៙. អារម្មណ៍របស់ចិត្ត គឺជាលោកនៃការរស់នៅ ឯចំណែកចិត្តដឹងអារម្មណ៍គឺជាការរស់នៅក្នុងលោក ។ បើចិត្តមានសភាពយ៉ាងណាៗ លោកនៃការរស់នៅក៏ទៅជាយ៉ាងនោះៗឯង គឺថា បើចិត្តជាលោភៈ លោកនៃការរស់នៅរមែងខ្វះខាត រហេមរហាម ដូចឋានប្រេត បើចិត្តជាទោសៈ លោកនៃការរស់នៅមានការក្ដៅក្រហាយ ដូចឋាននរក បើចិត្តជាមោហៈ លោកនៃការរស់នៅមានសភាពមមិងមមាំង ដូចភូមិតិរច្ឆាន តែបើចិត្តមានទានសីល លោកនៃការរស់នៅទៅជាមានសភាពរីករាយស្រស់ស្រាយ ដូចជាឋានសួគ៌ា បើចិត្តមានភាវនា លោកនៃការរស់នៅរមែងស្ងប់ត្រជាក់ ដូចរស់នៅក្នុងព្រហ្មលោក បើចិត្តមានវិបស្សនាពិតប្រាកដនោះ លោកនៃការរស់នៅមានសភាពជាឥស្សរៈ មិនមានកង្វល់ មិនមានការហួងហែង ជាការរស់នៅក្នុងលោកនៃព្រះអរិយៈ រហូតដល់មានផលសមាបត្តិ បានរស់នៅពិតៗ ក្នុងអារម្មណ៍ព្រះនិព្វាន ដូច្នេះ លោកនៃការរស់នៅ គឺយើងសាងដោយខ្លួនឯង មិនអាចនាំអ្នកដទៃ ឲ្យមករស់នៅជាមួយបានឡើយ គឺថា បើយើងប្រាថ្នា ចង់រស់នៅក្នុងលោកណា យើងគប្បីសាងលោកនោះ រស់នៅដោយខ្លួនឯង ក្នុងបច្ចុប្បន្ន ដោយប្រការដូច្នេះ សូមទានជ្រាប ៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

វាចាធម្មទានមានឥទ្ធិពល ជួបគ្នារាល់ថ្ងៃត្រូវលៃលក កុំឲ្យកាន់យករករឿងឈ្លោះ មុខមាត់វាចាការអនុគ្រោះ បើមិនដូច្នោះរស់រងទុក្ខ ។ ក្រោធមានកម្លាំងខ្លាំងអស្ចារ្យ ទម្លាយស្នេហាបានគ្រប់មុខ អាវុធវាចាប្រហារសុខ ពោលពាក្យស្មាញស្មុគគុកខ្លួនឯង ។ កុំចង់បានគេល្អគ្រប់មុខ ចង់ហួសនាំទុក្ខនាំចំបែង ថាគេអាក្រក់ភ្លេចខ្លួនឯង ជេរគេក្ដែងៗខ្លួនឯងសោះ ។ ម្ដេចក៏មិនល្អខ្លួនឯងទៅ ល្អនៅក្នុងផ្លូវនៃសប្បុរស មធុភាណីស្ដីពីរោះ ក្រែងបានសប្បុរសទាំងអស់គ្នា ។ កុំយកទឹកក្ដៅស្រោចបន្លែ ដោយគិតថាថែនោះពុំជា ប្រដៅកូនចៅក្រោធគ្រប់គ្រា ប្រយត្ន័រងាបាត់គ្នាអស់​ ។ បុប្ផភាណីសម្ដីផ្កា វៀរចាកមុសាបុប្ផាស្រស់ វាចាក្រអូបវៀរអសុរោះ វាចាខ្មួរខ្មោះអស់អ្នកស្ដាប់​ ។ វាចាធម្មទានមានឥទ្ធិពល ស្ដាប់យល់បានដល់ទីផុតស្លាប់ បងប្អូនកូនចៅត្រូវប្រញាប់ ទាន់មានធម៌ស្ដាប់ឆាប់សិក្សា​ ។ សទ្ធាជាដៃបញ្ចេញមក ត្រងត្រាប់ស្ដាប់យកអត្ថថ្លៃថ្លា ចាក់ធ្លុះសេចក្ដីដោយបញ្ញា លះការខ្វាយខ្វល់ដល់និព្វាន ៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

សន្ដោស ធ្វើឲ្យមានទ្រព្យ ចេះគ្រប់ ៙. យើងកើតមកមិនមែនជាអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនពិត ប៉ុន្តែយើង ចេះពេញចិត្តនឹងសម្បត្តិដែលយើងមាន នេះជាគុណធម៌ គឺសេចក្ដីសន្ដោស ដែលមានអានុភាពធ្វើសម្បត្តិទ្រព្យដែលខ្លួនមាននោះ ឲ្យជាសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ទៅបាន នេះអស្ចារ្យ ណាស់ ព្រោះថា សូម្បីភ្នំមាសពីរ ក៏មិនអាចធ្វើបុរសម្នាក់ ដែលមិនមានធម៌សន្ដោសនោះឯង ឲ្យឆ្អែតគ្រប់គ្រាន់ទៅបានឡើយ ( សន្ដោសចំពោះរបស់ដែលបាន ក្សេមក្សាន្តចំពោះរបស់ដែលមាន )៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

បាននៅរស់ហើយគួរចេះស្កប់ បាននៅរស់ហើយគួរចេះស្កប់ ជីវិតជាទ្រព្យជាដើមទុន ខំប្រឹងព្យាយាមសន្សំបុណ្យ ត្រៃរត្នមានគុណគួរបូជា ។ រឿងក្នុងជីវិតពិតយ៉ាងហ្នឹង សិក្សាឲ្យដឹងធម៌ធម្មា អត់ធន់ឱវាទព្រះភគវា ផុតកម្មវេរាដោយមេត្តា ។ រៀនយកគំនិតព្រះបុណ្ណៈ សុនាបរន្តៈមនុស្សយ៉ាងណា ទោះជាកាចកាប់វាយប្រហារ បុណ្ណៈគិតថាគួរគប្បី ។ គេគ្រាន់តែពោលពាក្យស្ដីថា អត់មានប្រហារដោយអ្វី ៗ ឬគេវាយគប់ដោយដុំដី ប៉ុណ្ណឹងមានស្អីគេល្អហើយ ។ ខន្តីមេត្តាគូគុណគាប់ បញ្ញាជាទ្រព្យទៅរកត្រើយ បាននៅជីវិតប៉ុណ្ណឹងហើយ កុំនៅកន្តើយប្រឹងសិក្សា ។ ជីវិតមានកម្មចាំឲ្យផល បាបអកុសលឬកុសលា មិនលុះអំណាចនៃអ្នកណា មិនឲ្យសុខាបានយូរឡើយ ។ សាមិសសុខជាអន្ទាក់ យើងត្រូវតែភ្ញាក់រត់រកត្រើយ ភពបីមិនមែនស្រុកយើងឡើយ សត្វកើតមកហើយតែងតែស្លាប់ ។ សត្វកើតមកហើយតែងមានទុក្ខ ដូចនៅក្នុងគុកគេចងចាប់ ត្រូវតែរត់ចេញជាប្រញាប់ ខំប្រឹងរកស្ដាប់ធម៌ទេសនា ។ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សច្ចធម៌ មគ្គសច្ចបវរលះតណ្ហា ទុក្ខនិរោធផុតទុក្ខា ស្ដាប់ធម៌ទេសនាទៅនិព្វាន ៕ ប. ស. វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

៙. សេចក្ដីល្អ ឬអាក្រក់ទាំងឡាយ ចាប់ផ្ដើមពីចិត្តទៅមុន ។ មនុស្សដែលយើងព្រមទទួលថា ជាមនុស្សល្អនោះ ព្រោះគេបានធ្វើល្អ និងនិយាយល្អ ទាំងនេះព្រោះមកអំពីមាន ការគិតល្អជាមូលដ្ឋាន ។ អាចនិយាយម្យ៉ាងទៀតថា គេតាំងចិត្តធ្វើជាមនុស្សល្អ ហើយក៏ប្រព្រឹត្តតាមការតាំងចិត្តនោះ ។ ក្នុងលោកនេះ មិនមានអ្វីដែលសំខាន់សម្រាប់យើង ជាងយើងជាមនុស្សល្អនោះឡើយ ។ ជំនួសការដែលយើងចង់ឲ្យអ្នកដទៃ ធ្វើសេចក្ដីល្អឲ្យយើង គឺយើងត្រូវព្យាយាមធ្វើសេចក្ដីល្អឲ្យខ្លួនឯង ទៅតាមដែលយើងត្រូវការ ។ សេចក្ដីល្អដែលយើងធ្វើដោយខ្លួនឯង ទើបមានអានុភាពដល់ចិត្ត ជាពិតប្រាកដ គឺធ្វើឲ្យចិត្តបានសុខស្ងប់ ។ កាលបើចិត្តបានសុខស្ងប់ហើយ អ្វី ៗ ក៏រៀបរយទៅផងដែរ ។ ៙. ចិត្តរបស់មនុស្ស សំខាន់សម្រាប់មនុស្សខ្លួនឯងណាស់ មានតម្លៃជាទីបំផុត ត្រូវថែទាំឲ្យក្រៃលែង ។ មនុស្សនឹងទៅជាបុគ្គលយ៉ាងណា គឺស្រេចហើយតែចិត្តរបស់គេនោះឯង តួយ៉ាងព្រះសិទ្ធត្ថ ដែលក្រោយមកបានជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ក៏ព្រោះមកអំពីព្រះហឫទ័យព្រះអង្គដែរ ។ មនុស្សធម្មតា តែក្រោយមកបានក្លាយជាព្រះអរហន្ត ជាទីគោរពបូជានៃមនុស្ស និងទេវតាទាំងឡាយ ព្រោះចិត្តរបស់លោកប្រាសចាកកិលេសហ្នឹងឯង រីឯមនុស្សមានមុខមាត់ស្អាតបាតខ្លះ តែជាទីរង្កៀសដល់មនុស្សទាំងឡាយ ព្រោះចិត្តអាក្រក់ ហើយធ្វើអាក្រក់ និយាយអាក្រក់ ទៅតាមចិត្តដែលអាក្រក់នោះ ៗ ។ ៙. ចំពោះចិត្តមានសេចក្ដីសំខាន់យ៉ាងណា អ្នកសិក្សាអំពីចិត្ត អាចឃើញច្បាស់បាន ។ អ្នកដែលមានជោគល្អជាទីបំផុត គឺអ្នកដែលអាចធ្វើចិត្តឲ្យជាសុខបានរាល់ថ្ងៃ និងសេចក្ដីស្ងប់ដ៏ពិតប្រាកដ នៃចិត្តនោះឯង ។ ត្រូវចាំថា បើចិត្តអាក្រក់ហើយ អ្វី ៗ ទៀតដែលអាក្រក់នឹងតាមមក តែបើចិត្តល្អវិញ សេចក្ដីល្អគ្រប់យ៉ាងនឹងតាមមកក្រោយដែរ ដូចកង់រទេះ វិលតាមស្នាមជើងគោដែលអូសនូវរទេះនោះ ឬដូចស្រមោលអន្ទោលតាមប្រាណ ដូច្នេះឯង ។ ៙. យើងកើតទុក្ខទោមនស្ស ព្រោះចិត្តគិតតាក់តែងខ្លួនឯង មិនមែនព្រោះអ្នកដទៃទេ ។ ចិត្តនេះ គិតឲ្យខ្លួនឯង ខ្វះខាតរហេមរហាមក៏បាន គិតឲ្យខ្លួនឯងគ្រប់ ឡើងសល់ទៀតក៏បាន គិតឲ្យសុខ គិតឲ្យទុក្ខ បានទាំងអស់ ដូច្នេះ គួរយើងសិក្សាព្រះធម៌ ដើម្បីបានឆ្លាតក្នុងការគិត គឺយោនិសោមនសិការ ៕ សាធុ ! សាធុ ! ៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

ការធ្វើបុណ្យក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា បុណ្យដែលធំដុំមែនទែន នៅត្រង់លះកិលេសក្នុងចិត្តខ្លួនឯង ដូច្នេះអ្នកធ្វើទាន រក្សាសីលជាដើមហើយ ត្រូវចេះនឹកដល់បុណ្យធំៗផ្សេងទៀត ដូចជាការចម្រើនមេត្តាចិត្ត ការឲ្យអភ័យ សេចក្តីអត់ធន់ អនិច្ចសញ្ញា សិក្សាការពិត ។ល។ នៅក្នុងភិក្ខុវគ្គ ព្រះគាថាធម្មបទ ព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ត្រាស់ថា៖ មេត្តាវិហារី យោ ភិក្ខុ បសន្នោ ពុទ្ធសាសនេ អធិគច្ឆេ បទំ សន្តំ សង្ខារូបសមំ សុខំ ។ ភិក្ខុណា នៅដោយអំណាចមេត្តា ជ្រះថ្លាក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ភិក្ខុនោះ រមែងបានបទដ៏ស្ងប់ ជាទីរម្ងាប់នូវសង្ខារ នាំមកនូវសេចក្តីសុខ ។ ដកស្រង់ពី សៀវភៅ សិក្សាព្រះសូត្រភាគ១១ ដោយ៥០០០ឆ្នាំ