ពុទ្ធសាសនា​និង​ប្រជាជនខ្មែរ ក្នុង​សម័យ​អាប់ឱន ប្រជាជនខ្មែរទាំង​ប្រទេស​បាន​ជួបប្រទះ​សេចក្ដី​ទុក្ខវេទនា​ខ្លាំង​បំផុត ថមថយ​កម្លាំង​នឹង​សាង​សេចក្ដី​ចំរើនដូចព្រេង​នាយ​ពុំបាន តែ​ទោះ​បី​ធ្លាក់​ចុះដុនដាប​ប៉ុណ្ណឹង​ក៏​ដោយ ប្រជាជនខ្មែរ​ដែល​បាន​ស្គាល់​រសជាតិ​ព្រះធម៌ថ្លៃវិសេស​ហើយ ឱបសាសនា​នេះ​ជាប់​នឹង​ខ្លួន​ទុក​តមក ស៊ូស្លាប់មិនព្រមលះបង់ចោល។ បុណ្យ​ទទួល​ព្រះបរមសារីរិកធាតុ​នឹង​

ឪពុកម្ដាយ​ឥឡូវ​នេះ បាន​ត្រឹម​តែ​ចិញ្ចឹម តែ​មិន​បាន​មើល​ថែរក្សា - បច្ចុប្បន្ន ឪពុកម្ដាយ​ភាគ​ច្រើ​ន​បាន​តែ​ចិញ្ចឹម​ តែ​មិន​បាន​មើល​រក្សា។ ការ​ចិញ្ចឹម​បែប​នេះ សំដៅ​ដល់​ការ​បម្រុង​បម្រើ​ដោយ​នឹក​ថា ខ្លួន​ខ្វះ​ភាព​ស្និតស្នាល​ជា​មួយ​កូន ក៏​ព្យាយាម​យក​វត្ថុ​លុយ​កាក់​មក​ឲ្យ តែ​មិន​បាន​មើល​រក្សា​គេ​ឡើយ មិន​បាន​បំពេញ​តួនាទី​ជា​ឪពុកម្ដាយ ក៏​ក្លាយ​ជា​បញ្ហា​ច្របូក​ច្របល់​ថែម​មួយ​ប្រការ​ទៀត

សេចក្ដី​សុខ​អំពី​ការ​ចង់​ធ្វើ​ឲ្យ​ល្អ - សំណួរ​សួរ​ថាៈ ពោល​ដល់​ចំណុច​នេះ មាន​ប្រការ​មួយដែល​គួរ​គិត​ថា បច្ចុប្បន្ននេះ យើង​បង្រៀន​ឲ្យ​រៀន​ដើម្បី​ទៅ​រក​ការងារធ្វើ បង្រៀន​ថា ត្រូវ​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា ធ្វើ​យ៉ាង​នោះ​ដើម្បី​យក​ទៅ​ប្រកប​អាជីព​បាន​រក​ប្រាក់​បាន។ បើ​ដូច្នោះ លក្ខណៈ​ដូច​ពោល​មក​នេះ មិន​មែន​ជា​ការ​សិក្សា​ដើម្បី​អភិវឌ្ឍ​ទេ? - ចម្លើយៈ វា​មិន​មែន​ជា​ការ​សិក្សា​ដូច​គ្នា​ទេ គឺ​ការ​សិក្សា​ពិត​នៅ​មិន​ទាន់​បាន​ចាប់​ផ្ដើម​នៅ​ឡើយ។

សម្បត្តិ​វិបត្តិតោ (ដោយ​ការ​វិបត្តិ​នៃ​សម្បត្តិ) បទថា សម្បត្តិវិបត្តិតោ ដោយ​ការ​វិបត្តិ​នៃ​សម្បត្តិមាន​អធិប្បាយ​ថា សម្បត្តិ​ក្នុង​លោក​នេះ ស្អាត​បាន​ត្រឹម​តែ​មួយ​រយៈ​កាល នៅ​ពេល​វិបត្តិ​មិន​ទាន់​គ្រប​សង្កត់ តែ​ថា​សម្បត្តិ​កន្លង​ផុត​វិបត្តិ​មិន​មាន ពិត​ហើយ សូម្បី​ព្រះបាទ​អសោក ទ្រង់​មាន​សេចក្ដី​សុខ បាន​គ្រប់គ្រង​ផែន​ដី​ទាំង​មូល​ចំនាយ​ព្រះរាជទ្រព្យ​ ១០០កោដិ (១ថ្ងៃ) ក្នុង​ទី​បំផុត​ ទ្រង់​គ្រប់​គ្រង​ភាព​ជា​ធំ​លើ​ផ្លែ​

