ជីវិតមានតម្លៃជាង អ្វី ៗ ដែលយើងស្ដាយ ត្រូវយកជីវិតមកបូជាព្រះរតនត្រ័យ បានសម ណា៎ កូនសំឡាញ់ព្រះពុទ្ធ ទាំងអស់គ្នា ! កុំលះបង់ជីវិតមួយថ្ងៃ ៗ កើតទុក្ខយំសោក ដើម្បីអ្នកមានកិលេសណាម្នាក់ឲ្យសោះ ធ្វើបែបហ្នឹងវាមិនមានតម្លៃអ្វីទេ ហើយក៏កុំចាំបាច់ខឹងស្អប់អី ត្រូវឲ្យអភ័យ កុំចំណាយជីវិតក្នុងរឿងឥតប្រយោជន៍ ត្រូវយកជីវិតមកសងគុណម៉ែឪយើង ធ្វើអ្វី ៗ ឲ្យមានប្រយោជន៍ ដល់ខ្លួនឯង ដល់សង្គមជាតិ ព្រះសាសនា កុំបន្ថោកជីវិតខ្លួនឯងឲ្យសោះ យើងកើតទាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ត្រូវដឹងថា ជីវិតមានតម្លៃណាស់ ស្មើនឹង អរិយមគ្គអង្គ ៨ ផ្លូវទៅកាន់ព្រះនិព្វាន ឯណោះណា៎ ! សូមកុំកាត់ផ្ដាច់ឧបនិស្ស័យរបស់ខ្លួន ត្រូវខិតខំបន្តឧបនិស្ស័យឲ្យបានសម្រេច កុំចាញ់ឧបសគ្គក្នុងជីវិតនេះឡើយ ឧបសគ្គមិនឈ្នះសេចក្ដីព្យាយាមទេ នេះជាដំណើរផ្លូវរបស់យើង ក្រោកឡើងដើរតទៅទៀត ម្នាក់ឯងក៏ត្រូវតែដើរដែរ ទុកចិត្តលើព្រះធម៌ចុះ ព្រះពុទ្ធបិតានៅចាំកូនខាងមុខឯណោះ ស្រូតរូតរះឡើង ៕ សាធុ ! សាធុ !៚ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

៙. អារម្មណ៍របស់ចិត្ត គឺជាលោកនៃការរស់នៅ ឯចំណែកចិត្តដឹងអារម្មណ៍គឺជាការរស់នៅក្នុងលោក ។ បើចិត្តមានសភាពយ៉ាងណាៗ លោកនៃការរស់នៅក៏ទៅជាយ៉ាងនោះៗឯង គឺថា បើចិត្តជាលោភៈ លោកនៃការរស់នៅរមែងខ្វះខាត រហេមរហាម ដូចឋានប្រេត បើចិត្តជាទោសៈ លោកនៃការរស់នៅមានការក្ដៅក្រហាយ ដូចឋាននរក បើចិត្តជាមោហៈ លោកនៃការរស់នៅមានសភាពមមិងមមាំង ដូចភូមិតិរច្ឆាន តែបើចិត្តមានទានសីល លោកនៃការរស់នៅទៅជាមានសភាពរីករាយស្រស់ស្រាយ ដូចជាឋានសួគ៌ា បើចិត្តមានភាវនា លោកនៃការរស់នៅរមែងស្ងប់ត្រជាក់ ដូចរស់នៅក្នុងព្រហ្មលោក បើចិត្តមានវិបស្សនាពិតប្រាកដនោះ លោកនៃការរស់នៅមានសភាពជាឥស្សរៈ មិនមានកង្វល់ មិនមានការហួងហែង ជាការរស់នៅក្នុងលោកនៃព្រះអរិយៈ រហូតដល់មានផលសមាបត្តិ បានរស់នៅពិតៗ ក្នុងអារម្មណ៍ព្រះនិព្វាន ដូច្នេះ លោកនៃការរស់នៅ គឺយើងសាងដោយខ្លួនឯង មិនអាចនាំអ្នកដទៃ ឲ្យមករស់នៅជាមួយបានឡើយ គឺថា បើយើងប្រាថ្នា ចង់រស់នៅក្នុងលោកណា យើងគប្បីសាងលោកនោះ រស់នៅដោយខ្លួនឯង ក្នុងបច្ចុប្បន្ន ដោយប្រការដូច្នេះ សូមទានជ្រាប ៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

សម័យមួយ ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់ពុទ្ធដំណើរទៅក្នុងដែនកុរុ ថុល្លកោដ្ឋិតនិគម​ មួយអន្លើដោយភិក្ខុសង្ឃច្រើនអង្គ ។ ក្នុងសម័យនោះឯងដែលព្រះរដ្ឋបាលត្ថេរ បានចូលកាន់ផ្នួស ក្រោយមកព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់តែងតាំងក្នុងតំណែងឯតទគ្គៈ ខាងមានសទ្ធាចេញចាកផ្ទះចូលកាន់ផ្នួសបួសជាបព្វជិត ។ ក្នុងកាលដែលព្រះថេរៈបួសហើយ បានកន្លះខែ ព្រះដ៏មានព្រះភាគ បាននាំព្រះរដ្ឋបាលត្ថេរទៅកាន់ក្រុងសាវត្ថី ព្រះរដ្ឋបាលត្ថេរជានេយ្យបុគ្គល បំពេញព្យាយាមអស់ ១២ ឆ្នាំ ទើបបានសម្រេចព្រះអរហត្ត ។ បានជាព្រះអរហន្តហើយ ព្រះរដ្ឋបាលត្ថេរ បានក្រាបថ្វាយ បង្គំព្រះដ៏មានព្រះភាគ និមន្តមកកាន់ស្រុកកំណើតរបស់លោក ទទួលចង្ហាន់នៅផ្ទះញោម ហើយសម្តែងព្រះធម៌ រួចហើយបាននិមន្តគង់សម្រាកនៅក្នុងព្រះរាជឧទ្យានឈ្មោះមិគាចីរៈ របស់ព្រះបាទកោរព្យរាជ ។ ព្រះរាជាបានយាងមកជួបហើយ បានសន្ទនាជាមួយនឹងព្រះថេរៈអំពីធម្មុទ្ទេស ៤ យ៉ាង ។ ធម្មុទ្ទេស ៤ យ៉ាង គឺ ១- ឧបនីយតិ លោកោ អទ្ធុវោ សត្វលោកមិនទៀង ត្រូវជរានាំចូលទៅរកសេចក្តីស្លាប់ ។ ២- អតាណោ លោកោ អនភិស្សរោ សត្វលោកមិនមានគ្រឿងការពារ មិនមានទីពឹងឡើយ ។ ៣- អស្សកោ លោកោ សព្វំ បហាយ គមនីយំ សត្វលោកសុទ្ធតែមិនមានអ្វីជារបស់ខ្លួន ត្រូវលះបង់នូវរបស់គ្រប់-យ៉ាងហើយទៅ ។ ៤- ឩនោ លោកោ អតិត្តោ តណ្ហាទាសោ សត្វលោកមានតែការខ្វះខាត មិនចេះឆ្អែតសុទ្ធតែជាខ្ញុំរបស់តណ្ហា ។ ព្រះរដ្ឋបាលដ៏មានអាយុ បានសម្តែងធម្មុទ្ទេសរួចហើយ ទើប បានសម្តែងគាថាពន្ធ តទៅទៀតដូច្នេះថា៖ បស្សាមិ លោកេ សធនេ មនុស្សេ លទ្ធាន វិត្តំ ន ទទន្តិ មោហា លុទ្ធា ធនំ សន្និចយំ ករោន្តិ ភិយ្យោ ច កាមេ អភិបត្ថយន្តិ ។ អាត្មាភាព ឃើញពួកមនុស្សអ្នកមានទ្រព្យក្នុងលោក បានទ្រព្យគាប់ចិត្តហើយ មិនឲ្យទានព្រោះតែសេចក្តីវង្វេង រមែងធ្វើនូវការសន្សំ ព្រោះជាប់ជំពាក់នឹងទ្រព្យ រឹងរឹតតែប្រាថ្នានូវកាមទាំងឡាយ ឲ្យក្រៃលែងទៅទៀត ។ រាជា បសយ្ហ បឋវឹ វិជិត្វា សសាគរន្តំ មហិមាវសន្តោ ឱរំ សមុទ្ទស្ស អតិត្តរូបោ បារំ សមុទ្ទស្សបិ បត្ថយេថ ។ ព្រះរាជាប្រាបប្រាម ឈ្នះមនុស្សលើផែនដី ហើយគ្រប់គ្រងសម្បត្តិលើផែនដី មានសមុទ្រជាទីបំផុត តែនៅមិនស្កប់នឹងប្រទេសខាងអាយនៃសមុទ្រ តែងប្រាថ្នានូវប្រទេសខាងនាយនៃសមុទ្រទៀត ។ រាជា ច អញ្ញេ ច ពហូ មនុស្សា អវីតតណ្ហា មរណំ ឧបេន្តិ ឩនាវ ហុត្វាន ជហន្តិ ទេហំ កាមេហិ លោកម្ហិ ន ហត្ថិ តិត្តិ ។ ព្រះរាជាក្តី មនុស្សទាំងឡាយដទៃច្រើនក្តី នៅមិនទាន់អស់តណ្ហាផង ក៏រមែងចូលដល់សេចក្តីស្លាប់ មានសភាពជាអ្នកខ្វះខាត ហើយលះបង់នូវរាងកាយ ឈ្មោះថាសេចក្តីឆ្អែតឆ្អន់ដោយកាមទាំងឡាយ រមែងមិនមានក្នុងលោកឡើយ ។ កន្ទន្តិ នំ ញាតិ បកីរិយំ កេសេ អហោ វតានោ អមរាតិ ចាហុ វត្ថេន នំ បារុតំ នីហរិត្វា ចិតំ សមាទាយ តតោ ឌហន្តិ ។ ពួកញាតិរំសាយសក់ទាំងឡាយ ហើយកន្ទក់កន្ទេញ នឹងអ្នកស្លាប់នោះថា ឱហ្ន៎ ! ញាតិយើងស្លាប់ហើយ រួចក៏យកបុគ្គលដែលស្លាប់នោះ រុំដោយសំពត់ នាំទៅដល់ជើងថ្ករហើយដុតក្នុងទីនោះ ។ សោ ឌយ្ហតិ សូលេហិ តុជ្ជមានោ ឯកេន វត្ថេន បហាយ ភោគេ ន មិយ្យមានស្ស ភវន្តិ តាណា ញាតី ច មិត្តា អថវា សហាយា ទាយាទកា តស្ស ធនំ ហរន្តិ សត្តោ បន គច្ឆតិ យេន កម្មំ ។ បុគ្គលដែលស្លាប់ទៅនោះ លះបង់នូវភោគៈទាំងឡាយ នៅតែសំពត់មួយ ត្រូវគេដុតចាក់ដោយឈើសូល៍ ពួកញាតិមិត្ត ឬ សម្លាញ់ទាំងឡាយមកជាគ្រឿងការពារឲ្យដល់អ្នកស្លាប់នោះ មិនមានឡើយ មានតែពួកទាយាទនាំយកទ្រព្យរបស់បុគ្គលដែលស្លាប់នោះឯងទៅ ចំណែកសត្វក៏ទៅតាមយថាកម្ម ។ ន មិយ្យមានំ ធនមន្វេតិ កិញ្ចិ បុត្តា ច ទារា ច ធនញ្ច រដ្ឋំ ។ ទ្រព្យបន្តិចបន្តួច រមែងមិនទៅតាមបុគ្គលស្លាប់ឡើយ ពួកកូនប្រពន្ធ ទ្រព្យនិងដែនក៏មិនជាប់តាមទៅដែរ ។ ន ទីឃមាយុំ លភតេ ធនេន ន ចាបិ វិត្តេន ជរំ វិហន្តិ អប្បកញ្ចិទំ ជីវិតមាហុ ធីរា អស្សសតំ វិប្បរិណាមធម្មំ ។ បុគ្គលមិនមែនបានអាយុវែងព្រោះទ្រព្យទេ ទាំងមិនមែនលះបង់ជរាបាន ព្រោះទ្រព្យដែរ អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ ពោលថា ជីវិតនេះតិចពេកណាស់ មិនទៀងទាត់ មានសភាពប្រែប្រួលជាធម្មតា ។ អឌ្ឍា ទលិទ្ទា ច ផុសន្តិ ផស្សំ ពាលោ ច ធីរោ ច តថេវ ផុដ្ឋោ ពាលោ ហិ ពាល្យា វធិតោ វ សេតិ ធីរោ ច ន វេធតិ ផស្សផុដ្ឋោ ។ ពួកអ្នកស្តុកស្តម្ភក្តី អ្នកកំសត់ក្តី តែងពាល់ត្រូវនូវសម្ផស្សស្លាប់ ទាំងពាលទាំងប្រាជ្ញ ក៏ពាល់ត្រូវដូច្នោះដែរ តែថាមនុស្សពាលរមែងដេកទាំងតក់ស្លុត ព្រោះសេចក្តីល្ងង់ ចំណែកអ្នកប្រាជ្ញដែលបានពាល់ត្រូវសម្ផស្សស្លាប់ហើយ ក៏មិនញាប់ញ័រឡើយ ។ តស្មា ហិ បញ្ញា ច ធនេន សេយ្យោ យាយ វោសានំ ឥធាធិគច្ឆតិ អព្យាសិតត្តា ហិ ភវាភវេសុ បាបានិ កម្មានិ ករោន្តិ មោហា ។ ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គលបានដល់អរហត្តផលជាទីបំផុតកិច្ច ក្នុងលោកនេះដោយបញ្ញាណា បញ្ញានោះប្រសើរវិសេសជាងទ្រព្យ ( ផ្ទុយមកវិញ ) ព្រោះតែខ្លួនមិនទាន់ដល់កិច្ចជាទីបំផុត និងព្រោះតែសេចក្តីវង្វេង ពួកជនរមែងធ្វើអំពើអាក្រក់ ក្នុងភពតូចនិងភពធំទាំងឡាយ ។ ឧបេតិ គព្ភញ្ច បរញ្ច លោកំ សំសារមាបជ្ជ បរម្បរាយ តស្សប្បបញ្ញោ អភិសទ្ទហន្តោ ឧបេតិ គព្ភញ្ច បរញ្ច លោកំ ។ បុគ្គលរមែងចូលទៅកាន់គភ៌ផង កាន់លោកខាងមុខផង ព្រោះដល់នូវការអន្ទោលទៅតៗគ្នា បុគ្គលអប្បប្រាជ្ញាជឿបុគ្គលនោះ ក៏ចូលទៅកាន់គភ៌ផង កាន់លោកខាងមុខដូចគ្នាដែរ ។ ចោរោ យថា សន្ធិមុខេ គហីតោ សកម្មុនា ហញ្ញតិ បាបធម្មោ ឯវំ បជា បេច្ច បរម្ហិ លោកេ សកម្មុនា ហញ្ញតិ បាបធម្មា ។ ចោរកាន់ធម៌អាក្រក់ ដែលគេចាប់បាន ត្រង់កន្លែងនោះៗ ហើយត្រូវគេបៀតបៀន ( ដាក់ទារុណកម្ម ) ព្រោះកម្មរបស់ខ្លួន យ៉ាងណា ពួកសត្វកាន់ធម៌អាក្រក់ លុះលះលោកនេះទៅ រមែងក្តៅក្រហាយ ព្រោះកម្មរបស់ខ្លួន ក្នុងលោកខាងមុខ យ៉ាងនោះដែរ ។ កាមា ហិ ចិត្រា មធុរា មនោរមា វិរូបរូបេន មថេន្តិ ចិត្តំ អាទីនវំ កាមគុណេសុ ទិស្វា តស្មាហំ បព្វជិតោម្ហិ រាជ ។ ព្រោះតែកាមទាំងឡាយដ៏វិចិត្រ មានរសឆ្ងាញ់ និងជាទីរីករាយនៃចិត្ត ទើបបានញាំញីនូវចិត្ត ដោយសភាពផ្សេងៗ បពិត្រមហារាជ ព្រោះហេតុនោះ អាត្មាភាពឃើញទោសក្នុងកាមគុណទាំងឡាយហើយ បានជាអាត្មាភាពបួស ។ ទុមប្ផលានេវ បតន្តិ មាណវា ទហរា ច វុឌ្ឍា ច សរីរភេទា ឯតំ វិទិត្វា បព្វជិតោម្ហិ រាជ អបណ្ណកំ សាមញ្ញមេវ សេយ្យោតិ ។ មនុស្សទាំងឡាយ ទាំងក្មេង ទាំងចាស់ រមែងបែកធ្លាយសរីរៈ ដូចជាផ្លែឈើទាំងឡាយដែលតែងតែជ្រុះចុះ ដូច្នោះឯង បពិត្រមហារាជ អាត្មាភាព បានយល់ច្បាស់នូវហេតុនេះថា សមណភាព ជាការប្រតិបត្តិមិនខុស ប្រសើរជាទីបំផុត ដូច្នេះបានជាអាត្មាភាពបួស ។ សូមអនុមោទនា ! ដកស្រងពី សៀវភៅ សិក្សាព្រះសូត្រភាគ១១ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

មិត្តាមិត្តជាតក ព្រះសាស្ដា កាលស្ដេច​ទ្រង់គង់នៅ​ក្នុង​វត្តជេតវ័ន​មហាវិហារ ទ្រង់​ប្រារព្ធ​អមាត្យ អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ប្រយោជន៍ របស់​ព្រះបាទ​កោសល ត្រាស់​ព្រះធម៌​ទេសនា​នេះ មានពាក្យ​ចាប់​ផ្ដើម​ថា កានិ កម្មានិ កុព្វានំ ដូច្នេះ។ បានឮ​ថា អមាត្យ​នោះ បាន​មាន​ឧបការៈ​ចំពោះ​ព្រះរាជា​ជាច្រើន ព្រះរាជា​ក៏​បាន​ប្រទាន​សក្ការ​រាប់​រក​គេ​យ៉ាង​ក្រៃលែង ពួក​អមាត្យ​ដ៏សេស​អត់​ទ្រាំ​

រឿង​ជីវិត​ដែល​យើង​បាន​ដឹង​ក្នុង​ការ​រស់​នៅ​បច្ចុប្បន្ននេះ វារមែង​កើត​ឡើង​ហើយ​មាន​ការ​សម្ដែង​នូវរឿងជីវិត ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ឲ្យ​យើង​ដឹង​រឿង​ពិត​ដែល​មាន​ការ​លំបាក​លំបិន ធ្វើ​ឲ្យ​មនុស្ស​យើង​មាន​សេចក្ដី​តស៊ូ ពុះពារ ធ្វើអ្វីៗ​គ្រប់បែប​យ៉ាង ដើម្បី​តម្រូវ​ការ​របស់​ខ្លួន​ឯង ទាំង​នេះ​ហើយ​បាន​ជា​លើក​យក​មក​ជា​ប្រធាន​បទ​ក្នុង​ការ​ពិចារណា។ ពេល​វេលា​ចេះ​តែ​កន្លង​ទៅ​មិន​ងាយ​នឹង​បុគ្គល​ណា អាច​ដឹង​អំពី​ជីវិត​ដែល​មាន​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ មិន​ងាយ​នរណា​ម្នាក់​អាច​ដឹង​បាន​ទេ​ពេល​ណា​ដែល​យើង​បាន​ពិចារណា​រឿង​រ៉ាវអំពីជីវិត ធ្វើឲ្យចិត្ត​បាន​សុខ​ស្ងប់។ ពេល​នោះ​ងាយ​ស្រួល សម្រាប់​ជីវិត​ដែល​ត្រូវ​ដើរ​តួសម្ដែង​ក្នុង​ឆាក​ជីវិត​នេះ។ ឆាកល្ខោនជីវិត រឿងភាគសម្ដែង​បង្ហាញ​ឈុតឆាក សប្បាយ​លំបាក​ជួប​ព្រាត់រីងរៃ ស្រេច​លើ​អ្នក​តែង​លៃ​លក​បំភ្លៃ រៀប​ចំអត្ថន័យ​ហាក់​ដូច​រឿង​ពិត។ រឿង​ខ្លះ​សម្ដែង​កម្សត់​អន់ក្រ រស់​ទាំងត្រដរ​ព្រាត់​ប្រាស​ស្នេហ៍ស្និទ្ធ ខ្លះ​ជា​សេដ្ឋី​ជាស្ដេច​យ៉ាង​ពិត ខ្លះ​ក៏​ជា​មិត្ត​បម្រើ​គេ។ ក្នុងរឿង​មួយៗ​តែង​មាន​វែង​ខ្លី មាន​ប្រុស​មាន​ស្រី​ច្រើន​កាំភ្លេ ខ្លះដើរតួរ​កាច​ត្រូវ​បាន​គេ​ជេរ តួស្លូត​ទំនេរ​តែង​គេ​អាណិត។ ឯអ្នក​ខ្លះ​ទៀត​ឆ្លៀត​ដើរ​តួក្បត់ ខ្លះធ្វើ​កម្សត់​ខំច្នៃប្រឌិត ធ្វើក្លែងក្លាយ​សោះ​ហាក់​ដូច​ជាពិត អ្នក​មើល​ខ្លោច​ចិត្ត​អ្នក​ខ្លះ​សោកា។ តួអ្នកសម្ដែង​គេ​ដឹង​ទាំង​អស់ មិនមានចន្លោះ​យល់​សព្វ​កិច្ចការ ព្រោះមាន​អ្នក​ប្រាប់​អ្នកតែង​ស្ដី​ថា សាក​សម​អស្ចារ្យ​ដូច​រឿង​ពិតៗ។ នេះ​គឺ​រឿង​ល្ខោន​ដែល​គេ​តាក់តែង ហើយ​រៀប​សម្ដែង​ប្រាប់​ពី​ជីវិត ត្រៀម​ហើយ​ដើរ​តួមើលទៅជិត​ស្និទ្ធ ខ្លះ​គេ​ឱបរឹត​យ៉ាង​សមសោភា។ យ៉ាង​ណា​ជីវិត​ទាំង​អស់​ប្រុសស្រី កើត​ក្នុង​លោកិយ​ក៏​មាន​ដូច​គ្នា មានជួប​មានព្រាត់​ខ្លះ​ក៏​កំព្រា លំបាក​វេទនា​គ្មាន​ដែល​លោះ​ថ្ងៃ។ រឿងរ៉ាវឧបសគ្គមាន​គ្រប់​កន្លែង វិលវល់ដូចផ្សែង​ទុក្ខ​សោក​ពេក​ក្រៃ ទឹកភ្នែកស្រក់ហូរ​គ្មាន​ដែល​សំចៃ ឧបទ្រព្យ​ចង្រៃ​គ្មានស្រាកម្ដងណា។ នេះ​គឺ​បញ្ចក្ខន្ធនៃ​យើង​គ្រប់​ប្រាណ មិនយូរប៉ុន្មាន​ត្រូវ​ចោល​ឥតការ រស់​នៅ​សុខៗ​ត្រូវ​ស្លាប់​មរណា ចោល​ស្រែចម្ការ​ផ្ទះប្រពន្ធប្ដី។ ជីវិត​ប្រៀបដូច​ជា​ការ​សម្ដែង រៀប​ចំចាត់ចែងនៅ​ក្នុងភពបី អ្នក​តែង​គឺ​កម្ម​គ្មាន​ត្រាប្រណី អ្នក​ក្រសេដ្ឋីចាត់​មិន​រើស​មុខ។ ពេល​ខ្លះ​ឲ្យ​ធំមាន​បុណ្យ​សក្ដិយស ឋានៈ​ខ្ពង់ខ្ពស់​ខ្លះ​ដូច​ជាប់​គុក ពេល​ខ្លះ​ឲ្យសុខ​ខ្លះ​ក៏​ឲ្យ​ទុក្ខ ខ្លះ​ជួប​ឪពុក​ព្រាត់ប្រាសពីម៉ែ។ ខ្លះ​ស្លាប់​ពី​ក្មេង​ខ្លះ​រស់​ដល់​ចាស់ ខ្លះ​មាន​ប្រាក់កាស​ចាយ​ជាហូរហែ ខ្លះ​នៅ​ទីក្រុង​អ្នក​ខ្លះ​នៅ​ស្រែ ខ្លះ​ទុក្ខ​ឥតល្ហែ​អ្នក​ខ្លះ​សុខសាន្ត។ តាមពិត​ជីវិត​បី​ដូច​ឆាកល្ខោន ប្រសើរ​អាប់ឱន​មានគ្រប់​សព្វ​ប្រាណ បើ​ខ្លួន​ខ្ពង់ខ្ពស់សាង​គុណ​កុំ​ខាន រឿង​ចប់​ថ្មើរ​ម៉ានបាន​បុណ្យ​ជាគ្នា។ បើ​ខ្លួន​នៅ​ក្រ​ឲ្យ​ក្រ​ទៅ​ចុះ ឲ្យ​តែ​ចិត្ត​ស្មោះ​ព្រម​ស្ដាប់​ធម្មា គង់​មាន​ថ្ងៃ​មួយ​អាច​រួច​ចាកពៀរ ឡើង​ជិះ​នាវា​ផុត​ទុក្ខ​វិបរិត។ អស់​លោក​សប្បុរស​ជាទីស្នេហា ស្ដាប់​គិត​ចុះ​ណា​ឆាក​ល្ខោន​ជីវិត កុំ​លង់​ចាញ់​បោក​កិលេស​នែបនិត្យ ចូរ​ស្ដាប់​ធម៌ពិត​នៃ​ព្រះជិនស្រី។ ដោយសាមណេរ សា ចាន់រ៉ាត់ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ រស់ក្រោមម្លប់ព្រះធម៌ រៀប​រៀង​ដោយ ភិក្ខុ ចិន្តកវី ទូច ចន្ថា ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ការកើតប្រាកដ​នៃ​រតនៈ​ ៥​ ប្រការ​ រកបានដោយកម្រក្នុងលោក​ គឺអ្វីខ្លះ​? ១-ព្រះតថាគតជាអរហន្ត​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ រកបានដោយកម្រក្នុងលោក​ ។ ២-បុគ្គល​អ្នកសម្ដែងនូវធម៌​វិន័យ​ ដែលព្រះតថាគតទ្រង់ប្រកាសហើយ​ រកបានដោយកម្រក្នុងលោក។ ៣-បុគ្គល​អ្នកដឹងនូវធម៌វិន័យ​ ដែល​ព្រះ​តថាគតប្រកាសហើយ​ រកបានដោយកម្រក្នុងលោក​។ ៤-បុគ្គល​អ្នកដឹងនូវធម៌វិន័យ​ ដែល​ព្រះ​តថាគតប្រកាសហើយ​ៗ​ ប្រតិបត្តិ​ធម៌គួរតាមធម៌​ រកបានដោយកម្រក្នុងលោក​ ។ ៥-បុគ្គល​អ្នកដឹងឧបការៈគុណ​ ដែល​អ្នក​ដ៏ទៃ​ធ្វើ​ហើយ​ ធ្វើ​តបវិញ​ រកបានដោយកម្រក្នុងលោក​។ បិដក​៖៤៥ ទំព័រ៨១-៨២ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ពុទ្ធ​ភាសិត​សរសើរ​អំពី​បុញ្ញ​ឫទិ្ធ​ (​និ​ធិ​កណ្ឌ​សូត្រ​) បុរស​រមែង​កប់​កំណប់​ទ្រព្យ​ទុក​ ក្នុង​ទី​ដ៏​ជ្រៅ​មាន​ទឹក​ជា​ទី​បំផុត​ ដោយ​គិត​ថា​ កាល​កិច្ច​គឺ​សេច​ក្តី​ត្រូវ​ការ​កើ​តឡើង​ហើយ​ទ្រព្យ​នេះ​ នឹង​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​​អាត្មា​អញ​ ដើម្បី​ដោះ​ខ្លួន​អំពី​រាជ​ភ័យ​ខ្លះ​ ដើម្បី​ដោះ​ខ្លួន​ឲ្យ​រួច​អំពី​ចោ​រ​ភ័យ​ខ្លះ​ ដើម្បី​ដោះ​បំណុល​ខ្លះ​ក្នុង​ពេល​ទុរភិក្ខ​ភ័យ​ខ្លះ​ ក្នុង​កាល​មាន​អន្ត​រាយ​ទាំង​ឡាយ​ខ្លះ​ ធម្ម​តា​កំណប់​ ដែល​គេ​កប់​ទុក​ក្នុង​លោក​ ដើម្បី​ប្រយោជន៍​យ៉ាង​នេះ​ឯង​ ។ កំណប់​ទ្រព្យ​ទាំ​ង​អស់​នោះ​ មិន​មែន​សម្រេច​ដល់​បុគ្គល​នោះ​សព្វ​កាល​ទេ​ ព្រោះ​ថា​ កំណប់​ទ្រព្យ​រមែង​ឃ្លាត​ទៅ​ចាក​ទី​ខ្លះ​ សេច​ក្តី​ចំណាំ​របស់​បុគ្គល​នោះ​ រមែង​វង្វេង​ទៅ​ខ្លះ​ នាគ​ទាំង​ឡាយ​រមែង​នាំ​ជញ្ជូន​ទៅ​ខ្លះ​ ពុំ​នោះ​សោត​ ពួក​យក្ស​នាំ​យក​ទ្រព្យ​នោះ​ទៅ​ខ្លះ​ អ្នក​ទទួល​មរតក​ដែល​មិន​ជា​ស្រឡាញ់​នាំ​យក​នូវ​ទ្រព្យ​នោះ​ ក្នុង​កាល​ខ្លួន​មិន​បាន​ឃើញ​ខ្លះ​ ខ្លួន​អស់​បុណ្យ​ទៅ​ក្នុង​វេលា​ណា​ កំណប់​ទ្រព្យ​ទាំង​អស់​នោះ​ រមែង​វិនាសបាត់​បង់​ទៅ​ក្នុង​វេលា​នោះ​ ។ កំណប់​ទ្រព្យ​ដែល​ស្រ្តី​ឬ​បុរស​ណា​ បាន​កប់​ទុក​ល្អ​ហើយ​ ដោយ​ទាន​ សីល​ ដោយ​ការសង្រួម​ និង​ដោយ​ការ​ទូន្មាន​ខ្លួន ក្នុង​ចេតិយឬ​ក្នុង​សង្ឃ​ ឬ​ក្នុង​បុគ្គល​ ឬ​ក្នុង​ពួក​ភ្ញៀវ​ ឬ​ក្នុង​មាតា​ ឬ​ក្នុង​បិតា​ ឬ​ថា​ក្នុង​បងប្រុស​-​ស្រី​ ជា​ច្បង​ កំណប់​ទ្រព្យ​នោះ​ ចាត់​ជា​កំណប់​ទ្រព្យ​ ដែល​កប់​ទុក​ប្រពៃ​ហើយ​ នរណា​ មិន​គប្បី​បំផ្លាញ​បាន​ ជា​កំណប់​ទ្រព្យ​ដែល​ជាប់​តាម​ខ្លួន​ទៅ​ កាល​ភោគៈ​ទាំង​ឡាយ​ ដែល​ខ្លួន​ត្រូវ​លះ​បង់​ហើយ​ទៅ​ ខ្លួន​រមែង​កាន់​យក​នូវ​កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ​ទៅ​ ។ កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​ មិន​ទូ​ទៅ​ដល់​ពួក​ជន​​ដទៃ​ ជា​របស់​ដែល​ចោរ​លួច​ទៅ​មិន​បាន​ ។ កំណប់​គឺ​បុណ្យ​ណា​ ជាប់​តាម​ខ្លួន​ទៅ​បាន អ្នក​ប្រាជ្ញ​គួរ​សន្សំ​នូវ​កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ ។ កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ​ ឲ្យ​នូវ​សេច​ក្តី​ប្រាថ្នា​គ្រប់​យ៉ាង​ ដល់​ទេវ​តា​ និង​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ ពួក​ទេ​វតា​និង​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ប្រាថ្នា​នូវ​ផល​ណា​ៗ​ ផល​ទាំង​ពួង​នោះ​ រមែង​សម្រេច​ដោយ​កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ​ ។ ភាព​ជា​អ្នក​មាន​សម្បុរផូរ​ផង់​ មាន​សំឡេងពីរោះ​ ទ្រង់​ទ្រាយ​ល្អ​ រូប​ល្អ​ ជា​អធិបតិ​ មាន​យស​បរិ​វារ​ ផល​ទាំង​អស់​រមែង​បាន​ដោយ​កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ​ ។ សម្ប​ត្តិ​ជា​របស់​មនុស្ស​ណា​ផង​ សេច​ក្តី​​ត្រេក​អរ​ក្នុង​ទេ​វលោក​ណា​ផង​ សម្បត្តិ​គឺ​ព្រះ​និ​ព្វាន​ណា​ផង​ សម្បត្តិ​ទាំង​អស់​នេះ​ រមែង​បាន​ដោយ​កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ ។ ភាព​នៃ​បុគ្គល​កាល​អាស្រ័យ​មិត្ត​សម្ប​ទា​ បើ​ប្រកប​សេ​ច​ក្តី​ព្យា​យាម​ដោយ​ឧ​បាយ​ដែល​ត្រូវ​ ជា​អ្នក​ស្ទាត់​ក្នុង​វិជ្ជា​និង​វិមុត្ត​ ឥដ្ឋផល​ទាំង​អស់​នេះ​ រមែង​បាន​ដោយ​កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ ។ បដិ​សម្ភិ​ទា​ វិមោក្ខ​ សាវក​បារមី​ញាណ​ បច្ចេក​សម្ពោ​ធិ​ញាណ​ និង​ពុទ្ធ​ភូមិ​ណា​ៗ​ ឥដ្ឋ​ផល​ទាំង​អស់​នេះ​ រមែង​បាន​ដោយ​កំណប់​ទ្រព្យ​ គឺ​បុណ្យ​នោះ​ ។ បុញ្ញ​សម្ប​ទា​នេះ​ ឲ្យ​សម្រេច​ប្រយោជន៍​ដ៏​ធំ​ ដោយ​ប្រ​ការ​ដូច្នេះ​ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ​ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ​ ជា​ធីរ​ជន​ ទើប​សរសើរ​នូវ​ភាព​នៃ​បុគ្គល​ជា​អ្នក​មាន​បុណ្យ​ធ្វើ​ទុក​ហើយ​ ។ ចប់​និ​ធិ​កណ្ឌ​សូត្រ​ ។ កំណប់​ទ្រព្យ​របស់​បុរស​ស្រ្តី​មាន​ ៤​ យ៉ាង​ (តាម​ការ​ស្រង់​ចេញ​ពី​អដ្ឋ​កថា​នៃ​ព្រះ​សូត្រ​នេះ) ១. ថាវរៈនិ​ធិ​ កំណប់​ទ្រព្យ​មាំ​មួន​កម្រើក​មិន​បាន​ដោយ​ខ្លួន​ឯ​ង​ ដូច​ មាស​ ប្រាក់​ ស្រែ​ ចំការ​ ទី​ដី​សង់​ផ្ទះ​ ជាដើម ។ ២. ជង្គមនិ​ធិ​ គឺ​កំណប់​ទ្រព្យ​ដែល​កម្រើក​ខ្លួន​ឯង​បាន​ ដូច​ ទា​សា​ ទា​សី​ គោ​ ក្របី​ ដំរី សេះ​ ជ្រូក​ មាន់​ ទា​ ជាដើម ។ ៣. អង្គ​សម​និ​ធិ​ គឺ​កំណប់​ទ្រព្យ​ស្មើ​ដោយ​អា​វ​យវៈ​ តូច​ធំ បាន​ដល់​ភាពជា​ពហុ​សូត្រ​ ជា​អ្នក​ចេះ​ដឹង​ច្រើន​ ទាំង​ចំណេះ​ផ្លូវ​លោក​ផ្លូវ​ធម៌​ និង​ជា​អ្នក​ជំនាញ​ក្នុង​កិច្ច​ការ​នោះ​ៗ​ ។ ៤. អនុ​គា​មិ​កៈ​និ​ធិ​ កំណប់​ទ្រព្យ​ដែ​ល​ជាប់​តាម​ខ្លួន​ជា​និច្ច​ បាន​ដល់​បុណ្យ​ដែល​សម្រេច​ដោយ​ទាន​ សីល​ ភា​វនា​ ស្តាប់​ធម៌​ សម្តែង​ធម៌​ ជា​ដើម​ ។ បណ្តា​កំណប់​ទ្រព្យ​ទាំង​ ៤​ នេះ​ ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​ ទ្រង់​ត្រាស់​សរសើរ​នូវ​អនុ​គាមិកៈ​និ​ធិ​ ថា​ជា​កំណប់​ទ្រព្យ​មាន​ឫទ្ធិ​ដ៏​ធំ​ក្រៃ​លែង​ ។ ស្រង់​ចាក​សៀវ​ភៅ " សង្ឃ​ទាន​មាន​ផល​ច្រើន " រៀប​រៀង​ដោយ​ មេត្តា​បា​លោ​ ទឹម-សឿត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

