១. ហ្វឹកហាត់ មើលខ្លួនឯងឲ្យឃើញតូចឡើង ៗ ។ គប្បីជាមនុស្សខ្លួនតូចដោយសតិ កុំជាមនុស្សខ្លួនធំដោយកិលេស ចូរជាមនុស្សធម្មតា ៗ កុំប្រកាន់ថា អញជាមនុស្សសំខាន់ ។ នៅពេលមានអ្វីកើតឡើងដល់យើង កុំចេះតែគិតឲ្យសេចក្ដីសំខាន់ខ្លួនឯងយ៉ាងនេះ យ៉ាងនោះ ត្រូវចេះគិតដល់ធម្មតាធម៌ ។ ២. ហ្វឹកហាត់ ឲ្យខ្លួនឯងជាអ្នកមិនសន្សំ ។ ការសន្សំអ្វី ៗ គ្រប់យ៉ាង គឺជាភារៈ មិនមានអ្វីដែលយើងសន្សំហើយ មិនមែនជាភារៈនោះឡើយ វៀរលែងតែសេចក្ដីល្អក្នុងការលះបាបប៉ុណ្ណោះ ក្រៅពីហ្នឹង សុទ្ធតែជាភារៈទាំងអស់ បើមិនច្រើន ក៏តិចដែរ ។ ៣. ហ្វឹកហាត់ ឲ្យខ្លួនឯងជាមនុស្សសប្បាយ ៗ ។ មានបុគ្គលជាទីសប្បាយ មានធម៌ស្ដាប់ជាទីសប្បាយ និងមានបដិបទាជាទីសប្បាយ ជាដើម កុំទៅវង្វេងជាមួយរបស់សម្បូណ៌បែប ព្រោះតាមពិត របស់សម្បូណ៌បែបនោះមិនមានទេ វាគ្រាន់តែជាអារម្មណ៍នៃឆន្ទរាគៈតែប៉ុណ្ណោះ មានតែបុគ្គលល្ងង់ខ្លៅទេដែលលិចចុះក្នុងរបស់សម្បូណ៌បែប ព្រោះយល់ច្រឡំថា មានពិតក្នុងមាយាធម៌នោះ ៗ ។ ៤. ហ្វឹកហាត់ ឲ្យខ្លួនឯងដឹងធម្មជាតិថា អ្វី ៗ សុទ្ធតែមានការកន្លងទៅ ។ ពេលដែលសុខ ត្រូវដឹងថា បន្តិចវានឹងកន្លងទៅ ពេលដែលមានទុក្ខ ក៏ត្រូវដឹងថា វានឹងកន្លងទៅដូចគ្នាដែរ នៅពេលដែលស្ថានការណ៍លំបាកយ៉ាប់ មកដល់ ត្រូវដឹងឲ្យទាន់ថា រឿងរ៉ាវទាំងនេះ វាមិនបាននៅជាមួយយើងរហូតទៅនោះឡើយ យើងត្រូវតែឈរនៅខាងសេចក្ដីល្អជានិច្ច ។ ៥. ហ្វឹកហាត់ ឲ្យខ្លួនឯងចេះលះបង់ និងចេះព្រមចាញ់ប្រៀបអ្នកដទៃផង ។ ការដែលមនុស្សយើងព្រមចាញ់ប្រៀបអ្នកដទៃ ជាការចាំបាច់ ព្រោះបើយើងទាមទារតែពីត្រូវ អាងហេតុ អាងផល យ៉ាងនេះ យ៉ាងនោះ ដោយមិនព្រមចាញ់ប្រៀបគេ ចង់តែពីត្រូវគ្រប់យ៉ាង ចង់តែពីឈ្នះគេ ប៉ុន្តែបែរទៅជាមិនមានសេចក្ដីសុខក្នុងជីវិត ព្រោះត្រូវតស៊ូជាមួយមនុស្សជុំវិញខ្លួន ដើម្បីទាមទាររកឲ្យខ្លួនឯងត្រូវ និងឈ្នះគេតែម្យ៉ាង ដូច្នេះ មានតែការព្រមចាញ់ប្រៀបអ្នកដទៃហ្នឹងឯង ដើម្បីសេចក្ដីសុខក្នុងជីវិត និងដើម្បីបានឈ្នះនូវមានះក្នុងខ្លួនឯង ៕៚ ប.ស.វ. ដោយ៥០០០ឆ្នាំ

