សុំទិញចំណែកបុណ្យបានឬទេ? (អដ្ឋកថាមនោរដបូរណីនិងអដ្ឋកថាធម្មបទ ) ក្នុងសេចក្តីខ្លឹមសារនៃរឿងរ៉ាវនេះ ទាក់ទងនឹងព្រះអនុរុទ្ធត្ថេរត្រង់វគ្គដែលកុដុម្ពីក៏ លុះស្លាប់ទៅហើយ បាន​កើតក្នុងទេវលោកសោយទិព្វសម្បត្តិដ៏ប្រណិត ។ កាលទេវកុដុម្ពីក៍ នោះចុតិចាកទេវលោកនោះ មក​កើត​ក្នុង​ត្រកូលក្រខ្សត់មួយ ដែលនៅក្នុងក្រុងពារាណសី ដោយបានមកជាមនុស្សរែកស្មៅ

តើអ្វីគឺជាការយកព្រះរតនត្រ័យជាទីពឹងទីរលឹក? ការយកជា​ទីពឹងគឺជាកន្លែងមួយ ​ដែល​មនុស្ស​ដើរទៅរកពេល​ពួកគេកង្វល់ទុក្ខព្រួយ ឬ​ពេល​ពួក​គេ​ត្រូវ​ការ​ភាព​ជាសុខ និងប្រាសចាកការភិតភ័យ ។ មានការយកជា​ទីពឹងទីរលឹកច្រើនយ៉ាងណាស់ ។ ពេល​មនុស្ស​មិន​សប្បាយ​ចិត្ត ពួកគេយកមិត្តភក្តិជាទីពឹងទីរលឹក ពេលពួកគេព្រួយ​កង្វល់នឹងភ័យខ្លាច ពួក​គេ​អាច​នឹង​យក​ទីពឹងទី​រលឹកក្នុងក្តី​សង្ឃឹម

មេត្តាចិត្ត មាននៅ​ក្នុង​សន្ដាន​នៃ​បុគ្គល​ណា ធ្វើ​ឲ្យ​បុគ្គលនោះ​ចេះ​ចែក​រំលែកនូវ​សេចក្ដីសុខ​ដល់​ជន​ទាំង​ឡាយ​ទាំង​ពួង​ចេះ​មាន​សុជីវធម៌​ក្នុង​ការ​រស់​នៅ ចេះ​គោរព​កោត​ក្រែង​ដល់​ជន​ដទៃ​ចេះ​ដឹង​ទោស​កំហុស​របស់​ខ្លួន ។សូមមេត្តា គឺ​ជាការ​សំណូម​ពរ​ដូច​តទៅ ៖ - សូមមេត្តា គោរពគ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក​ផង - សូមមេត្តា កុំ​បង្ខំ​គេ​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​កើត​ទុក្ខ - សូមមេត្តា កុំ​បើក​បរយានយន្ត​ឲ្យ​លឿន​ហួស​ទំនង​ពេក - សូមមេត្តាកុំប្រើ​សម្លេង​ទូរស័ព្ទ​ឬ​និយាយ​ឮ​ពេក​នាំ​ឲ្យ​រំខានដល់​អ្នក​ដទៃ - សូមមេត្តាកុំបើក​សម្លេង​ម៉ាញ៉េទូរទស្សន៍​ជាដើម​ឮពេក នាំ​ឲ្យ​រំខាន​ដល់អ្នក​ដទៃ - សូមមេត្តា លាង​ដៃ​ឲ្យ​ស្អាត​ជាមុន​សិន​ចាំ​បរិភោគ​អាហារ - សូមមេត្តា កុំ​ជជែក​គ្នា​ច្រើន​ពេក ពេល​បរិភោគ​អាហារ - សូមមេត្តា ​ចេះ​ដោះ​ទ្រនាប់​ជើង​ក្នុង​ទី​កន្លែង​ដែល​គួរ​ដោះ​ ដូច​ជា​ឡើង​ទីលាន​ព្រះចេតិយ៍ ព្រះពោធិព្រឹក្ស ព្រះវិហារជាដើម - សូមមេត្តា ចេះដោះមួក​ពេល​ចូល​ក្នុង​វត្ត​ជាដើម​ផង - សូមមេត្តា ​កុំ​ខាក​ស្ដោះ​ដាក់​លើ​កន្លែង​ដែល​ស្អាត​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​ខ្ពើម​រអើម - សូមមេត្តា កុំ​ប្រើ​គ្រឿង​សាស្ត្រាវុធ​ផ្សេងៗ​ក្នុង​ការ​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​ដែលប្រកប​ដោយ​សេចក្ដី​ក្រេវ​ក្រោធ - សូមមេត្តា ដឹងគុណ​ចំពោះ​អ្នក​មាន​គុណ​ផង - សូមមេត្តា កុំ​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​មាន​គុណ​កើត​ទុក្ខ - សូមមេត្តា ​កុំ​ចេះ​តែ​តិះដៀល​មនុស្ស​ល្អ - សូមមេត្តា ​កុំច្រណែន​គេ ព្រោះ​វា​គ្មាន​ប្រយោជន៍ - សូមមេត្តា ចេះ​មើល​កំហុស​របស់​ខ្លួន​ឯង​ផង - សូមមេត្តា គិត​ឃើញ​អំពើ​ល្អ​របស់​អ្នក​ដទៃ​ផង - សូមមេត្តា ​ចេះ​គោរព​ពេល​វេលា​ឲ្យ​បាន​ទៀតទាត់​ផង - សូមមេត្តា ចេះសម្អាត​ទីកន្លែង​រួម​ផង - សូមមេត្តា ​ចេះ​រក្សាសម្បត្តិ​ជាតិ​ផង - សូមមេត្តា ​ចេះ​ទទួល​រាក់ទាក់​ភ្ញៀវ​ដែល​មក​ដល់​ផ្ទះ​ផង - សូមមេត្តា ចេះ​ដាក់បាត្រ​ព្រះសង្ឃ​នៅ​មុខ​ផ្ទះ​នៃ​ខ្លួន​ផង - សូមមេត្តា កុំសម្លាប់​សត្វ​ព្រោះ​នាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​មាន​អាយុ​ខ្លី - សូមមេត្តា កុំ​លួច​ទ្រព្យ​គេ​ព្រោះ​នាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​ក្រីក្រ​ជាដើម - សូមមេត្តាកុំប្រព្រឹត្ត​ខុស​ក្នុង​កាម​ព្រោះ​នាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​មាន​ឈ្មោះ​មិន​ល្អ មិន​មាន​សេចក្ដី​សុខ​ក្នុង​គ្រួសារ - សូមមេត្តា កុំ​និយាយ​កុហក​គេ នាំ​ឲ្យ​គេ​ស្អប់ - សូមមេត្តា កុំផឹក​ទឹកស្រវឹង​ពព្រោះនាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​វង្វេង​អស់​ស្មារតី - សូមមេត្តា កុំសេព​គ្រឿង​ញៀន​ព្រោះវា​នាំ​ឲ្យ​ខូច​ខ្លួន - សូមមេត្តា កុំលេងល្បែង​ភ្នាល់​ព្រោះ​នាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​ក្ដៅ​ក្រហាយ - សូមមេត្តា ​កុំ​សេពគប់​មិត្ត​អាក្រក់​វានាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​អាក្រក់​ដែរ - សូមមេត្តា កុំដើរ​លេង​យប់ជ្រៅ​ពេក ព្រោះ​នាំ​ឲ្យ​គេ​ចោទប្រកាន់​ក្នុងរឿង​មិន​ល្អ - សូមមេត្តា កុំខ្ចី​ប្រាក់​គេ​ច្រើន​ពេក ប្រសិន​បើ​មិន​មាន​អ្វីសំរាប់​សងគេ​ទេ ព្រោះ​នាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​កើត​ទុក្ខ - សូមមេត្តា ចេះគោរព​ពាក្យសន្យារបស់​ខ្លួន​ផង - សូមមេត្តា ​កុំស្រឡាញ់​លុយ ជាងស្រឡាញ់​ញាតិមិត្ត - សូមមេត្តា កុំស្រឡាញ់លុយ ជាង​ស្រឡាញ់សេចក្ដីល្អ - សូមមេត្តា កុំធ្វើ​ជាមនុស្ស​ចេះ​តែរករឿង​គេច្រើន​ពេក - សូមមេត្តា ​​កុំគិត​ថា​មា​នតែ​ខ្លួន​ទេ​ដែល​ចេះ​ដឹង​នោះ - សូមមេត្តា កុំធ្វើ​ជា​មនុស្ស​ចង់​តែ​ឈ្នះ​គេ​ឲ្យ​សោះ - សូមមេត្តា លះ​បង់​នូវ​អំនួត​របស់​ខ្លួន​ចេញ​ផង - សូមមេត្តា ចេះ​ធ្វើបុណ្យ​ឧទ្ទិសកុសល​ដល់​បុព្វការីជន​ផង - សូមមេត្តា ធ្វើ​បុណ្យ​ដោយ​គោរព​ផង - សូមមេត្តា ​គិត​ថា​មនុស្ស​យើង​មាន​អាយុ​ខ្លី​ណាស់​មិន​គួរ​ធ្វើ​អំពើ​បាបឡើយ - សូមមេត្តា គិត​ថា​មនុស្ស​អាក្រក់​ដែល​ជួប​យើង​ហើយ​ជាមេរៀន​ខន្តី​របស់​យើង - សូមមេត្តា ធ្វើ​ជាម្ដាយ​ឪពុក​ល្អ​របស់​កូនប្រុស​ស្រី - សូមមេត្តា ធ្វើ​ជាកូនប្រុស​ស្រី​ល្អ​របស់​ម្ដាយឪពុក - សូមមេត្តា ធ្វើ​ជាស្វាមី​ល្អ​របស់​ភរិយា - សូមមេត្តា ​ធ្វើ​ជា​ភរិយា​ល្អ​របស់​ស្វាមី - សូមមេត្តា ធ្វើ​ជា​គ្រូ​ល្អ​របស់​សិស្ស - សូមមេត្តា ធ្វើ​ជា​សិស្ស​ល្អ​របស់​គ្រូ - សូមមេត្តា ធ្វើ​ជា​មិត្ត​ល្អ​របស់​មិត្ត - សូមមេត្តា ធ្វើ​ជា​ពុទ្ធបរិស័ទ​ល្អ​របស់​ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ - សូមមេត្តា ធ្វើជាមនុស្ស​ល្អ​សម្រាប់​សង្គម - សូមមេត្តា អាច​សៀវភៅ​ធម៌​ឲ្យ​បាន​ច្រើន​ផង - សូមមេត្តា ឃើញ​នូវ​លោកធម៌ ថា​ជា​របស់​មិន​ទៀត - សូមមេត្តា លះបង់​នូវឧបាទាន​ដើម្បី​ផុត​ចាកទុក្ខ។ ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ មេត្តាចិត្ត រៀប​រៀង​ដោយ កែវ វិមុត្ត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

