សង្គ្រោះ​អដ្ឋង្គិកមគ្គក្នុង​ត្រៃ​សិក្ខា មគ្គទាំង ៨ ប្រការ​នេះ លោក​សង្គ្រោះចូល​ជា​ត្រៃ​សិក្ខាគឺ៖ ១. សម្មាទិដ្ឋិ សេចក្ដី​ឃើញ​ត្រូវ, សម្មាសង្កប្ប សេចក្ដី​ត្រិះរិះត្រូវ, សង្គ្រោះ​ជាបញ្ញា​សិក្ខា ; ព្រោះ​ជា​គុណ​ជាតិ​ធ្វើ​បុគ្គល​អ្នក​សិក្សា​ឲ្យកើត​ប្រាជ្ញា សេចក្ដី​ដឹង​ច្បាស់​របស់​ពិត​ របស់​មែន; ២. សម្មាវាចា សំដី​ត្រូវ, សម្មាកម្មន្ត ការងារ​ត្រូវ​, សម្មាអាជីវ ចិញ្ចឹម​ជិវិតត្រូវ, សង្គ្រោះ​ជាសីល​សិក្ខា ;

ធម្មតា​លាមក មានក្លិនស្អុយ​យ៉ាងណា ផ្កាម្លិះ ផ្កា​ចំប៉ា មានក្លិនក្រអូប​យ៉ាង​ណា ធម្មតា​នៃជីវិត​ក៏តែងតែ យ៉ាង​ហ្នឹង​ឯង ដូច​ដែល​ជាក់ស្តែង​ចំពោះ​មនុស្ស​គ្រប់ៗគ្នា ។ ហេតុអ្វី​បានជានាង​បដាចារ​បាត់ឆ្កួត ហើយ​បាន ទៅជាអរិយ​សាវិកា​ដ៏ឆ្នើម​មួយអង្គ ? -នេះ​មិនមែន​មកអំពីកូនទាំង​ពីរ និង ប្តីរបស់​នាង រស់​ឡើង​វិញ ឬមក​អំពី​លោក​អ្នកដ៏​មាន​គុណ​ទាំងពីរ និង បង​ប្រុសរបស់​នាងរស់​មកវិញ​ឡើយ

មានមតិ​មួយចំនួនបាន​យល់ថា អ្នក​បរិភោគ សាច់​សត្វ ជាហេតុ​នាំឱ្យគេ​សម្លាប់សត្វ ការ​យល់​នេះ​ខុស​ទេ ព្រោះ ហេតុ នៃការ​សម្លាប់សត្វពិតៗ បាន​ដល់ អកុសល​ហេតុ ៣ យ៉ាង​គឺ ៖ -លោភ​ហេតុ និង មោហ​ហេតុក្នុងខណៈស្រឡាញ់ ខ្លួនឯងជាដើម ។ -ទោសហេតុ និង មោហហេតុក្នុងពេលវេលាត្រូវ សម្លាប់ជិវិតសត្វ ។ ប្រសិន​បើ​ជាការ​សម្លាប់​សត្វ មកអំពីអ្នក​បរិភោគ​សាច់សត្វជា​ហេតុនោះ ម្លេ៉ះ​សម​ព្រះ​អរិយ​បុគ្គល​ក៏លោក​នៅតែ សម្លាប់​សត្វដែរ ប៉ុន្តែ​ព្រះអរិយបុគ្គល​មិន​សម្លាប់សត្វ មិន មែន​ព្រោះ​អ្នកដទៃ​មិនបរិភោគ​សាច់សត្វ​នោះ​ឡើយ តែ​គឺ ព្រោះ​អរិយមគ្គ​បាន​លះបង់​នូវ​អកុសល​ហេតុ​ដែល​ជា​ហេតុ នៃការ​សម្លាប់សត្វ​បាត់អស់​ទៅហើយ ។ ព្រះធម៌​សុំសួរ​​ថា អ្នកលួច​ទ្រព្យ​សម្បត្តិគេ ព្រោះ មកអំពី​គេមាន​នូវទ្រព្យសម្បត្តិ​ជា​ហេតុឬ ? អ្នក​ប្រព្រឹត្ត ខុសក្នុង​កាម ព្រោះ​មកអំពីគេ​មានបុត្រភរិយា​ជាហេតុឬ? អ្នកនិយាយ​កុហកគេ មកអំពី​មានគេ​សំរាប់ឱ្យ​និយាយ កុហក​ជាហេតុឬ ? អ្នកបរិភោគ​ទឹកស្រវឹង មក​អំពីមាន អ្នកដទៃ​ធ្វើស្រា ធ្វើទឹក​ស្រវឹងផ្សេងៗ​ជាហេតុឬ ? តាមពិតបុគ្គល​គួរសិក្សា​ថា អត្មាអញ​ជាពុទ្ធបរិស័ទ ត្រូវតែ​យល់​អំពីធម៌​ទាំងឡាយ​កើតអំពី​ហេតុ ត្រូវ​សិក្សា​ឱ្យ បានយល់​ច្បាស់​អំពីហេតុ និង ផល​របស់ហេតុ ។ ហេតុ​ក៏ជាធម៌ (បរមត្ថធម៌) ផល​របស់ហេតុ​ក៏ជា ធម៌ ក្នុងលោក​នេះ​មាន​តែធម៌ មិន​មាន​សត្វទេ ។ ដកស្រង់ចេញពី "សៀវភៅជំនួយសតិភាគ៤" ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

មានអ្នកយល់​ច្រឡំច្រើន​ណាស់អំពី​ពាក្យថា សមាធិ ជាបទដ្ឋាន​របស់បញ្ញា គឺយល់​ច្រឡំថា ត្រូវ​ធ្វើសមាធិ​ឱ្យ បានសិន ចាំធ្វើវិបស្សនា​តាមក្រោយ ។ តាមពិត​ពាក្យនេះមិនមែន​មានន័យ មាន​សេចក្តី ដូច្នេះទេ ព្រះសម្មា​សម្ពុទ្ធពុំបាន​សំដែងថា មុននឹង​ចំរើន វិបស្សនា អ្នករាល់គ្នា​ត្រូវធ្វើ​សមាធិ​សិន ព្រះ​អរិយៈទាំង ឡាយក៏ពុំ​បានសំដែង​យ៉ាងនេះដែរ ។ ពាក្យថា សមាធិ​ជា បទដ្ឋានរបស់​បញ្ញា

ជីវិតក្នុង​កំណើត​មនុស្សនេះ មានភារកិច្ច​ប្រព្ត្រឹត្ត ព្រហ្មចរិយធម៌ រួចហើយ​ត្រូវសង​ជីវិតនេះ​ឱ្យទៅម្ចាស់​របស់ គេ គឺ ជរា មរណៈ ។ ព្រហ្មចរិយធម៌ គឺជាយាន​ជំនិះដ៏ប្រសើរ នាំសត្វ លោកទៅ​កាន់ទី​បំផុតទុក្ខ ដោយលះបង់​ចោលនូវជីវិត​ដែល ប្រកបដោយ​ឧបាទានក្ខន្ធ ៥ ។ ជីវិតប្រៀបចដូចសម្ភារៈសំរាប់ធ្វើទូក ឬ ក្បូនតែ ប៉ុណ្ណោះ សម្ភារៈទាំងនោះដែល​ខ្ចីអំពីគេមក ដូចជាកាំបិត

ការ​ស្រឡាញ់​វត្ថុ​មាន​វិញ្ញាណ​និង​ឥត​វិញ្ញាណ​ ហើយ​ប្រឹង​ប្រែង​ស្វែង​រក​ទាំង​យប់​ថ្ងៃ​ មិនគិត​អំពី​ការ​នឿយ​ហត់​ ព្រួយ​លំបាក​ឬយ៉ាងណា​ៗ​ ឲ្យ​តែ​ពី​ខាង​មាន​បាន​តាម​បំណង​របស់​ខ្លួន​ ឯ​វត្ថុ​អស់​ទាំង​នោះ​សោត​ក៏​គ្រាន់​តែ​ជា​គ្រឿង​ទំនុក​បម្រុង​ជប់​លៀង​អា​យុ​ជីវិត​របស់​ខ្លួន​ ឲ្យ​បាន​គង់​វង្ស​និង​សុខ​ស្រួល​ប៉ុណ្ណោះ​.. ចុច​អាន​បន្ត​ មើល​មិន​ឃើញ​ចុច​ទីនេះ​

មនុស្ស​យើង ត្រូវ​ពឹងពាក់​អាស្រ័យ​គ្នាជានិច្ច ប៉ុន្តែ មនុស្ស​ដែល​យើងពឹង​បាន​ច្រើន​ជា​ទីបំផុត គឺខ្លួន​យើង ។ ព្រះ ពុទ្ធអង្គ​ទ្រង់​ត្រាស់ទូន្មានថា ឪ ខ្លួន​ជាទីពឹងនៃ​ខ្លួនឯង ឱ នេះ ជាការ​ពិតដែល​អាចពិសោធ​បានគ្រប់​ពេលវេលា ។ព្រះអង្គ ទ្រង់ត្រាស់​បន្តមួយឃ្លា​ទៀតថា ឪ ខ្លួន​ដែល​ហ្វឹកហាត់​បានល្អ ហើយ ឈ្មោះថា​បាននូវទីពឹង​ដែលគេបាន​ដោយកម្រ ឱ នេះ ជាកា​រ​សម្តែងឱ្យ​ឃើញថា

ធម៌​ធ្វើ​បុគ្គល​ឲ្យ​ជា​សមណៈ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ជាម្ចាស់ ទ្រង់​ត្រាស់​ទេស​នា​អំពី​ឈ្មោះ​ថា សមណៈ និង​ធម៌​របស់​សមណៈថា៖ សមណា សមណាតិ វោ ភិក្ខវេ ជនោ សញ្ជានាតិ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ! មហាជន​តែង​ស្គាល់​ឈ្មោះ​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ថា​ជា​សមណៈ, ចំណែក​ឯ​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​សោត កាល​បើ​មាន​គេ​សួរ​ថា "លោក​ជា​អ្វី?" អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ក៏​មុខ​ជា​ប្ដេជ្ញា​ខ្លួន​ថា "​យើង​ទាំង​ឡាយ​ជា​សមណៈ" ដូច្នោះដែរ,