អប្បមានធម៌ជាផ្លូវព្រះនិព្វាន កាល​បើសំដែង​សរសើរ​គុណ​ព្រះនិព្វាន គួរ​តែ​សំដែង​អំពី​ផ្លូវ​ទៅ​កាន់​ព្រះ​និព្វាន​ផង។ ក៏​ព្រះ​ពុទ្ធ​ដីកា​ដែល​ទ្រង់​ប្រដៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​ព្រះនិព្វាន​នោះ​មាន​ច្រើន​ន័យ តាម​និស្ស័យ​របស់​សត្វ តែ​បើ​នឹង​លើក​យក​កំពូល​ធម៌​ដ៏​សំខាន់​ឡើង​សំដែង ក៏​ស្រេច​នៅ​លើ​សេចក្ដី​មិន​ប្រមាទ, ព្រោះ​ព្រះសក្យមុនីបរមគ្រូ​ទ្រង់​សំដែង​ថា៖ អប្បមាទោ អមតំ បទំ សេចក្ដី​មិន​ប្រមាទ ជា​ផ្លូវ​ទៅ​កាន់​ព្រះនិព្វាន។

សុទត្តសូត្រ បិដកលេខ ៣០ ទំព័រ ២២១ សម័យ​មួយ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​នៅ​ក្នុង​សីត​វ័ន​ទៀប​ក្រុង​រាជ​គ្រឹះ ដោយ​កិច្ចការ​នីមួយ ។ អនាថ​បិណ្ឌិកគហបតី បាន​ឮ​ដំណឹង​ថា ព្រះ​ពុទ្ធ​កើត​ឡើង​ហើយ​ក្នុង​លោក ក៏​មាន​ប្រាថ្នា​ដើម្បី​ចូល​ទៅ​ជួប​នឹង​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ក្នុង​ខណៈ​នោះ​ឯង ។ គ្រានោះ​ឯង អនាថ​បិណ្ឌិក​គហបតី មាន​សេចក្តី​ត្រិះរិះ​យ៉ាង​នេះ​ថា ថ្ងៃ​នេះ​កាល​មិន​គួរ​ដើម្បី​ចូល​ទៅ​ជួប​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ដោយ​កាល​គួរ​ពុំ​ខាន ។

កូន​ជា​ទី​ស្រឡាញ់!មនុស្ស​ដែល​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ធ្វើ​ការ​សុចរិត ដើម្បី​លើក​ស្ទួយ​ជីវភាព​របស់​ខ្លួន​និង​គ្រួសារ រហូត​ដល់​សម្រេច​សមរម្យនោះ ជា​រឿង​ដែល​គួរ​ឲ្យ​សរសើរ​ណាស់ ។តាម​ពិត​ក្នុងលោក​នេះ អ្នក​ដែល​បាន​ទទួល​នូវ​ទ្រព្យ​មរតក ស្រេច​ស្រាប់​តែ​ម្តង​ដោយ​ខ្លួន​ឯង​មិន​បាច់​ប្រឹង​ប្រែង​អ្វី​នោះ មានតិច​នាក់​ទេ ។ ដោយ​ច្រើន គឺ​ចាប់​ផ្តើម​ពីការ​លំបាក​ទៅ​មុន ឯទ្រព្យ​មរតក បាន​ត្រឹម​តែ​កម្លាំង​ស្មង​ កម្លាំង​ចិត្ត និង​ចំណេះ​ដឹង​ក្នុង​មុខ​វិជ្ជា​ផ្សេងៗ ប៉ុណ្ណោះ​ពោល​គឺ​ មិន​បាន​ទទួល​នូវ​មរតក​អ្វី​ជា​ទ្រព្យ​សម្បតិ្ត​ មាស​ប្រាក់​ឲ្យ​ធំដុំ​នោះ​ឡើយ ។ សំខាន់​ណាស់ទោ​ហើយ ដែល​មរតក​នោះ​គឺ​ជា​ជីវិត កម្លាំង​កាយ​ចិត្ត និង​ចំណេះ​វិជ្ជា​។ មរតក​ម៉ែ​ឪ​គឺ​ជីវិត​កម្លាំង​កាយ និង​ចំណេះ​វិជ្ជា កូន​ល្មម​យល់​បាន​ហើយ ឯចំណែកមរតក​គឺ​កម្លាំង​ចិត្ត បាន​ដល់​ទឹក​ចិត្ត​ត​ស៊ូវ​ព្យាយាម​ដែល​ម៉ែ​ឪ​បាន​បង្ហាត់​បង្រៀន អប់​រំ​ទូន្មាន និងធ្វើ​ជា​គំរូ​រហូត​មក ។ កូន​ត្រូវ​ពង្រឹង​កម្លាំង​ចិត្ត​ឲ្យមាន​ខ្លឹម​សារ​។ ការ​ប្រើ​កម្លាំង​ស្មង និង​ទឹក​ចិត្ត​ប្រឹង​ប្រែង ត​ស៊ូ​ក្នុង​ជីវិត​អត់​ធន់​ចំពោះ​ការងារ មិន​រួញ​រា​ចំពោះ​ឧបសគ្គ ទើប​អាច​បាន​ដល់​នូវ​ឋានៈ​ដ៏​ប្រសើរ​ មាន​ជីវភាព​ធូរ​ធារ​ដោយ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ ។ ដូច​ដែល​កូន​បាន​ឃើញ​ហើយ អ្នក​ខ្វះ​ការ​ត​ស៊ូរ​ព្យាយាម ចង់​តែ​ស្រណុក ចូល​ចិត្ត​តែ​សប្បាយ និង​ថ្នម​ខ្លួន​ប្រភេទ​មនុស្ស​ជាន់​អាចម៍​មាន់​មិន​ពៀច​នោះ គឺ​មិន​មាន​ឱកាស​សាងនូវ​ឋានៈ​ឲ្យ​ខ្ពង់​ខ្ពស់ និង​ឲ្យ​ជីវិត​រស់​នៅ​បាន​សុខ​ស្រួល​ឡើយ សូម្បី​មាន​មរតក​ច្រើន​សន្ធឹក​សន្ធាប់​យ៉ាង​ណា ក៏​មិន​យូរ​ឡើយ នឹង​បំផ្លាញ​អស់​មិន​ខាន ។ កូន​អើយ (ជីវិត​គឺ​ការ​តស៊ូ) ពាក្យ​នេះ​ធ្លាប់​មាន​មក​យូរ​ហើយ ដូច្នេះ​ឧបសគ្គ​ក្នុង​ជីវិត​ កូន​ត្រូវ​ចាត់​ទុក​ជា​ថ្នាំ​កម្លាំង​ ។ កាល​បើ​មនុស្ស​យើង​មាន​ការ​ត​ស៊ូ​ក្នុង​ជីវិត​ក៏​រមែង​ជួប​ប្រទះ​នូវ​ឧបសគ្គ គឺ​សេចក្តី​លំបាក​ជា​ធម្មតា​តែ​សូម​ឲ្យ​កូន​គិត​ថា សេចក្តី​លំបាក​នោះ​ជា​ថ្នាំ​កម្លាំង​ ដែល​នឹង​ជំរុញ​ឲ្យ​កូន​ប្រឹង​ប្រែង ព្យាយាម​ត​ស៊ូ ដើម្បី​យក​ឈ្នះសេចក្តី​លំបាក​នោះ រហូត​បាន​ដល់​ទិស​ដៅ គឺ​ភាព​ប្រសើរ​នៃជីវិត​ ។ ម៉ែ​ឪ មិន​មាន​នូវ​មរតក​ដែល​ជា​ទ្រព​សម្បត្តិ​អ្វី​ច្រើន​ទុក​ឲ្យ​កូន​នោះ​ទេ តែ​កូន​ក៏​បាន​នូវ​ជីវិត