លំហាត់​សម្រាក​ចិត្ត-កាយ តើ​លំហាត់​សម្រាក​ចិត្ត-​កាយ​គឺ​ជា​អ្វីុ? លំហាត់​សម្រាក​ចិត្ត​-​កាយ​គឺ​ជា​បច្ចេក​ទេស​នៃ​ការ​ប្រើប្រាស់​សមាធិ ( ជា​វិធី​សាស្ត្រ​មួយ​ក្នុង​ការ​គ្រប់គ្រង​អារម្មណ៍​ឲ្យ​ស្ងប់​ល្អ) គួប​ផ្សំ​នឹង​លំហាត់​ដកដង្ហើម ការ​សម្រួល​សាច់​ដុំ និង​សម្រួល​ឥរិយាបថឲ្យ​បាន​សម្រាក​ព្រម​ជា​មួយ​នឹង​ចិត្ត ដែល​ជា​មធ្យោបាយ​ដ៏​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ក្នុង​ការ​កាត់​បន្ថយ​ការ​តាន​តឹង​ចិត្ត។

សម័យមួយ ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់ស្តេចយាងទៅកាន់ចារិកក្នុងដែនកោសល ព្រមដោយភិក្ខុសង្ឃច្រើនអង្គ ។ ក្នុងអដ្ឋកថាធម្មបទ រឿងទី ៩ នៃពុទ្ធវគ្គ បញ្ជាក់ថា ព្រះតថាគតជាព្រះបរមសាស្តា មានបរិវារជាព្រះភិក្ខុសង្ឃដ៏ច្រើនស្តេចចេញចាកក្រុងសាវត្ថី ឆ្ពោះទៅកាន់ក្រុងពារាណសីដោយលំដាប់ ក្នុងរវាងផ្លូវព្រះអង្គទ្រង់គង់ប្រថាប់នៅនាទេវស្ថានមួយ ជិតស្រុកតោទេយ្យគ្រាម ។ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់ថា ព្រះកស្សបទសពល ជាព្រះអរហន្តសម្មាសម្ពុទ្ធ ធ្លាប់គង់ប្រថាប់ប្រទានឱវាទដល់ភិក្ខុសង្ឃក្នុងទីនេះ ដែលក្នុងកាលនោះ ទីនេះមានឈ្មោះថា វេភឡិគនិគម ។ នៅពេលដែលព្រះអានន្ទដ៏មានអាយុ ក្រាលសង្ឃាដីមានជាន់ ៤ បានអារាធនាយាងព្រះតថាគតថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន បើដូច្នោះ សូមព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់គង់សិន កាលបើព្រះអង្គទ្រង់គង់ហើយ ភូមិប្រទេសនេះ នឹងបានឈ្មោះថា មានព្រះអរហន្តសម្មាសម្ពុទ្ធ ២ ព្រះអង្គ ទ្រង់បានប្រើប្រាស់ហើយ ។ កាលដែលព្រះដ៏មានព្រះភាគ ទ្រង់គង់ប្រថាប់ហើយ ទើបព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងប្រវត្តិរឿងរ៉ាវរបស់ព្រះអង្គ ដែលក្នុងកាលនោះ ព្រះអង្គជាព្រះបរមពោធិសត្វ ជោតិបាលមាណព មាន ឃដិការ ស្មូនឆ្នាំងជាសម្លាញ់ដ៏ជាទីពេញចិត្ត ។ ឃដិការស្មូនឆ្នាំងជាព្រះអនាគាមិបុគ្គល និងជាអ្នកបម្រើដ៏ប្រសើររបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធកស្សបទសពល ឃដិការស្មូនឆ្នាំងនេះឯងដែលបានបបួល បានណែនាំព្រះបរមពោធិសត្វ ដោយការបបួលដ៏មានកម្លាំងក្រៃលែង ដើម្បីបានព្រះបរមពោធិសត្វ ជោតិបាលមាណព ចូលគាល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ នៅត្រង់វេភឡិគនិគមនោះឯង ។ ជោតិបាលមាណព បរមពោធិសត្វ មានត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ជាងឃដិការស្មូនឆ្នាំង លុះដល់ឃដិការស្មូនឆ្នាំង បបួលជាច្រើនដង រហូតដល់ចាប់ទាញសក់ទៅទៀត ទើបគិតថា អស្ចារ្យណាស់ នេះមិនមែនជាការចាប់ទាញដ៏ថោកថយឡើយ ហើយក៏មិនមែនជាកម្លាំងផ្ទាល់របស់សម្លាញ់ដែរ គឺពិតជាកម្លាំងរបស់ព្រះសាស្តាសម្មាសម្ពុទ្ធ លុះគិតដូច្នេះហើយ ទើបបានព្រមចូលគាល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ស្តាប់ធម្មកថា ។ ព្រះកស្សបទសពល ទ្រង់ត្រាស់នូវធម្មកថាដើម្បីឲ្យជោតិបាលមាណពត្រឡប់មកមានសតិ ដោយន័យនេះ គឺថា ម្នាលជោតិបាល អ្នកមិនមែនជាបុគ្គលធ្លាក់ចុះក្នុងឋានៈថោកថយនោះឡើយ ព្រោះអ្នកបានប្រាថ្នា សព្វញ្ញុតញ្ញាណ នឹងបានឡើងកាន់មហាពោធិបល្ល័ង្ក ដូច្នេះ បុគ្គលដូចជាអ្នកហ្នឹងឯង មិនគប្បីរស់នៅដោយសេចក្តីប្រមាទឡើយ ។ ព្រះបរមពោធិសត្វ បានចូលកាន់ផ្នួសតាំងនៅក្នុងចតុប្បារិសុទ្ធិសីល