ចិត្តមានជម្ងឺ កកុធសូត្រ នៅ​ក្នុង សុត្តន្តបិដក សំយុត្តនិកាយ សគាថវគ្គត្រង់ ទេវបុត្តសំយុត្ត កកុធសូត្រ បិដក​ខ្មែរ​យើង​លេខ ២៩ ទំព័រ ១៤២ មាន​សេចក្ដី​ទាំង​ស្រុង​ថា​ខ្ញុំ​បាន​ស្ដាប់​មក​យ៉ាង​នេះ។ សម័យ​មួយ ព្រះមានព្រះភាគ​ទ្រង់​គង់​ក្នុង​ព្រៃអញ្ជ័ន ជាទី​ឲ្យ​ភ័យ​ដល់​សត្វ​ម្រឹគ​ជិត​ក្រុង​សាកេត គ្រាកាល​បឋមយាម​រាត្រី​កន្លង​ទៅ ទេវបុត្ត ឈ្មោះ​កកុធៈ​មានរស្មី​រុងរឿង​ញ៉ាំង​ព្រៃអញ្ជ័ន​ជុំ​វិញ​

វិបាករបស់បុណ្យ បុណ្យ​ទាំង​អស់​សុទ្ធ​តែ​មាន​វិបាក កាល​ណា​គេ​ធ្វើ​បុណ្យ​អ្វី​ក៏​ដោយ វិបាក​របស់​បុណ្យ​រមែង​កើត​ឡើង​គ្រប់​ពេល​ដែល​គេ​ធ្វើ ព្រោះ​បុណ្យ​ជា​តួ​កម្ម វិបាក​ជា​តួ​ផល បុណ្យ បាប​និង​កម្ម ឬ កុសលកម្ម អកុសលកម្ម សម្រាប់​ប្រើ​សម្រាប់​ផ្លាស់​ប្តូរ​គ្នា​បាន ។ ដូច​នេះ មិន​មាន​កម្ម​ណា ដែល​ធ្វើក្នុង​ថ្ងៃនេះ ថ្ងៃ​ស្អែក​ឡើង ទើប​មាន​វិបាក​នោះ​ទេ ។ ក្នុង​រឿង​នេះ បើ​ជា​ធ្វើ​សេចក្តី​ប្រៀប​ធៀប

យោនិសោមនសិការជាអ្វី? - យោនិសោមនសិការៈ គឺ​ការ​ធ្វើទុក​ក្នុង​ចិត្ត​ដោយឧបាយ​ត្រូវទំនង ដែលជាអង្គមួយ​ក្នុងចំណោម​អង្គទាំង​ឡាយដ៏ច្រើន​របស់បុគ្គល​អ្នកមានបញ្ញា​ ឬថា​ជាឧបាយ​របស់​អ្នកឆ្លាត។ - ធម្មតា​បុគ្គល​អ្នកមានបញ្ញា តែងធ្វើអ្វី។ ដោយឧបាយ​នៃបញ្ញា​ដ៏ល្អប្រពៃ។ បុគ្គលអ្នក​សំរេច​មគ្គផល​នៅពេលកំពុង​ស្ដាប់ព្រះធម៌ ក្រៅពី​មានបញ្ញា​ចាស់ក្លា​ហើយ​នៅ​មានអង្គពីរ​ទៀត

បាទទី ៣ នៃ​ព្រះ​គាថា ដែល​ព្រះអស្សជិត្ថេរ បាន​សម្ដែង​ប្រាប់​ដល់​ព្រះសារីបុត្ត ព្រះអដ្ឋកថា​វិន័យ មហាខន្ធកៈ បាន​ពន្យល់​សេចក្ដីថា តេសំ ឧភិន្នម្បិ សច្ចានំ យោ អប្បវត្តិនិរោធោ តញ្ច តថាគតោ អាហាតិ អត្ថោ ។ តេនស្ស និរោធសច្ចំ ទស្សេតិ ។ មាន​សេចក្ដី​ថា ព្រះតថាគត​ត្រាស់​សម្ដែង​នូវ​និរោធ គឺ​ការ​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៃ​សច្ចៈ​សូម្បី​ទាំង ២ ( គឺ​ទុក្ខ​សច្ច​និង​សមុទយសច្ច ) នោះ​ផង ។ ដោយ​ពាក្យ​នេះ​ឯង ដែល​ព្រះថេរៈ​សម្ដែង​នូវ​និរោធសច្ច​ដល់​ព្រះសារីបុត្តនោះ ។ អថ វា តេសញ្ច យោ និរោធោតិ ឯត្ថ តេសំ យោ និរោធោ ច និរោធុបាយោ ចាតិ ឯវំ ទ្វេបិ សច្ចានិ ទស្សិតានិ ហោន្តីតិ ។ ម្យ៉ាង​ទៀត ក្នុង​បាទ​នៃ​ព្រះគាថា ដែល​ថា តេសញ្ច យោ និរោធោ ច នេះ គឺ​សូម្បី​សច្ចៈ​ទាំង ២ ( បាន​ដល់​និរោធសច្ច​និង​មគ្គសច្ច ) ដែល​ព្រះថេរៈ​សម្ដែង​ហើយ យ៉ាង​នេះ​ថា ការ​រលត់​នៃ​សច្ចៈ​ទាំង ២ នោះ ( គឺទុក្ខ​សច្ចនិង​សមុទយសច្ច ) និង​ឧបាយ​នៃ​ការ​រលត់​សច្ចៈ​ទាំង ២ នោះឯង ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ ។ សេចក្ដី​ដែល​ព្រះអដ្ឋកថា​ពន្យល់​ក្នុង​បាទ​នៃ​ព្រះគាថា តេសញ្ច យោ និរោធោ ច នេះ គឺ​ព្រះអស្សជិត្ថេរ ប្រកាសសច្ចៈ ២ គឺ​និរោធសច្ច និង​មគ្គសច្ច ។ និរោធសច្ច បាន​ដល់​ការ​រលត់​សច្ចៈ ២ ខាងដើម គឺ​ទុក្ខសច្ច​និង​សមុទយសច្ច ចំណែក​មគ្គ​សច្ច​វិញ បាន​ដល់​ឧបាយ​នៃ​ការ​រលត់​ទុក្ខ​សច្ចនិង​សមុទយសច្ច​ហ្នឹង​ឯង ។ ដកស្រង់ពីសៀវភៅ សិក្សាព្រះសូត្រ ភាគទី១៣ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

មនុស្ស​យើង​ម្នាក់​ៗ​ត្រូវ​ការ​សភាព​ត្រជាក់​ចិត្ត​ចង់​បាន​នូវ​សេចក្តី​ស្ងប់​ចិត្ត ហើយ​គិត​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា ឲ្យ​ខ្លួន​បាន​សប្បាយ​ចិត្តជា​រៀង​រាល់​ថ្ងៃ​ បុគ្គល​ខ្លះ​គិត​ដូច្នេះ​ហើយ​ក៏​ដើរ​លេង​តាម​ឆ្នេរសមុទ្រ​ខ្លះ ព្រៃ​ភ្នំ​ខ្លះ ទៅ​កាន់​ប្រាសាទ​បុរាណ​ខ្លះ ទៅ​កាន់​ឧទ្យាន​ផ្កាតូច​ធំ ខ្លះ​ទៅ​កាន់​ស្រុក​ឆ្ងាយ​ជិត​ខ្លះ​ទៅ​មើល​ល្បែង​របាំ​ច្រៀង​រាំ​ខ្លះ​ស្តាប់​តន្ត្រី​ខ្លះជិះ​យាន​ជំនិះ​តាម​ដង​វិថី​តូច​ធំ​ខ្លះ ទៅ​កាន់​ទី​ផ្សារ​លក់​ទំនិញ​ខ្លះ​រហូត​ដល់ ហ៊ាន​បរិភោគ​ទឹក​ស្រវឹង ទៀត​ផង​ប៉ុណ្ណោះ​​ជា​ដើម គឺ​ដើម្បី​ឲ្យ​ខ្លួន​សប្បាយ បាន​ត្រជាក់​ចិត្ត​រួច​ផុត​អំពី​គំនរ​ភ្លើង គឺ​សេចក្តី​ទុក្ខ​សោក ប៉ុន្តែ​ការ​ដើរ​ទស្សនា​ទាំង​អស់​នេះ​មិន​អាច​បាន​ធូរស្រាល​អំពី​សេចក្តី​ទុក្ខ​សោក ប៉ុន្តែ​ការ​ដើរ​ទស្សនា ទាំង​អស់​នេះ​មិន​អាច​បាន​ធូរ​ស្រាល​អំពី​សេចក្តី​ទុក្ខសោក​បាន​ឡើយ ឬ​បើ​បាន​ធូរ​ស្រាល​ខ្លះ​នោះ​ក៏​បាន​បន្តិច​បន្តួច​ប៉ុណ្ណោះ ប្រៀប​ដូច​ជា​ថ្នាំ​ស្ពឹក ដែល​គេ​ចាក់​ដើម្បី​កុំ​ឲ្យ​ឈឺ​ក្នុង​រយះ​ពេល​ខ្លី​គឺ​១ម៉ោង ២ ម៉ោង ឬ ១​ថ្ងៃ​ប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះ​ការ​ដើរ​គ្រប់​ទី​កន្លែង​មិន​មែន​ជា​ដំណោះ​ស្រាយ​ធ្វើ​ឲ្យ​ធូរ​ស្រាល​បាន​ត្រជាក់​ចិត្ត​ដូច​ជា​ការ​ធ្វើ​ទាន​រក្សា​សីល​ចំរើន​មេត្តា​ចិត្ត​ព្រោះ​ការ​រក្សា​សីល​ជា​ដើម​ទើប​អាច​រំលត់​នូវ​សភាព​ក្តៅ​ក្រហាយ​ក្នុង​ចិត្ត​បាន គប្បី​ជ្រាប​ថា​សេចក្តី​សុខ​មិន​មែន​នៅ​ឆ្ងាយ​អំពី​ក្នុង​ចិត្ត​របស់​ខ្លួន​ទេ ហើយ​សេចក្តី​ទុក្ខ ក៏​នៅ​ក្នុង​ចិត្ត​ដែរ​ដូច្នេះ​ការ​ត្រាច់​ទៅ​កាន់​ទី​ឆ្ងាយ​ៗ ក៏​មាន​ចិត្ត​រួម​ដំណើរ​ទៅ​ជាមួយ​ដែរ ដូច្នេះ​សេចក្តី​ទុក្ខ​ក៏​វា​មាន​នៅ​ក្នុង ទី​នោះ​បើ​មាន​បញ្ញា នៅ​ទី​បញ្ញា នៅ​ទី​នើ បញ្ញា​នោះ​ឯង​ក៏​រំលត់​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខ​នោះ​បាន ។ - មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​ឱប​ភ្លើង -មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​ប្រកាន់ -មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​ជាប់​ជំពាក់ -មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​ខឹង​ក្រោធ​ច្រើន -មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​មាន​គំនិត​ខូច -មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​មាន​គំនិត​យល់​ខុស -មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​ច្រណែន​អ្នក​ដទៃ -មិន​ត្រជាក់​ទេ បើ​នៅ​តែ​ទ្រុស្ត​សីល -មិន​ត្រជាក់​ទេ​បើ​មិន​មាន​បញ្ញា នត្តិ សន្តិ បរំ សុខំ ពុំ​មាន​សេចក្តី​សុខ​ដទៃ ក្រៅ​អំពី​សេចក្តី​ស្ងប់​ឡើយ ។ អត្ថបទ​នេះ​ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅៈ មេត្តាចិត្ត រៀបរៀង​ដោយៈ ធម្មាចារ្យ​ កែវ​ វិមុត្ត វាយ​អត្ថបទ​ដោយៈ កញ្ញា ជា ម៉ានិត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​