កសិសូត្រ បិដកលេខ ៣០ ទំព័រ ១១៥ ខ្ញុំ​បាន​ស្តាប់​មក យ៉ាង​នេះ ។ សម័យ​មួយ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​គង់​នៅ​ក្នុង​ព្រាហ្មណ​គ្រាម ឈ្មោះ​ឯក​នាលា ក្នុង​ទក្ខិណាគិរិជនបទ នាដែនមគធៈ ។ សម័យ​នោះ​ឯង កសិភារទ្វាជ​ព្រាហ្មណ៍​បាន​តាក់​តែង​នង្គ័លប្រមាណ ៥០០ ក្នុង​វេលា​ដែល​ព្រោះ​ស្រូវ ។ លំដាប់​នោះ​ឯង ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​ស្បង់​ប្រដាប់​បាត្រ​និង​ចីវរ ក្នុង​បុព្វេណ្ហសម័យ

សុភាសិតសូត្រ បិដកលេខ ៣០ ទំព័រ ១៥៩ សាវត្ថីនិទាន​។ ក្នុង​ទី​នោះ​ឯង ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​ត្រាស់​ហៅ​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​មក​ថា ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ។ ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ​ទទួល​ព្រះភាគ​ត្រាស់​ដូច្នេះ​ថា ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​វាចា​ប្រកប​ដោយ​អង្គ​៤ ឈ្មោះ​ថា​សុភាសិត មិនមែន​ទុព្ភាសិត​ទេ ជា​វាចា​មិន​មាន ទោស​ផង ដែល​អ្នក​ប្រាជ្ញ​មិន​តិះ​ដៀល​ផង ។

ធម្មបទគាថា ជរាវគ្គទី ១១ បិដកលេខ ៥២ ទំព័រ ៥២ កោ នុ ហាសោ កិមានន្ទោ និច្ចំ បជ្ជលិតេ សតិ អន្ធការេន ឳនទ្ធា បទីបំ ន គវេសថ ។ កាល​បើ​លោក​សន្និវាស ត្រូវ​ភ្លើង​មាន​រាគៈ ជា​ដើម​ឆេះ​ទ្រលោម​ជានិច្ច ម្តេច​ក៏​សើច ម្តេច​ក៏​ត្រេកត្រអាល អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ត្រូវ​ងងឹត គឺ​អវិជ្ជា​រូប​រឹត​ហើយ (ម្តេច​ឡើយ) ក៏​មិន​ស្វែង​រក​ប្រទីប​គឺ​ប្រាជ្ញា (ដើម្បី​កម្ចាត់​នូវ​សេចក្តី​ងងឹត​នោះ​ចេញ) ។ បស្ស ចិត្តកតំ ពិម្ពំ អរុកាយំ សមុស្សិតំ

សម្បទា​មាន​ ៤ យ៉ាង យើង​ត្រូវ​តែ​មាន​ការងារ​ធ្វើ​ទៅ​តាម​កម្លាំង​របស់​យើង ដូច​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​សម្ដែង​នូវ​សម្បទា ៤ យ៉ាង សម្រាប់​គ្រហស្ថ​យើង​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​ផ្ទះ ឲ្យ​មាន​ការប្រតិបត្តិ ដើម្បី​សេចក្ដី​សុខ​ចម្រើន​កើត​សុភមង្គល​ក្នុង​គ្រួសារ​របស់​យើង​គឺ៖ ១- ឧដ្ឋានសម្បទា ២- អារក្ខសម្បទា ៣- សមជីវិតា ៤- កល្យាណមិត្តតា សេចក្ដីអធិប្បាយ

បញ្ហា​បែក​បាក់​គ្នា ប្រសិន​បើ​ស្វាមី​លះ​បង់​ភរិយា ទៅ​មាន​ស្រ្តី​ដទៃ ឬ​ក៏​ស្វាមី​វាយ​តប់​ភរិយា តើ​ភរិយា​ត្រូវ​លះ​បង់​ស្វាមី​ ឬ​ក៏​ត្រូវ​អត់​ទ្រាំ​នៅ​តទៅ​ទៀត​ទើប​ជា​ការល្អ? ការ​មិន​ស្មោះ​ត្រង់​ដល់​គ្នា​របស់​ភរិយា​ស្វាមី ឬ​ការ​ប្រើ​កម្លាំង​បាយ ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​ហិង្សា​ដើម្បី​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​ក្នុង​រឿង​អ្វី​នោះ ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​មិន​ប្រាថ្នា​ឲ្យ​កើត​មាន​ឡើយ ព្រោះ​ស្ថាប័ន​គ្រួសារ​នី​មួយៗ គឺ​ជា​ស្ថាប័ន​របស់​សង្គម​ទាំង​មូល​