ហើយរៀននូវព្រះពុទ្ធវចនៈគឺព្រះត្រ័យបិដក សមាទានធុតង្គ ១៣ ចូលព្រៃ បំពេញគតវត្ត និងបច្ចាគតវត្ត ធ្វើសមណធម៌ចម្រើនវិបស្សនា ។ បន្ទាប់មក ព្រះកស្សបទសពល ទ្រង់យាងទៅកាន់ព្រៃឥសិបតនមិគទាយវ័ន ជិតក្រុងពារាណសី ។ ព្រះរាជាដែនកាសីក្នុងកាលនោះ ព្រះនាមព្រះបាទកិកិ បានអារាធនាព្រះដ៏មានព្រះភាគ ព្រមដោយភិក្ខុសង្ឃទទួលចង្ហាន់ និងអារាធនាព្រះអង្គឲ្យគង់ចាំវស្សាក្នុងក្រុងពារាណសី ទាំងរ៉ាប់រងបម្រើព្រះពុទ្ធអង្គនិងភិក្ខុសង្ឃ ២ ម៉ឺនអង្គ ប៉ុន្តែព្រះបរមសាស្តាសម្មាសម្ពុទ្ធ មិនបានទទួលក្នុងការចាំព្រះវស្សា នៅក្នុងក្រុងពារាណសីឡើយ ព្រោះព្រះអង្គបានទទួលពាក្យរបស់ឃដិការស្មូនឆ្នាំងទៅហើយ រឿងនេះ បានធ្វើឲ្យព្រះរាជាមានព្រះចិន្តារាយមាយ ទោមនស្សក្នុងព្រះហឫទ័យ ។ ព្រះរាជាទ្រង់ទោមនស្ស តូចព្រះហឫទ័យពិត តែមិនមែនប្រារព្ធទៅរកព្រះតថាគតឡើយ ព្រោះព្រះរាជាទ្រង់ជាព្រះសោតាបន្នបុគ្គល គ្រាន់តែព្រះអង្គតូចព្រះហឫទ័យថា យើងមិនបានថ្វាយទានអស់ ៣ ខែ មិនបានស្តាប់ព្រះធម៌ និងមិនបានបដិបត្តិភិក្ខុសង្ឃដល់ទៅ ២ ម៉ឺនអង្គ គឺទ្រង់ទោមនស្សរឿងហ្នឹងឯង ។ ព្រះអដ្ឋកថា បានសម្តែងអំពីដំណើរដែលព្រះបាទកិកិ សម្រេចសោតាបត្តិផល គឺក្នុងកាលដើមឡើយ ព្រះរាជាទ្រង់រាប់អានពួកព្រាហ្មណ៍ ពេលមួយទ្រង់ចេញទៅបំពេញរាជកិច្ចជាយដែន បានផ្តាំផ្ញើកិច្ចការបម្រើព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ នឹងធីតារបស់ព្រះអង្គព្រះនាមឧរច្ឆទា ។ ព្រះនាងឧរច្ឆទាចុះពីប្រាសាទមកហើយ មិនបានជ្រះថ្លានឹងពួកព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះឡើយ ដោយសារពួកព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះខ្វះការសង្រួម សម្លឹងមើលព្រះនាងមិនដាក់ភ្នែក... ព្រះនាងក៏ឡើងកាន់ប្រាសាទវិញទៅ ។ ថ្ងៃមួយទតព្រះនេត្រទៅថ្នល់ ព្រះនាងជ្រះថ្លានឹងព្រះអគ្គសាវ័ក ឲ្យគេនិមន្តមកហើយ ប្រគេនចង្ហាន់បិណ្ឌបាត ស្តាប់ព្រះធម្មទេសនា សម្រេចសោតាបត្តិផល ។ លុះដល់ព្រះរាជាស្តេចយាងមកវិញ ដើម្បីដោះស្រាយក្នុងរឿងនេះ ពួកញាតិរបស់ព្រះនាងឧរច្ឆទា បានសូមពរអំពីព្រះរាជាឲ្យព្រះនាងឧរច្ឆទាសោយរាជ្យ ៧ ថ្ងៃ តាមដែលព្រះរាជាបានប្រទានពរតាំងពីព្រះនាងទើបតែប្រសូតមកនោះឯង ។ នៅពេលបានសោយរាជ្យ ព្រះនាងបានចាត់ចែងថ្វាយទាន យាងព្រះបិតាឲ្យមកស្តាប់ព្រះធម្មទេសនាដែលព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែង ព្រះរាជាក៏បានតាំងនៅក្នុងសោតាបត្តិផលពេលនោះឯង ។ ជាធម្មតារបស់ព្រះសោតាបន្នបុគ្គល រមែងមិនមានអាឃាតប្រារព្ធចំពោះព្រះតថាគតឡើយ ហើយក្នុងកាលនោះ ព្រះរាជាដែនកាសី ព្រះនាមកិកិ បានក្រាបបង្គំទូលសួរព្រះកស្សបទសពល ដូច្នេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន ចុះបុគ្គលដទៃណាមួយ ដែលជាអ្នកបម្រើដ៏វិសេសជាងខ្ញុំព្រះអង្គទៅទៀតនោះ តើមានដែរឬ ព្រះអង្គ ? នៅក្នុងបិដក ៩ ទំព័រ ដែលព្រះពុទ្ធកស្សបទសពល ទ្រង់ត្រាស់សម្តែងសរសើរគុណរបស់ឃដិការស្មូនឆ្នាំង ។ នៅក្នុងគម្ពីរពុទ្ធវង្សបិដកលេខ ៧៧ ទំព័រ ២២៦ សម្តែងថា ឧបាសកដែលជាអគ្គឧបដ្ឋាកនៃព្រះកស្សបទសពល គឺសុមង្គលឧបាសក ១ និងឃដិការឧបាសក ១ ដូចគ្នានឹងនៅក្នុងព្រះសាសនាព្រះសមណគោតមបរមគ្រូ គឺចិត្តឧបាសក ១ និងហត្ថាឡវកឧបាសក ១ ដោយប្រការដូច្នេះឯង ។ សូមអនុមោទនា ! ដកស្រង់ពីសៀវភៅ សិក្សាព្រះសូត្រភាគ១១ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