ពាក្យ​ថា​ប្រយោជន៍ (​ជាភាសា​សំស្ក្រឹត ភាសា​បាលីបយោជន) បើ​ជា​ភាសាខ្មែរ ដំណើរ​ដែល​គួរ​ប្រកប អ្វីៗ ដែលគេ​ត្រូវ​ការ ដែល​គេ​ប្រកប​ទៅ​កើត​ការ ផល​សម្រេច​អំពី​ការ​ប្រកប ប្រយោជន៍​ក្នុង​លោក​នេះ ប្រយោជន៍​ក្នុង​បរលោក​បុគ្គល​គប្បី​ធ្វើ​អំពើ​ណា ដែល​មាន​ប្រយោជន៍ មិន​គួរ​ធ្វើ​អំពើ​ណា ដែល​ឥត​ប្រយោជន៍​ឡើយ។ បាន​ដល់​អ្វីៗណា​ដែល​កើត​បាន​មក អំពី​ការ​ព្យាយាម​ធ្វើ​ព្យាយាម​រៀន ព្យាយាម​អាន​សូត្រ​ទន្ទេញ កត់​ចំណាំ​ចាំស្គាល់​យល់ ចេះ​ដឹង​បាន អ្វី​នោះ​ឯងចាត់​ថា​ផល​ប្រយោជន៍។ បើ​តាម​ន័យ​នេះ ពាក្យ​ថា​ប្រយោជន៍ ឃើញ​ថា​ផ្សេង​អំពី​ពាក្យ​ថាគុណ ត្រង់​ដែល​មានន័យ​ថា សភាវធម៌ ដែល​ចម្រើន​ឡើង​ដោយ​លក្ខណៈ​របស់​ខ្លួន ឬ​សភាវធម៌​ដែល​គួរ​សន្សំ​ឲ្យ​កើត​មាន​បាន​ដល់​ផ្នែក​ខាង​ល្អ​តែម្យ៉ាង។ ពាក្យ​ថា​គុណ​នេះ សំដៅ​យក​តែ​នាមធម៌​ប៉ុណ្ណោះ ពុំ​បាន​សំដៅ​យក​ដល់​រូបធម៌ ដូច​ពាក្យ​ថាប្រយោជន៍​ផង​ទេ។ ដូច្នេះ​យើង​ចង់​និយាយ​ថា​ជាគុណ​ប្រយោជន៍ យ៉ាង​នេះ​ជាដើម ដើម្បី​សម្ដែង​បញ្ជាក់​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់​លាស់​ថា ផល​ដែល​កើត​បាន​មក​អំពី​ការព្យាយាម​នោះ គឺ​ជា​សម្មាវាយាមៈការ​ព្យាយាម​ត្រូវ ព្យាយាម​ប្រពៃ ទើប​ផល​ដែល​កើត​អំពីការ​ព្យាយាម​នោះ ចាត់​ជា​ផល​បាន​មក​ប្រកប​ដោយ​គុណ គឺ​សេចក្ដី​ល្អ​ជា​គុណ​ប្រយោជន៍ បើ​ពុំ​នោះសោត​ទេ​នឹង​បាន​ជាមិច្ឆាវាយាមៈ ការ​ព្យាយាម​ខុស ព្យាយាម​មិន​ប្រពៃ​មិន​ល្អ ផលដែល​ត្រូវ​បាន​មក ក៏​ឈ្មោះ​ថា​មិន​ល្អ យើង​ពុំ​អាច​ប្រើ​ពាក្យ​ថាគុណ​ភ្ជាប់​ជាមួយ​ពាក្យ​ថា​ប្រយោជន៍​បែប​នោះ​បាន​ទេ។ ឧទាហរណ៍ដូច​ជា​ពួក​ចោរ ព្យាយាម​លួចឆ្មក់​ឆក់​ប្រវ័ញ្ច កេង​បន្លំ​បោក​ប្រាស់​បានទ្រព្យ​សម្បត្តិ​អំពី​អ្នក​ដទៃ​មក អ្វីៗ​ដែល​បាន​មក​នោះ ហៅ​បាន​ត្រឹម​ជាផល​ប្រយោជន៍​ប៉ុណ្ណោះ ពុំ​បាន​ចាត់​ថា​ជាគុណ​ប្រយោជន៍​ទេ។ដូច្នេះពាក្យ​ថា​ប្រយោជន៍ យើង​អាច​និយាយ​បាន​ទាំង​ផ្នែក​អាក្រក់​ផង ទាំង​ផ្នែក​ល្អ​ផង ដែល​ផ្ទុយ​អំពី​ពាក្យ​ថា​គុណ​ទើប​មានពាក្យ​ពោល​ថា ត្រូវ​ធ្វើ​អំពើ​ណាដែល​ជាប្រយោជន៍​ត្រង់​នេះ​សំដៅ​យក​អំពើ​ដែល​ជាគុណ ដើម្បី​ឲ្យ​បាន​ជាផល​ប្រយោជន៍​នោះ ទៅជាគុណ​ដែល កុំ​ធ្វើ​អំពើ​ណា​ដែល​ពុំ​មាន​ជា​គុណ នាំ​ឲ្យ​បាន​តែ​ផល​ជា "អគុណ" ។ សូម្បី​តែ​អង្គមគ្គ​ទាំង​ប្រាំបី ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់​បញ្ជាក់​ឲ្យ​បានច្បាស់ថា មគ្គ​ដែល​ប្រកប​ដោយ​គុណ គឺ​សម្មាសមគ្គ មគ្គ​ដែល​ប្រាសចាក​គុណ​គឺ មិច្ឆាមគ្គដូច្នេះ​ជាដើម។ ដូច​ពាក្យ​ថា ប្រយោជន៍​នេះ ក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រះដ៏មានព្រះភាគ​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​បាន​សម្ដែង​បញ្ជាក់ ឲ្យ​ព្យាយាម​បំពេញ​ទាំង​ជា​ប្រយោជន៍​ក្នុងលោក​នេះ និង​ប្រយោជន៍​ក្នុងបរលោក ក៏​បាន​ដល់​ប្រយោជន៍ដែល​ជា​គុណ ឬ​ហៅ​ថាគុណប្រយោជន៍នោះឯង។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ គុណមាតាបិតា រៀប​រៀង​ដោយ ឧបាសក ម៉ិញ សាវ៉ាន ដោយ៥០០០ឆ្នាំ