បញ្ហា​ផ្សេងៗ ១. ហេតុ​ដូចម្តេច​បាន​ជា​ក្នុង​ព្រះ​វិន័យ មាន​គរុធម៌​ឲ្យ​ភិក្ខុ​នី​ថ្វាយ​បង្គំ​ភិក្ខុ ? - ព្រះ​សម្មា​សម្ពុទ្ធ ទ្រង់​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​ស្ត្រី​មក​បួស​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា គឺ​ជា​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ដ៏​សំខាន់​របស់​ស្រី្ត​ក្នុង​សម័យ​នោះ ។ ព្រះ​អង្គ​ជា​មហាវីរ​បុរស​ទី​១ ដែល​ជួយ​ស្ត្រី​ក្នុង​លោក​ អាច​និយាយ​បាន​ថា​ព្រះ​អង្គ​ស៊ូ​ដើម្បី​សិទ្ធ​ស្ត្រី​ក៏​បាន ។ យើង​បាន​ជ្រាប​តាម​ប្រវត្ត​សាស្ត្រ ហើយ​មនុស្ស​ក្នុង​សម័យ​មុន​នោះ

កូន​ជាទី​ស្រឡាញ់!ចៅ​ហ្វាយ​នាយ​ដែល​មាន​ចិត្ត​ល្អ មាន​យុត្តិ​ធម៌ ចេះ​យល់​ចិត្ត​យល់​ថ្លើម និង​ជា​គ្នា​ឯង​ជា​មួយ​កូន​ចៅ មិន​យក​ប្រៀប​ មិន​សង្កត់​សង្កិន​បៀត​បៀន​កូន​ចៅ រមែង​ធ្វើ​ឲ្យ​កូន​ចៅ​កក់​ក្តៅ​ក្នុង​ចិត្ត និង​ឲ្យ​នូវ​សេចក្តី​គោរព​កោត​ក្រែង​ទាំង​ទី​ចំពោះ​មុខ​ ទាំង​ទី​កំបាំង​មុខ​ត្រឡប់​មក​ចៅ​ហ្វាយ​វិញ​ព្រមទាំង​ចង​ចាំ​ទុក​ក្នុង​ចិត្ត​នូវ​គុណ​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​ រហូត​អស់​ជីវិត​នៃ​ពួក​គេ​ទៀត​ផង ។ បើ​កូន​មាន​ឱកាស​បាន​ធ្វើ​ជា​ចៅ​ហ្វាយ​នាយ​គេ ឬ​ជា​អ្នក​បង្គាប់​បញ្ជា​គេ កូន​ត្រូវ​កុំ​ភ្លេច​ពាក្យ​ម៉ែ​ពាក្យ​ឪ​ត្រង់​សេចក្តី​នេះ​ឲ្យ​សោះ នេះ​បើ​កូន​ប្រាថ្នាឲ្យ​កូន​ចៅ ដែល​នៅ​ក្រោម​បង្គាប់​របស់​កូន​ស្រឡាញ់​កក់​ក្តៅ​ក្នុង​ចិត្ត និង​គោរព​ស្រឡាញ់ ដោយ​ស្មោះ​នោះ ។​ កូន​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​នៅ​ក្រោម​ឱវាទ​របស់​កូន ស្រឡាញ់​ពេញ​ចិត្ត គោរព​ស្ម័គ្រ​ស្មោះ នេះ​ជា​ការ​ប្រសើរ​ណាស់ ឯការ​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​គ្រាន់​តែ​ខ្លាច តែ​មិន​គោរព​កោត​ក្រែង​នោះ​មិន​ប្រសើរ​ឡើយ ។ អ្នក​គ្រប់​គ្រង​គេ កាល​បើ​ប្រើ​តែ​ព្រះ​តេជ​ច្រើន​ជាង​ព្រះ​គុណ រមែង​មាន​តែ​មនុស្ស​ចេះ​ខ្លាច ប៉ុន្តែ​មិន​កក់​ក្តៅ​ក្នុង​ចិត្ត និង​មិន​ស្រឡាញ់​ស្ម័គ្រ​ស្មោះ​ឡើយ ។ ចំណែក​អ្នក​ដែល​ប្រើ​ព្រះ​គុណ​ច្រើនជាង​ព្រះ​តេជ មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​រមែង​ខ្លាច​ផង​ក្រែង​ផង គោរព​ដោយ​ស្មោះ​ផង​និង​កក់​ក្តៅ​ក្នុង​ចិត្ត​ផង​យ៉ាង​នេះ​ ហៅ​ថា អ្នក​គ្រប់​គ្រង​គេ​បាន​ទាំង​កាយ​ចិត្ត ។អ្នក​ធំ​ដែល​ប្រាថ្នា​នឹង​គ្រប់​គ្រង​ចិត្ត​មនុស្ស ដោយ​ប្រើ​អំណាច​បង្គាប់​បញ្ជា ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​កោត​ខ្លាច​នោះ គឺ​ជា​ការ​យល់​ខុស​ដោយ​ពិត ។ អំណាច​ពិត​ប្រាកដ កើត​អំពី​ការ​សាង​នូវ​ភាព​កក់​ក្តៅ ឲ្យ​ដល់​កូន​ចៅ​ជា​សំខាន់ ។ ភាព​កក់​ក្តៅ ដែល​បង្កប់​ទៅ​ដោយ​មនោសញ្ចេតនា​ស្និទ្ធ​ស្នាល​គោរព​ស្រឡាញ់ ហើយ​ដក់​ជាប់​ក្នុង​ក្រអៅ​បេះ​ដូង រមែង​កើត​ពី​ការ​ឲ្យ ការ​អើពើ និង​ការ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់ ដូច​ជា​ការ​ឲ្យ​ប្រាក់ ឲ្យ​របស់​របរ​ប្រើ​ប្រាស់ ឲ្យ​កម្លាំង​ចិត្ត ឲ្យ​ភាព​ជា​គ្នា​ឯង ឲ្យ​ពាក្យ​ណែ​នាំ​ដែល​ល្អ​ៗ ឲ្យ​ពាក្យ​ពិរោះ មាន​ប្រយោជន៍ ឲ្យ​អភ័យ ឲ្យ​ភាព​កក់​ក្តៅ​បី​ដូច​ជា​ឪពុក​ម្តាយ​រួម​ទាំង​ការ​ឲ្យ​នូវកិត្តិយស ឲ្យ​ភាព​ខ្ពង់​ខ្ពស់​ហាក់​ដូច​ជា​តាំង​នៅ​ក្នុង​ឋានៈ​ស្មើគ្នា ទៀត​ផង ប៉ុណ្ណេះ​ជា​ដើម ។បើ​កូន​ត្រូវ​ការ​នឹង​គ្រប់​គ្រង​ចិត្ត​មនុស្ស កូន​ត្រូវ​ចេះ​សង្គ្រោះ ចេះ​ឲ្យ​នូវ​អ្វី ដោយ​ក្តី​មេត្តា ករុណា ហើយ​ត្រូវ​ឲ្យ​ជា​រឿយៗ ទៀត​ផង ។ អត្ថបទ​នេះ​ដកស្រង់​ចេញ​ពីសៀវភៅៈ ពាក្យ​ពេចន៍​ម៉ែ​ឪ រៀប​រៀង​ដោយៈ អគ្គបណ្ឌិត ធម្មាចារ្យ ប៊ុត សាវង្ស វាយ​អត្ថបទ​ដោយៈ កញ្ញា ជា ម៉ានិត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

