សីល​សម្បទា ដល់ព្រម​ដោយ​ការ​រក្សា​សីល។ ពាក្យ​ថា " សីល " បាន​ដល់​វិធី​សម្រាប់​សិក្សា​ហាត់​ទូន្មាន​នូវ​កាយ​និង​វាចា ឲ្យ​មាន​របៀប​រៀប​រយ​ល្អ ឬ​ថា ជា​ធម៌ប្រតិបត្តិ​ដើម្បី​ការពារ​នូវ​ទោស​មិន​ឲ្យ​កើត​ឡើង​តាម​ផ្លូវ​កាយ និង​ផ្លូវ​វាចា។ សីល ដែល​ចាត់​ចូល​ក្នុង​សីល​សម្បទា នេះ​សំដៅ​យក​និច្ចសីល​ដែល​មាន​សិក្ខា​បទ ៥ គឺ ក- មិនសម្លាប់​សត្វ ការ​មិន​សម្លាប់​សត្វ​គឺ​

ជំនះ​នូវ​អំពើ​អាក្រក់ តើ​យើង​អាច​ធ្វើ​យ៉ាង​ណា ដើម្បី​ជំនះ​នូវ​កម្ម​អាក្រក់​ដែលយើង​បាន​ធ្វើ​រួច​ហើយ? យោង​តាម​ច្បាប់​កម្ម​ផល កុសល​កម្ម​មិន​អាច​កំចាត់​ចោល​នូវ​អកុសល​កម្ម​បាន​ដោយ​ងារៗ​ទេ។ ប៉ុន្តែ​គ្រប់​សកម្មភាព​ដែល​យើង​បាន​ធ្វើ​រួច​ហើយ នឹង​មាន​ផល​របស់​វា ទោះ​ឆាប់ៗ​ ឬ​យូរ។ ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​បាន​យក​អំបិល​នៅ​ក្នុង​ទន្លេ មក​ធ្វើ​ការ​ប្រៀប​ធៀប ពេល​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ផ្ដល់នូវ​ឱវាទ​ដល់​បរិស័ទ​របស់​ព្រះអង្គ​

ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​បាន​ស្រាវជ្រាវ​រក​ឃើញ​ថា ភព​ទាំង​អស់​សុទ្ធ​តែ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ត្រៃ​លក្ខណ៍​ទាំង​បី​យ៉ាង​គឺៈ -អនិច្ចលក្ខណៈ សង្ខារធម៌​ទាំង​ឡាយ​មិន​ទៀង ហើយ​អ្វីៗ​គឺ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ដំណើរ​នៃ​ការ​ប្រែប្រួល​ទៅ​ជា​អ្វី​មួយ​ផ្សេង​ទៀត។ ឧទាហរណ៍ យើង​ទាំង​អស់​គ្នា​គឺ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ដំណើរ​នៃ​ការ​ចាស់​ជរា។ សូម្បី​តែ​ហ្វូង​នៃ​តារា​ក្នុង​លំហ​មេឃ​ក៏​ស្ថិត​ក្នុង​ដំណើរ​នៃ​ការ​ប្រែប្រួល​ដែរ។

រឿង​ព្រះ​មាល័យ ព្រះមាល័យ ជា​អង្គ​ព្រះ​អរហន្ត​មាន​មហិទ្ធិឬទ្ធិ​ប្រហាក់​ប្រហែល​នឹង​ព្រះមោគ្គល្លាន។ ថ្ងៃ​មួយ​ព្រះ​មាល័យ​ប្រារព្ធ​ចុះ​ទៅ​ឋាន​នរក ផ្កា​ឈូក​ដុះ​ឡើង​ប៉ុន​កង់​រទេះ​ទទួល​លោក ហើយ​លោក​អធិដ្ឋាន​ដោយ​ឬទ្ធិ​ក៏​អណ្ដែត​ចុះ​ទៅ​ដល់​ឋាន​នរក ពេល​បាន​ឃើញ​សត្វ​នរក​កំពុង​រង​ទុក្ខ​សែន​មហាខ្លោច​ផ្សា ទើប​លោក​ប្រើ​ថាមពល​បដិហារ្យ​សំដែង​ឬទ្ធិ ធ្វើ​ឲ្យ​កើត​ជា​ភ្លៀង​រលត់​ភ្លើង​នរក​គ្រប់កន្លែង​