កម្លាំង​កាយ​កម្លាំង​ចិត្ត និង​ចំណេះវិជ្ជា ព្រម​ល្មម​សព្វ​គ្រប់​ហើយ កូន​ត្រូវ​ប្រើ​របស់​ទាំង​នេះ ឲ្យ​បាន​សម្រេច​តាម​បំណង​របស់​កូន​ទៅចុះ ។ អត្ថបទ​នេះ​ដក​ស្រង់​ចេញពី​សៀវភៅៈ ពាក្យ​ពេចន៍​ម៉ែឪ រៀបរៀង​ដោយៈ អគ្គបណ្ឌិត ធម្មាចារ្យ ប៊ុត សាវង្ស វាយ​អត្ថបទ​ដោយៈ កញ្ញា ជា​ ម៉ានិត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

ខ្លឹម​សារ​នៃ​ជីវិត ជីវិត​របស់​មនុស្ស​យើង រមែង​តែង​តែ​មាន​នូវ​បញ្ហា​ជា​រឿយៗ បន្តិច​រឿង​នេះ បន្តិច​រឿង​នោះ ដោយ​ច្រើន​គឺ​បញ្ហា​តាម​ផ្លូវ​ចិត្ត​ហ្នឹង​ឯង បើ​យើង​មិន​មាន​ធម៌​សម្រាប់​ដោះ​ស្រាយ​ទេ វា​រមែង​មាន​ការ​លំបាក​តាម​តឹង​ក្នុង​ចិត្ត​ជា​ពិត​ប្រាកដ​ហើយ​វា​អាច​សង្កត់​ចិត្ត​បាន​យូរ​ទៀត​ផង ។ ប្រៀប​បី​ដូច​អ្នក​បើក​រថយន្ត​ទៅ​ផ្លូវ​ឆ្ងាយ បើ​មិន​មាន​នូវ​គ្រឿង​ឧបករណ៍​សម្រាប់​ជួស​ជុល កែ​ខៃ​នៅ​ពេល​រថយន្ត​ខូច

កូន​ជា​ទី​ស្រឡាញ់!ផ្លូវ​នៃ​ដំណើរ​ជីវិត​នោះ មិន​មែន​សុទ្ធ​តែ​រាប​ស្មើ​ទៅ​ទាំង​អស់​នោះ​ទេ ។ ជីវិត​មាន​ឡើង​មាន​ចុះ មាន​សុខ​មាន​ទុក្ខ​ជា​គូ​គ្នា​ទៅ​រហូត​ដោយ​ចំពោះ​ក្នុង​កិច្ច​ការ​ងារ​បើ​រឹត​តែ​ការងារ​ធំរឹត​តែ​មាន​ឧបសគ្គ ។ ប្រសិន​បើ​កូន​ធ្វើ​ការ​ងារ​អ្វី​មួយ ដែល​កូន​គិត​សព្វ​គ្រប់​ហើយ​ថា ជា​ការ​ងារ​ល្អ​ត្រឹម​ត្រូវ​ ជា​ការ​ងារ​ដែល​អាច​នាំ​ឲ្យ​ចម្រើន​ទៅ​មុខ​បាន ប៉ុន្តែ​កាល​បើ​ធ្វើ​ទៅ​ៗ ការងារ​នោះ​បែរ​ជា​ត្រូវ​រាំង​ស្ទះមិន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាម​ដូច​ដែល​បាន​គិត​ទុក​ទេ ពោល​គឺ​មាន​ឧសគ្គ កូន​ត្រូវ​ពុះ​ពារ​នូវ​ឧបសគ្គ នោះ​ ទៅ​ឲ្យ​បាន​ដោយ​សតិ​បញ្ញា ដោយ​ការ​អត់​ធន់​ និង​ព្យាយាម កុំ​ស្លន់​ស្លោ ត្រូវ​ចាត់​ចែង​ដោះ​ស្រាយ​ឲ្យ​ស្រួល​បួល កុំ​រួញ​ថយ​ដោយ​អស់​កម្លាំង​ចិត្ត​ជា​មុន​នោះ ។ សភាវៈ​ដែល​សំខាន់​ជា​ទី​បំផុត