កូន​ជា​ទី​ស្រឡាញ់!ក្នុង​ពេល​សន្ទនា​គ្នា​នោះ រមែង​គេច​មិន​ផុត​ពី​ការ​លើក​យក​បុគ្គល​នេះ បុគ្គល​នោះ មកនិន្ទា ឬ​ពិចារណា​ថា​យ៉ាង​នេះ​យ៉ាង​នោះ​ឡើយ ។ កូន​ត្រូវ​ហាត់​ធ្វើ​ចិត្ត​ឲ្យ​ធ្ងន់​ក្នុង​រឿង​នេះ ព្រម​ទាំង​ឲ្យ​ធ្ងន់​ត្រចៀក​ផង ពោល​គឺ​កុំ​ជា​មនុស្ស​ត្រចៀកស្រាល ជឿ​ពាក្យ​និយាយ​របស់​អ្នក​ណា​ៗ​ដោយ​ងាយៗ​នោះ ។ ដោយ​ចំពោះ​យ៉ាង​សំខាន់ បើ​កូន​ជា​អ្នកធំ ជា​អ្នក​បង្គាប់​បញ្ជា ជាអ្នក​ដឹក​នាំឬ​ក៏​ជា​មេ​គ្រួសារ​កូន​ត្រូវ​តែ​ប្រយ័ត្ន​ឲ្យ​ណាស់ ជា​អ្នក​ដឹក​នាំ ឬ​ក៏​ជា​មេ​គ្រួសារ​កូន​ត្រូវ​តែ​ប្រយ័ត្ន​ឲ្យ​ណាស់ ព្រោះ​មាន​មនុស្ស​ខ្លះ​និយាយ​ដោយ​មិន​ទទួល​ខុស​ត្រូវ​ និយាយ​ទៅ​តាម​ចិត្ត​ដែល​ចង់​និយាយ មិន​គិត​ដល់​ផល​ដែល​ប៉ះ​ពាល់​ទៅ​លើ​អ្នក​ដទៃ​ថា​តើ​អ្នក​ដទៃ​ក្តៅ​ក្រហាយ ឬ​ខូច​កេរ្តិ៍​ឈ្មោះ​យ៉ាង​ណា ។ អ្នក​ខ្លះ​និយាយ​ព្រោះ​ស្រួល​មាត់ ចង់​ឃើញ​អ្នក​ស្តាប់​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​នឹង​ស្តាប់ ឬ​ក៏​ភ្ញាក់​ផ្អើល​ទៅ​តាម​ពាក្យ​និយាយ​របស់​ខ្លួន ។ អ្នក​ខ្លះ​និយាយ​ព្រោះ​ត្រូវ​ការ​ឲ្យ​គេ​បែក​បាក់​គ្នា​ខ្លះ​ទៀត​និយាយ​ព្រោះ​ចង់​សង្កត់​សង្កិន​គេ ។ ល ។ មាន​សព្វ​មាន​គ្រប់​រឿង​រ៉ាវ​ក្នុង​ពាក្យ​សម្តី​អ្នក​និយាយ ។ កូន​ស្តាប់​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​និយាយ​ហើយ កូន​ត្រូវ​ថ្លឹង​ថ្លែង​ឲ្យ​ល្អ កុំ​ប្រញាប់​ជឿ ត្រូវ​ទុក​ពាក្យ​សម្តី​អ្នក​ដទៃ​នឹង​ត្រចៀក​សិន​ចុះ កុំ​ទាន់​យក​មកប្រើ​ការ ត្រូវ​ពិសោធ ត្រូវ​ពិចារណា​ឲ្យ​បាន​សព្វ​គ្រប់ ដូច្នេះ​កូន​នឹង​មិន​បាន​ខូច​ចិត្ត​មិន​បាន​ក្តៅ​ក្រហាយ​ក្នុង​កាល​ជា​ខាង​ក្រោយ​ឡើយ ។ មនុស្ស​ត្រចៀក​ស្រាល​ឆាប់​ជឿ​គេ​ពេក រមែង​ធ្វើ​ឲ្យ​ខ្លួន​ឯង​ក្តៅ​ក្រហាយ​ស្តាយ​ក្រោយ បែប​នេះ​មាន​ច្រើន​នាក់​ណាស់​មក​ហើយ ។ ម្យ៉ាង​ទៀត​មនុស្ស​ត្រចៀក​ស្រាល​នោះ​រមែង​ធ្វើ​ឲ្យ​ភរិយា​ស្វាមី​ខ្លួន​ឯង​លែង​លះ​គ្នា ចែក​ផ្លូវ​គ្នា​ដើរ ធ្វើ​ឲ្យ​គ្រួសារ​ដួល​រលំ នៅ​មិន​ជា​សុខ ពុំ​នោះ​ទេ ត្រូវ​សង្ស័យ គ្នា​ឬ​ត្រូវ​ក្រំ​ចិត្ត ។ ល។ បែប​នេះ​ក៏​មាន​ច្រើន​មក ហើយ​ដែឬ​ដូច្នេះ​កូន​ត្រូវ​ប្រយ័ត្ន​ខ្លួន​ទុក​ជាមុន ទើប​ជា​ការ​ល្អ ។ អត្ថបទ​នេះ​ដក​ស្រង់ចេញ​ពី​សៀវភៅៈ ពាក្យ​ពេចន៍​ម៉ែឪ រៀបរបៀ​ដោយៈ អគ្គបណ្ឌិត ធម្មាចារ្យ ប៊ុត សាវង្ស វាយ​អត្ថបទ​ដោយៈ កញ្ញា ជា ម៉ានិត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