សេចក្ដី​ទុក្ខ​ក្នុង​នរក​បរលោក ​ម្នាល​ភិក្ខុ​ ទាំង​ឡាយ! យមរាជ ក្រោយ​ពេល​ដែល​បាន​ចោទ​សួរ​បុរស​នោះ​នូវ​ទេវទូត​ទាំង ៥ ចប់​ហើយ (តែ​បុរស​នោះ​ឆ្លើយ​មិន​រួច​សូម្បីមួយ ខ ណា​សោះ ស្ដេច​ក៏​បាន​ធ្វើ​នូវ​ឥរិយាបទ​ស្ងៀម​កន្តើយ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ ទាំង​ឡាយ! លំដាប់​នោះ​ឯង នាយ​និរយបាល​ទាំង​ឡាយ​ក៏​ធ្វើ​កម្មករណ៍​ឈ្មោះ​បញ្ចពិធមពន្ធន៍ (ចំណង​៥​ប្រការ) ចំពោះ​បុរស​នោះ គឺ​ផ្ដេក​

សិរី​ក្នុង​ទី​នេះ គឺ​សេចក្ដី​ល្អ ឬ​ជា​បុណ្យ​កុសល​ដែល​មនុស្ស​យើង​បាន​ធ្វើ​ទុក​មក តាម​លំដាប់​លំដោយ​រហូត​បាន​ជា​បុញ្ញនិធិ ជា​គំនរ​បុណ្យ ឬ​ជា​បុណ្យ​បារមី​ដែល​ជាប់​តាម​បុគ្គល​អ្នក​ធ្វើ​នោះ​រហូត​មក​ហ្នឹង​ឯង។ សិរី​ គឺ​ជា​ទី​មក​ហើយ​ស្ថិត​នៅ​នៃ​ភោគៈ​ទាំង​ឡាយដោយ​សេចក្ដី​ថា ភោគ​សម្បត្តិ​ទាំង​ឡាយ ហាក់​ដូច​ជា​ចូល​ចិត្ត​តែ​មនុស្ស​ណា​ដែល​មាន​សិរី​នៅ​ក្នុង​ខ្លួន​អ៊ីចឹងរី​ឯ​មនុស្ស​ណា​មិន​មាន​សិរី​នៅ​ក្នុង​ខ្លួន ឬ​អស់​សិរី សម្បត្តិ​មិន​ប្រាថ្នា​នៅ​ជា​មួយ​ឡើយ។ មនុស្ស​យើង សូម្បី​បាន​ភោគ​សម្បត្តិ​មក​អំពី​គំនរមរតក​ក្ដី បាន​មក​អំពី​អំពើ​អ្វីៗ​ផ្សេងៗ​ក្ដី តែ​កាល​ណា​ខ្វះ​សិរីហើយ ភោគ​សម្បត្តិ​អស់​នោះ រមែង​សន្សឹម​ៗ​អស់​ទៅៗ ពេល​ខ្លះ​សម្បត្តិ​ថ្មី​ដែល​បាន​មក​នោះ ត្រឡប់​ទៅ​ជា​មក​នាំ​យក​សម្បត្តិ​ចាស់​ឲ្យ​វិនាស​ទៅ​ជា​មួយ​ក៏​មាន​ ថែម​ទាំង​គ្រោះ​ថ្នាក់​ដល់​ខ្លួន​ជា​ម្ចាស់​ទៀត​ផង។ បុណ្យ​ដែល​ចាត់​ថា​ជា​សិរី​នោះ បាន​ដល់​បុណ្យ​គឺ​ការ​ប្រព្រឹត្ត​ធម៌​ដែល​ជា​សេចក្ដី​ល្អ​ផ្សេងៗ ដូច​ជា​ការ​មាន​មេត្តា​ករុណា ការ​អើពើ​ទំនុក​បម្រុង ការ​មាន​អាជីព​សុចរិត ការ​និយាយ​ពី​រោះ ការ​គោរព​ឱនលំទោន​ជា​ដើម ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ដទៃ​ពេញ​ចិត្ត ជិតដិត​ស្និទ្ធស្នាល និង​ជា​ឧបការៈ​ជួយឲ្យ​ខ្លួន​ឯង​មាន​សេចក្ដីចម្រើន ឈាន​ឡើង​ដោយ​លំដាប់ រួម​ទាំង​ការ​វៀរចាក​នូវ​អំពើ​អាក្រក់​ទុច្ចរិតគ្រប់​បែប វៀរ​ចាក​អបាយមុខ​គ្រប់​ប្រការ ហើយ​មាន​ព្យាយាម មិន​ខ្ជិល​ច្រអូស​ក្នុង​ការងារ​ផ្សេងៗ​ផង ទាំង​អស់​នេះ​ឯង​គឺ​ជា​សិរី​របស់​មនុស្ស។មនុស្ស​ដែល​ប្រព្រឹត្តធម៌​ដូច​ពោល​មក​នេះ ចាត់​ថា​ជា​មនុស្ស​មាន​សិរី និង​សមគួរ​ជា​មនុស្ស​ប្រភេទ ជាទីមក​ហើយ​ស្ថិត​នៅ​នៃ​ភោគៈ​ទាំង​ឡាយ ។ ចំណែក​បុគ្គល​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ធម៌ វៀរ​ចាក​ទុច្ចរិត​មិន​បាន ញៀន​ក្នុង​អបាយ​មុខ​សព្វគ្រប់ ដូចនេះ ទោះ​ជា​បាន​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ពី​ណា​មក​ក៏​ដោយ ក៏​នៅ​មិន​យូរ​ឡើយ ត្រឹម​តែ​មួយ​ថ្ងៃ​ ពីរ​ថ្ងៃ ក៏​នឹង​មាន​ហេតុ​ឲ្យ​ទ្រព្យ​ចេញ​ចាក ទៅ​នៅ​ជា​មួយ​មនុស្ស​មាន​សិរី​វិញ​ដោយ​ពិត ។សិរី​នេះ​នៅ​ជា​មួយ​អ្នក​ណា គឺ​ជា​របស់​អ្នក​នោះ​មិន​អាច​ខ្ចី​គ្នា ឬ​សូម ឬ​លួច​បាន​ឡើយ មិន​មែន​ដូច​ជា​ទ្រព្យ​ខាង​ក្រៅ​ដែល​អាចខ្ចី​គ្នា​ជា​ដើម​បាន​នោះ​ទេ។ ម្យ៉ាង​ទៀត សិរី​បាន​ដល់​ភាព​ជា​ធំ មាន​ឋានៈខ្ពង់​ខ្ពស់ មាន​ស័ក្តិ​មាន​យស ដោយ​បុណ្យ​បារមី​ចាស់ ឬបុណ្យ​ថ្មី​ក៏​ដោយ ដោយ​ការ​ចេះ​ដឹង​ព្រម​ដោយ​សមត្ថភាព​ពិត​ប្រាកដ​ក៏​ដោយ អ្នក​នោះ រមែង​បាន​ទទួល​នូវ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ទាំង​ឡាយ​​ដែល​មក​អំពី​គ្រប់​ទិស​ទាំង​ពួង ព្រោះ​មាន​ភាព​ជា​ធំ​នោះ​ឯង។ ដោយ​ហេតុ​នោះ បើ​ត្រូវ​ការឲ្យ​មាន​សិរី​សួស្ដី​ក្នុងខ្លួន ឬ​នៅ​ជា​មួយ​ខ្លួន ត្រូវ​សាង​សិរី​សួស្ដី​នោះ ដោយ​ការ​ប្រព្រឹត្ត​ខ្លួន​ឲ្យជា​មនុស្ស​ល្អ ជា​មនុស្ស​យល់​ហេតុ​​យល់​ផង​ និង​មាន​គុណ​ធម៌ មាន​ទឹក​ចិត្ត មិន​ឃើញ​តែ​ខ្លួន​ឯង មាន​ព្យាយាមមាំមួន ចេះ​ប្រយ័ត្ន មាន​កតញ្ញុតាធម៌ គ្រប់​គ្រង​អាជីព​ដោយ​សីល ធ្វើ​តែ​ការងារ​ប្រាស​ចាក​ទោស វៀរ​ចាក​អបាយ​មុខ​ដាច់​ខាង​ ។ល។ ពោល​គឺ​ចេះ​រៀប​ចំ​ជីវិត​ឲ្យ​ជា​ទី​កើត​ឡើង និង ជា​ទី​អាស្រ័យ​នៅ​នៃ​សិរី​សួស្ដី​ហ្នឹង​ឯង។ មនុស្ស​មាន​សិរី នៅ​ក្នុង​ទី​ណា​រមែង​ធ្វើ​ឲ្យ​ទី​នោះ​ចម្រើន នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ​ណា គ្រួសារ​នោះ​ក៏​មាន​ការ​រស់​នៅ​ជា​សុខ មាន​លោភ​មាន​យស មាន​ទ្រព្យ​សម្បត្តិស្ដុក​ស្ដម្ភ​គង់​វង្ស និង​មាន​ភាព​ត្រជាក់​ត្រជំ​ក្នុង​ក្រុម​គ្រួសារ​នោះៗ។ សិរី​ទើប​ជា​ទ្រព្យ​ដ៏​ប្រសើរ និង​ជា​ទី​ស្ថាន​នៅ​នៃ​ភោគៈ​ទាំងឡាយ​ដ៏​ពិត​ប្រាកដ។ ដកស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ពន្លឺ​ធម៌​ព្រះពុទ្ធ ដោយ​៥០០០​ឆ្នាំ​

ពិចារណា​ដល់​ភាព​សៅហ្មង​នៃ​បុគ្គល​ក្រោធ គប្បី​ពិចារណា​ក្នុង​ ៣ ចំណុច​នេះ ១- ប្រដៅ​ខ្លួន​ឯង​ឲ្យ​នឹក​ឃើញ​ថា ព្រះពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់របស់​យើង​ ទ្រង់​មាន​ព្រះមហាករុណា​ទិគុណ ព្រះអង្គ​ទូន្មាន​ពុទ្ធបរិស័ទ​ឲ្យ​ជា​មនុស្ស​មាន​មេត្តា តែ​បែរ​ជា​យើង​ក្រោធ​ហើយ មិន​រម្ងាប់​សេចក្ដី​ក្រោធ នេះ​ជា​ការ​មិន​បដិបត្តិ​តាម​ពាក្យ​ទូន្មាន​ប្រៀនប្រដៅ​របស់​ព្រះអង្គ ជា​ការ​មិន​​គោរព​ព្រះសាស្ដា គឺ​

ពិចារណា​ទោស​នៃ​សេចក្ដី​ក្រោធ ក្នុង​ចំណុច​នេះ​ព្រះពុទ្ធ​ជាម្ចាស់ ទ្រង់​ត្រាស់​សម្ដែង​ទុក​មក​ច្រើន​ណាស់ ដូច​ជា បុគ្គល​ក្រោធ​រមែង​មាន​ពណ៍​សម្បុរ​មិន​ស្អាត ដេក​ជា​ទុក្ខ បែក​មិត្ត អស់​យស ។ល។ បុគ្គល​អ្នក​ក្រោធ​មិន​ដឹង​ថា​សេចក្ដី​ក្រោធ​នោះ គឺ​ជា​ភ័យ​ដែល​កើត​ឡើង​ក្នុង​ខ្លួន​ទេ។ បុគ្គល​អ្នក​ក្រោធ​ខឹង​ រមែង​មិន​ដឹង​ប្រយោជន៍ រមែង​មិនឃើញ​ធម៌។ បុគ្គល​ដែល​សេចក្ដី​ក្រោធ​គ្រប​សង្កត់​មាន​តែ​ភាព​ងងឹត​ប៉ុណ្ណោះ។