មនុស្សដែលមានសេចក្ដីសុខ មិនមែនថាគេចេះតែបាននូវអារម្មណ៍ ល្អ ៗ ឯង ៗ ទៅនោះទេ នេះមកអំពីអ្នកនោះឯង ចេះសិក្សាត្រូវតាមសេចក្ដីពិតនៃអារម្មណ៍ ចេះឲ្យអភ័យ និងចេះគិតរកចំណុចល្អ ដើម្បីសេចក្ដីសុខស្ងប់នៃចិត្ត ។ អ្វី ៗ ដែលយើងជួបប្រទះរាល់ថ្ងៃ ទាំងអារម្មណ៍ក្នុងគំនិត បើយើងមិនចេះគិតឲ្យបានសុខខ្លួនឯងទេ យើងក៏រមែងកើតទុក្ខរាល់ថ្ងៃហ្នឹងឯង ។ យើងតែងស្វែងរករបស់ដែលមានតម្លៃ ថ្លៃ ៗ ក្រៅខ្លួន បណ្ដោយឲ្យខ្លួនឯងកើតទុក្ខ ព្រោះការស្វែងរកចង់បាននោះ ដោយប្រការផ្សេង ៗ ទៅវិញ ប៉ុន្តែ បើយើងស្វែងរកឃើញតម្លៃនៃជីវិតខ្លួនឯង នៅត្រង់ការឈ្នះសេចក្ដីទុក្ខ យើងមានតែការរស់នៅដោយសេចក្ដីស្ងប់ចិត្ត ជាមួយនឹងគ្រប់អារម្មណ៍នោះឯង ៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

សន្ដោស ធ្វើឲ្យមានទ្រព្យ ចេះគ្រប់ ៙. យើងកើតមកមិនមែនជាអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនពិត ប៉ុន្តែយើង ចេះពេញចិត្តនឹងសម្បត្តិដែលយើងមាន នេះជាគុណធម៌ គឺសេចក្ដីសន្ដោស ដែលមានអានុភាពធ្វើសម្បត្តិទ្រព្យដែលខ្លួនមាននោះ ឲ្យជាសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ទៅបាន នេះអស្ចារ្យ ណាស់ ព្រោះថា សូម្បីភ្នំមាសពីរ ក៏មិនអាចធ្វើបុរសម្នាក់ ដែលមិនមានធម៌សន្ដោសនោះឯង ឲ្យឆ្អែតគ្រប់គ្រាន់ទៅបានឡើយ ( សន្ដោសចំពោះរបស់ដែលបាន ក្សេមក្សាន្តចំពោះរបស់ដែលមាន )៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