រហ្មចរិយធម៌ដ៏ឧត្តម ។ ពាក្យថា ដោយព្រហ្មចរិយធម៌ដ៏ថោកទាប សេចក្ដីថា ក្នុងពាហិរតិត្ថាយតនៈ (ពាហិរ សាសនាខ្លះ) សីលដែលវៀរចាកមេថុន ឈ្មោះថា ព្រហ្មចរិយថ្នាក់ទាប, ដោយព្រហ្មចរិយៈនោះ រមែងកើតក្នុងខត្តិយត្រកូល ។ ឧបចារជ្ឈាន ឈ្មោះថា ព្រហ្មចរិយថ្នាក់កណ្ដាល, ដោយព្រហ្មចរិយៈនោះ រមែងកើតក្នុងទេវលោក ។ សមាបត្តិ ៨ ឈ្មោះថាព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់ឧត្តម, ដោយព្រហ្មចរិយៈនោះ រមែងកើតក្នុងព្រហ្មលោក ។ ចំណែក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា សីលដែលបុគ្គលសមាទានដោយការប្រាថ្នាទេវនិកាយ ឈ្មោះថា ព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់ទាប, ការកើតឡើងនៃសមាបត្តិរបស់អ្នកមានសីលបរិសុទ្ធនោះឯង ឈ្មោះថា ព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់កណ្ដាល, ការរក្សាសីលឲ្យបរិសុទ្ធ ហើយចម្រើនវិបស្សនា បានសម្រេចព្រះអរហត្ត ឈ្មោះថា ព្រហ្មចរិយៈថ្នាក់ឧត្តម ។ អទ្ធា ហិ ទានំ ពហុធា បសត្ថំ, ទានា ច ខោ ធម្មបទំវ សេយ្យោ; បុព្ពេវ ហិ បុព្ពតរេវ សន្តោ, និព្ពានមេវជ្ឈគមុំ សបញ្ញា។ ការឲ្យទាន ពិតជាអ្នកប្រាជ្ញសរសើរ ដោយចំណែកច្រើន ក៏មែនហើយ តែថា ចំណែកធម៌ប៉ុណ្ណោះ ប្រសើរជាងទាន ព្រោះពួកសប្បុរសអ្នកមានប្រាជ្ញា ក្នុងកាលមុន និងកាលមុនទៅទៀតបានត្រាស់ដឹងនូវនិព្វានធម៌ ។ ព្រះបច្ចេកពុទ្ធ ៦ អង្គដ៏សេសបានធ្វើការអនុមោទនាដោយគាថាមួយៗយ៉ាងនេះហើយ ចំណែកបរិក្ខារក៏អណ្ដែតទៅតាមលោកយ៉ាងនោះដែរ ។ គាថាចុងក្រោយនេះមានសេចក្ដីអធិប្បាយថា បពិត្រមហារាជ បើបុគ្គលណាមួយពោលសរសើរទានដោយប្រការយ៉ាងច្រើន ប៉ុន្តែធម្មបទប៉ុណ្ណោះ ដែលឲ្យកើតធម្មកោដ្ឋាសៈ ពោលគឺសមថៈនិងវិបស្សនានោះឯង រមែងប្រសើរក្រៃលែងជាងទាន ។ សួរថា ព្រោះហេតុអ្វី ? ឆ្លើយថា សូម្បីក្នុងកាលមុន ក្នុងកប្បនេះ សប្បុរសទាំងឡាយដែលជាអ្នកស្ងប់ មានព្រះពុទ្ធកស្សបទសពលជាដើម ឬ ក្នុងកាលមុនជាងនេះទៅទៀត មានព្រះពុទ្ធវេស្សភូទសពលជាដើម ព្រះអង្គជាអ្នកមានបញ្ញាចម្រើនសមថវិបស្សនា ហើយបានបន្លុះព្រះនិព្វាន ។ ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំង ៧ អង្គ ពោលសរសើរអមតមហានិព្វាន ដល់ព្រះរាជា ដោយការអនុមោទនាយ៉ាងនេះហើយ ឲ្យឱវាទដល់ព្រះរាជាដោយសេចក្ដីមិនប្រមាទរួចហើយ ទើបទៅកាន់លំនៅរបស់ខ្លួនៗ ដោយន័យដែលបានពោលហើយនោះឯង ។ ចំណែកព្រះរាជានិងព្រះអគ្គមហេសី ទ្រង់ឲ្យទាន និងឋិតនៅរហូតដល់អស់អាយុ ក្រោយអំពីចុតិ បានកើតក្នុងឋានសួគ៌ ។ ព្រះសាស្ដានាំព្រះធម្មទេសនានេះមកហើយ ទ្រង់ត្រាស់ថា “បណ្ឌិតទាំងឡាយសូម្បីក្នុងកាលមុន បានពិចារណាជ្រើសរើសហើយ ក៏ឲ្យទានដែរ” រួចទ្រង់ប្រជុំជាតកថា តទា បច្ចេកពុទ្ធា បរិនិព្ពាយិំសុ ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងឡាយក្នុងនោះបរិនិព្វានហើយ សមុទ្ទវិជយា រាហុលមាតា អហោសិ នាងសមុទ្ទវិជយា បានមកជារាហុលមាតា រោរុវមហារាជា បន អហមេវ អហោសិំ ចំណែកព្រះបាទរោរុវមហារាជ គឺតថាគតនេះឯង ។ អាទិត្តជាតក ចប់ ៕ (ជាតកដ្ឋកថា សុត្តន្តបិដក ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក អដ្ឋកនិបាត អាទិត្តជាតក បិដកលេខ ៥៩ ទំព័រ ១២៨) ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

សង្ឃទាន សង្ឃទាន ប្រែថា "​ប្រគេនសង្ឃ" ។ ទាន​ដែល​ទាយក​ប្រគេន​ចំពោះ​ព្រះសង្ឃ​ដោយ​គោរព និង ដោយ​តាំង​ចិត្ត​ជ្រះថ្លា​មិន​គិត​ប្រកាន់​ថា មិនគិត​ប្រកាន់​ថា ភិក្ខុ​ដែល​គេ​និមន្ត​ពី​សំណាក់​ភិក្ខុសង្ឃ ជាភិក្ខុ​ប្រភេទ​ណា​មាន​សីល ឬ ទ្រូស្ដ​សីល​ហៅ​ថា សង្ឃទាន ឬ​សង្ឃ​គតាទក្ខិណាទាន ឬ សង្ឃគតាទាន។ សង្ឃទាន ចែក​តាម​ប្រភេទ​បុគ្គល​អ្នក​ទទួល​មាន​៧ គឺ៖