នៅ​ពេល​ដែល​កូន​ជួប​នូវ​បញ្ហា​ជា​ឧបសគ្គ​ក្នុង​ជីវិត​គឺ​កម្លាំង​ចិត្ត ចូរ​កូន​កុំ​ឲ្យ​កម្លាំង​ចិត្ត​ធ្លាក់​ចុះ​ឲ្យ​សោះ ។ បើ​ការងារ ឬ​ប្រាក់​កម្រៃ​ត្រូវ​ធ្លាក់​ចុះ​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ កុំ​តែ​កម្លាំង​ចិត្ត​ធ្លាក់​ចុះ​តាម​ វា​មិន​ជា​អ្វី​ឡើយ ។កូន​ត្រូវ​ថែ​រក្សា​ចិត្ត ផ្គង​ចិត្ត​ឲ្យ​ល្អ ត្រូវ​ប្រយ័ត្ន​កុំ​ឲ្យ​បាក់​ទឹក​ចិត្ត​ជា​ដាច់​ខាត ដូច​ពាក្យ​ថា (ដួល​ហើយ​ត្រូវ​ក្រោក) បាន​សេចក្តី​ថា កាល​ភ្លាត់​ជើង​រអិល​ដួល​ទៅ​គឺ​ត្រូវ​ក្រោក​ឡើង​ហើយ​ដើរ​តទៅ​ទៀត​ប៉ុណ្ណោះ ដែល​អាច​ទៅ​ដល់​គោល​ដៅ​បាន យ៉ាង​ណា​មិញ កាល​បើ​កូន​មាន​ការ​ខក​ចិត្ត ព្រោះ​ជួប​នូវ​វិបត្តិ​អ្វី​មួយ កូន​ត្រូវ​តាំង​ចិត្ត​ឲ្យ​មាំ​ផ្គង​ចិត្ត​ឲ្យ​រឹង​ប៉ឹង ទាញ​ខ្លួន​ឯង​ចេញ​ពី​ការ​ខក​ចិត្ត​នោះ​ឲ្យ​បាន ហើយ​ព្យាយាម​ត​ស៊ូ​ជា​បន្ត ដើម្បី​បាន​ដល់​នូវ​សេចក្តី​សម្រេច​សម​តាម​ប្រាថ្នា ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ ។ កូន​សម្លាញ់​ត្រូវ​ដឹង​ថា ការ​ខក​ចិត្ត​កើត​មក​ពី​ការ​មាន​សង្ឃឹម​ជាហេតុ ដូច្នេះ​ក្នុង​ជីវិត​រាល់​ថ្ងៃ​កូន​ត្រូវ​ចេះ​ប្រយ័ត្ន​ចំពោះ​សេចក្តី​សង្ឃឹម ដែល​មាន​ក្នុង​ចិត្ត​កូន​ផង ។ ពិត​មែន​ហើយ​ថា ការ​សង្ឃឹម​វា​នាំ​ឲ្យ​មាន​កម្លាមង​ចិត្ត ប៉ុន្តែ​វា​ក៏​នាំ​ឲ្យ​ខក​ចិត្ត​ផង​ដែរ ព្រោះ​តែ​មិន​បាន​សម្រេច​ដូច​ប្រាថ្នា ដូច្នេះ​កូន​ត្រូវ​ហ្វឹក​ហាត់​អប់​រំ​ឲ្យ​កើត​ឡើង​កុសល​ឆន្ទៈ គឺ​ការ​ពេញ​ចិត្ត​ក្នុង​អំពើ​ប្រាស​ចាក​ទោស ។ កុសល​ឆន្ទះ​នាំ​ឲ្យ​កូន​បាន​សុខ​ចិត្ត​ក្នុង​ការ​ងារ​ដែល​កំពុង​ធ្វើ ព្រោះ​កូន​គិត​ថា ធ្វើ​ការ​ឲ្យ​អ្នក​ដទៃ​បាន​សុខ ម្ល៉ោះ​ហើយ​កូន​រីក​រាយ​នឹង​ធ្វើ​ការ ដោយ​មិន​ចាំ​បាច់​សង្ឃឹម​ផល​អ្វី​ទៀត​ឡើយ ។ បើ​ផល​បាន​សម្រេច​ក៏​សម្រេច​ដោយ​ប្រាស​ចាក​ទោស តែ​បើ​មិន​សម្រច​ទេ ក៏​មិន​ខក​ចិត្ត​ដែរ គឺ​កូន​សប្បាយ​ចិត្ត​នឹង​ធ្វើ​បន្ត​ទៀត និង​សប្បាយ​ចិត្ត​ក្នុងការ​ងារ​ដែល​ប្រាស​ចាក​ទោស​នោះ​ៗ ។ ដូច​ពោល​មកនេះ​កូន​ពិត​ជាមិន​ចេះ​អស់​ទឹក​ចិត្ត​ក្នុង​ការ​ងារ​ផង មាន​កម្លាំង​ចិត្ត​ធ្វើ​បន្ត​ផង បាន​ទទួល​នូវ​សេចក្តី​សុខ​ចិត្ត​ទាន់​ពេល​ដែល​កំពុង​ធ្វើ​ការ​ងារ​នោះ​ផង ។ អត្ថបទ​នេះ​ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅៈ ពាក្យ​ពេចន៍​ម៉ែ​ឪ រៀបរៀង​ដោយៈ អគ្គបណ្ឌិត ធម្មាចារ្យ ប៊ុត​ សាវង្ស វាយ​អត្ថបទ​ដោយៈ កញ្ញា ជា ម៉ានិត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ

ត្រូវ​ធ្វើ​ជា​ឪពុក​ម្ដាយ​ដ៏​ល្អ​របស់​កូន ធម្មតា​តាម​បវេណី​របស់​មនុស្ស​លោក កាល​រៀប​ការ​ហើយ​តែង​តែ​ត្រូវ​មាន​កូន​មិន​ខាន ព្រោះ​ហេតុ​នោះ​ ដើម្បី​មាន​កូន​ហើយត្រូវ​មាន​សុភមង្គល​ល្អ​ដល់​កូន​យើង កាល​ណា​ដឹង​ថា​មាន​ទារក​មក​បដិសន្ធិ​ក្នុង​គភ៌​យើង​ហើយ ត្រូវ​តែ​ទៅ​ជួប​វេជ្ជបណ្ឌិត (ពេទ្យ) ដើម្បី​ដឹង​ពី​សុខ​ភាព​របស់​កូន ឬ ត្រូវ​ចាក់​ថ្មាំការពារ​យ៉ាង​ណា​ តាម​វេជ្ជបញ្ជា​របស់​ពេទ្យ យើង​មិន​ត្រូវ​ទៅ​ចាក់​ថ្នាំ​ផ្ដេស​ផ្ដាស​នោះ​ទេ។

កូន​ជាទី​ស្រឡាញ់កូន​ត្រូវ​សិក្សា​នូវ​ចំណុច​នៃ​ការ​ជូន​បុណ្យ​ ទាំង​៥​ នេះ​គឺ ១. ជូន​បុណ្យ​ឧទ្ទិស​បុណ្យ គឺ​ជា​ទាន​ម្យ៉ាង​ដ៏​សំខាន់ ។ ២. ជូន​បុណ្យ​សម្រច​ដោយ​ទឹក​ចិត្ត​មេត្តា​ព្រម​ដោយ​ការ​យល់​ដឹង ។ ៣. ត្រូវ​នឹក​ប្រាថ្នា​ឲ្យ​សព្វ​សត្វ​បាន​ប្រយោជន៍​សុខ​ពិតៗ ។ ៤. ត្រូវ​នឹក​ប្រាថ្នា​ឲ្យ​សព្វ​សត្វ​បាន​ផុត​ចាក​ពី​ទុក្ខ​លំបាក ។ ៥. កុំ​បង្អួត​ខ្លួន​ឯង​ ត្រូវ​ប្រាថ្នា​ឲ្យ​គេ​ត្រេក​អរ​ទទួល​បុណ្យ ។ អត្ថតបទ​នេះ​ដក​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅៈ ពាក្យ​ពេចន៍​ម៉ែឪ រៀបរៀង​ដោយៈ អគ្គបណ្ឌិត ធម្មចារ្យ ប៊ុត សាវង្ស វាយ​អត្ថបទ​ដោយៈ កញ្ញា​ ជា ម៉ានិត ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